text
stringlengths 101
190k
| source
stringclasses 1
value |
|---|---|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
… кинигэни кытары адьас эрдэ билсибитим. Чуолаан саха суруйааччыларын айымньыларын кытары. Сахалыы кинигэ оччолорго дэлэйдик атыыланара. Кинигэни миэхэ ийэм киэһэ аайы ааҕан иһитиннэрэрэ. Ол аахпытын ойуу курдук өйбөр оҥорон көрөрүм, истибитим илэ-бааччы көстүү буолан тиллэн кэлэрэ. Сүһүөхтээн ааҕар буолбутум кэннэ да, бэйэм ааҕан эрэйдэнэрбинээҕэр, ийэбин аахтаран эрэйдиирбин ордорорум. Кинигэҕэ суруллубуту кэлин да чугастык ылынар этим. Кинигэҕэ баар олоҕу олохпор дьүөрэлээн көрөрүм, кинигэҕэ баары үтүктэн оонньооммун үлүһүйэрим. Ол үлүһүйүүм билигин да ааһа илик — кинигэтэ суох киһи хайдах олоруоҕун сатаан санаабаппын. Сорох ыал аҥаар кырыытыттан мал бөҕөтүн мунньубут буолар. Ол оннугар биир да кинигэни долбуурдарыгар булан көрүөҥ суоҕа. Дьэ дьикти. Кинигэни киинэ, хаһыаты тэлэбиисэр, илэ-бааччыны көмпүүтэр солбуйарын саҕана мин оҕолорум кинигэ ааҕалларын сөбүлүүллэр. Ол өттүгэр баҕас оҕолорбун кытары куомуннаахпыттан испэр үөрэбин. Оттон атын аралдьыйыы суох буолан, кинигэнэн эрэ саатаабыт оҕо сааһым кэмигэр махтанабын эрэ. Кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ ийэм миэхэ кинигэ ааҕар — онтон ордук үчүгэй ама туох баар үһүө.
Найти:
Версия для слабовидящих
Для читателей
Электронные книги
Онлайн-викторины
Обратная связь
Мы в инстаграм
biblioteka_tullukchaan
Спасибо классным руководит
Снимают ролик про наш новый
Запись 17954434136283103 в Instagram
Запись 17861428388805348 в Instagram
Запись 17960874854000967 в Instagram
Өҥүрүк куйааска🌞🌡️ сөп-с
Сила книги-2022 #силакниги2022
🔹Авксентий Егорович Морди
Онлайн-марафон "Карусель на
Завершаются наши традицион
💠 Республиканская олимпиа
Третьеклассники пришли спе
Автономии 100 лет
Загрузи больше... Следуйте инструкциям на Instagram
Счетчик культуры
custom footer text left
custom footer text right
Iconic One Theme | Powered by Wordpress
Мы используем cookie-файлы для наилучшего представления нашего сайта. Продолжая использовать этот сайт, вы соглашаетесь с использованием cookie-файлов.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
ХОЙ Тус олоххунан аһары үлүһүйэҥҥин урукку-хойукку доҕоттортон, аймах-билэ дьоҥҥуттан тэйбиккин. Бэйэҕин аһары хааччахтыыр буолбуккун, куруук ааҕына-суоттана, сылдьартан сылайбыккын. Эбии дохуот…
11:46 22.09.2022
Гороскоп
Нэдиэлэтээҕи гороскоп (балаҕан ыйын 15-22 күннэрэ)
ХОЙ Бэйэ сөбүлүүр дьарыгынан ылсан үлэлииһиккин, онтуҥ олус туһалаах буолуоҕа. Санааҕын ууран ылыстаххына, үтүө түмүктэри аҕалыаҕа. Саҥаҕа, атыҥҥа үөрэнэртэн куттаныма,…
10:08 15.09.2022 22:09 14.09.2022
Гороскоп
Нэдиэлэтээҕи гороскоп (балаҕан ыйын 8-15 күннэрэ)
Хой Бу нэдиэлэ устата хой бэлиэлээхтэр бэйэлэрин күүстээх, талааннаах, мындыр киһи быһыытынан көрдөрөллөрүгэр улахан кыах бэриллэр. Эниэргийэҕит, сатабылгыт дьону сөхтөрүөҕэ.…
12:11 08.09.2022 12:11 08.09.2022
Гороскоп
Нэдиэлэтээҕи гороскоп (балаҕан ыйын 1-8 күннэрэ)
Хой Биирдик ааһар күннэртэн сылайбыккытын билиэххит. Үлэҕитин уларытарга, дьиэни-уоту тупсарарга, кэҥэттэргэ, саҥа дьону кытта билсэргэ тоҕоостоох кэм үүммүт. Уруккуттан быһаарыллыбатах…
12:17 01.09.2022
Гороскоп
Нэдиэлэтээҕи гороскоп (АТЫРДЬАХ ЫЙЫН 25 — БАЛАҔАН ЫЙЫН 1 КҮННЭРЭ)
ХОЙ Хой бэлиэлээхтэри бу нэдиэлэҕэ үөрүү-көтүү күүтэр. Дьиэҕитигэр, үлэҕитигэр барытын ситиһиэххит, кыайыаххыт-хотуоххут. Сөптөөх быһаарыныыны ылынарга бэйэҕит толкуйгутугар эрэ эрэниҥ. Нэдиэлэ…
12:18 25.08.2022
Гороскоп
Нэдиэлэтээҕи гороскоп (атырдьах ыйын 18-25 күннэрэ)
Хой Бу нэдиэлэҕэ хой бэлиэлээхтэри түбүк, үлэ, сүпсүлгэн күүтэр. Бириэмэҕитин сөпкө туһанарга кыһаллыҥ: чугас дьоҥҥутугар болҕомтоҕутун анааҥ, ыалдьыттааҥ, дьиэҕитин-уоккутун хомунуҥ.…
12:07 18.08.2022 12:07 18.08.2022
Гороскоп
Нэдиэлэтээҕи гороскоп (атырдьах ыйын 11-18 күннэрэ)
Хой Бу күннэр хой бэлиэлээх дьоҥҥо олус туһалаахтык уонна ситиһиилээхтик ааһыахтара. Үөрэ-көтө сылдьар майгыгыт уонна эньиэргийэни сөпкө туһанар сатабылгыт туруоруммут…
09:20 11.08.2022
Гороскоп Маны аах
Гороскоп: атырдьах ыйын 4-12 күннэрэ
ХОЙ Уоппускаҕа сылдьар, сынньана дуоһуйа сылдьар буолаҥҥын, күннээҕи түбүккэ төбөҕүн сынньыбаккын. Ол эрээри сынньалаҥынан аһары үлүһүйбэккэ, кыһыҥҥыттан адаҕа буолбут…
16:44 04.08.2022 16:44 04.08.2022
Гороскоп
НЭДИЭЛЭТЭЭҔИ ГОРОСКОП
Бу нэдиэлэҕэ эйигин туох күүтэрий? Хой Бэнидиэнньиккэ кыһалҕаҕын быһааран санааҥ чэпчиэҕэ уонна үп-харчы да киириэн сөп. Чэппиэргэ бэйэҥ кырдьыккын…
13:15 28.07.2022 12:58 28.07.2022
Гороскоп
НЭДИЭЛЭТЭЭҔИ ГОРОСКОП (ОТ ЫЙЫН 21 — 28 КҮННЭРЭ)
Бу нэдиэлэҕэ туох күүтэрий? Хой Уоппускаҕа сылдьар, сынньана дуоһуйа сылдьар буолаҥҥын күннээҕи түбүккэ төбөҕүн сынньыбаккын. Ол эрээри сынньалаҥынан аһары үлүһүйбэккэ,…
17:06 22.07.2022
Навигация по записям
Предыдущие записи
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Чэгиэн
Эбии 118 киһи ыарыйда
Сүрүн
Эбии хомуур ыытыллыбат
Сүрүн
Владимир Путин: “Арассыыйа ядернай сэрии сэбин туһаныа суоҕа”
Уопсастыба
АЛРОСА Хотугу сир норуоттарын оҥоһуктарын быыстапка-дьаарбаҥкатыгар ыҥырар
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: [email protected], [email protected]
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Бэс ыйын 12 диэн Григориан халандаарыгар сыл 163-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 164-c күнэ). Сыл бүтүө 202 күн баар.
Ис хоһооно
1 Бэлиэ күннэр
2 Түбэлтэлэр
3 Төрөөбүттэр
4 Өлбүттэр
Бэлиэ күннэрПравить
Арассыыйа күнэ. Сэбиэскэй Сойуус үрэллэр кэмигэр 1990 сыллаахха Арассыыйа суверенитетын туһунан декларация ылыныллыбыта. Бу күнү 1994 сыллаахтан судаарыстыба бырааһынньыгын быһыытынан бэлиэтиир буолбуттара. 1998 сыллаахха "Арассыйа күнэ" диэн ааттаммыта. 2002 сыллаахха Үлэ туһунан кодексаҕа бигэргэтиллибитэ.
ХНТ
ХНТ, Үлэ аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (МОТ) — Оҕо үлэлиирин утары охсуһуу күнэ (World Day Against Child Labour), кыра оҕолору үлэлэтэн үөрэхтэн уонна иллэҥ кэмтэн матарыыга, бырааптарын кэһиигэ болҕомто тардаары бэлиэтэнэр
Бразилия
Бразилия — Тапталлаахтар күннэрэ [1]
Гаити
Гаити — Оҕо көмүскэлин күнэ
Парагвай
Парагвай — Чако эйэлэһиитин күнэ
Түркменистаан
Түркменистаан — Билим күнэ [2]
Украина
Украина — Фонда ырыынагын үлэһитин күнэ
Пилипиин
Пилипиин — Тутулуга суох буолуу күнэ (Испанияттан, 1898 с.)
Финляндия
Финляндия — Хельсинки күнэ
Башкортостан
Башкортостан — Уфа куорат күнэ
Пермь кыраайа
Пермь кыраайа — Пермь куорат күнэ
Хабаровскай кыраай
Хабаровскай кыраай — Хабаровскай куорат күнэ. 1858 сыллаахха Айгуун сөбүлэҥинэн Амыр хаҥас кытыла Арассыыйа импиэрийэтигэр киирбитэ, аҕыйах хонон баран Илин Сибиир күбүрүнээтэрэ Николай Муравьев нууччалар урут ордууланан олорбут сирдэрин сирбитэ, билигин Хабаровскай куорат турар сиригэр олохсуйалларыгар дьаһайбыта, бу күн куорат төрүттэммит күнүнэн ааҕыллар.
ТүбэлтэлэрПравить
910 — Аугсбург кыргыһыыта: Соторутааҕыта Европаҕа көһөн кэлбит венгрдэр Илин Франкия (билиҥҥи Германия) сэриитин кыайбыттар. Бу кыргыһыыга аатырбыт албын чугуйуу ньыматын туһаммыттара.
1550 — Хельсинки куораты (Финляндия, ол саҕана Швеция бас билиитэ) швед хоруола Густав I олохтообут.
1817 — Карл фон Драйс диэн ньиэмэс ойуур көрөөччүтэ аныгы бэлисипиэт бастакы "өбүгэтин" айбыт. Бу Laufmaschine (ньиэмэстии сүүрэр массыына) диэн ааттаммыт көлө икки көлүөһэлээх, салайар урууллаах этэ, соҕотох киһи бэйэтин күүһүнэн ыытара: ат ыҥыырыгар майгынныыр ыҥыырдааҕа, киһи сиртэн атаҕынан анньынан айанныыра.
1921 — Михаил Тухачевскай Тамбовка буолбут бааһынайдар өрө турууларын тохтоторго сэриигэ өстөөхтөрү утары туттуллар гааһы туһанарга бирикээс биэрбит. Бу киһи кэлин маршал буолбута, Ворошиловы кытта сатаспакка репрессияҕа түбэспитэ, ытыллыбыта.
1942 — Анна Франк диэн дьэбириэй төрүттээх оҕоҕо 13 сааһын туолуутугар күннүк бэлэхтээбиттэр. Бу күннүгэр кини 1944 сыллаахха концлааҕырга өлүөр диэри бэйэтин санааларын суруйбута, ыалтан соҕотох тыыннаах хаалбыт аҕата Отто күннүгү, кыыһа суруйааччы буолуон баҕарар ыра санаатын толорон, 1947 сыллаахха бэчээттээбитэ.
1955 — Саха сиригэр элбэх алмаас үөскээбит сирэ аһыллыбыт.
1964 — Соҕуруу Африкаҕа апартеиды утары охсуспут активист Нельсон Мандела олоҕун тухары түрмэ хаайыытыгар ууруллубут. Кини хаайыыга 27 сыл олорон баран 1990 сыллаахха босхоломмута уонна 1994-1999 сылларга Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ буолбута.
1989 — Горбачёв уонна Арҕаа Германия канцлера Коль Европа дойдулара ханнык суолунан сайдалларын бэйэлэрэ быһааралларын туһунан докумуоҥҥа илии баттаабыттар.
1990 — ССРС-ка цензура бобуллубут.
1990 — РСФСР дьокутааттарын I сийиэһэ РСФСР туспа судаарыстыба быһыытынан суверенитеттааҕын туһунан декларация ылыммыт. Бу иннинэ Прибалтика өрөспүүбүлүкэлэрэ уонна Грузия сүбэрэнитиэти биллэрбиттэрэ. Арассыыйа декларацията тахсаатын кытта атын хаалбыт өрөспүүбүлүкэлэр бары сүбэрэнитиэт биллэрэн, ССРС састаабыттан тахсыталаан барбыттара.
1991 — Арассыыйа бастакы бэрэсидьиэнин быыбара буолбут, 57,3% ылан Борис Ельцин бэрэсидьиэн буолбут.
1991 — Референдумҥа Ленинград олохтоохторун 54 бырыһыана куоракка "Санкт-Петербург" диэн ааты төннөрөргө куоластаабыттар.
2000 — Ахмат Кадыров Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтин дьаһалтатын салайааччытынан анаммыт.
2009 — Ирааҥҥа айдааннаах бэрэсидьиэн быыбара буолбут, дойдуга быыбар түмүгүн билиммэтэхтэр киэҥ утарар тэрээһиннэри оҥорбуттар.
ТөрөөбүттэрПравить
1907 — Клавдий Краснояров (23.09.1943 өлб.) — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1944).
1948 — Кыраайы үөрэтээччи Иннокентий Давыдов, Хадаар нэһилиэгин туһунан кинигэ ааптара.
1952 — Альбина Борисова, тылбаасчыт, Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
1958 — Надежда Васильева — саха тылын лиэксикэтин синонимнарын чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.
ӨлбүттэрПравить
1949 — Федор Винокуров — Даадар (19.02.1911 төр.) — саха бэйиэтэ. 23 саастааҕар суруйааччы сойууһун чилиэнэ буолбута, Ойуунускайдыын доҕордоспута, олоҕо суох репрессияҕа түбэһэ сылдьыбыта, 38 сааһыгар өлбүтэ.
1969 — Степан Макаров (05.08.1917 Сылаҥ нэһилиэгэр төр.) — РСФСР уонна Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала, Чурапчы улууhун бастакы бочуоттаах гражданина, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Олоххо ураты дьулуурун иhин "Саха Маресьевынан" ааттаммыта.
|
oscar
|
Ыам ыйын 27 күнэ – Арассыыйаҕа Библиотека күнэ. Биһиги хаһыаппытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай библиотекатын “мэйиитэ”, тарбахха баттанар биир тутаах үлэһитэ, аныгы кэми кытта тэҥҥэ хардыылаан иһэр салайааччы – Библиотечнай-информационнай киин сэбиэдиссэйэ Светлана Александровна Попова ыалдьыттыыр.
– Мин үлэм күнэ сарсыарда эрдэ, киирбит корреспонденцияны бэрэбиэркэлээһинтэн саҕаланар. Кэллиэгэлэрбин кытта күннээҕи үлэбитин быһаарсабыт. Сарсыарда хайаан да чэбдигирдэр, уһугуннарар кофебын иһэбин.
Уустук соҕус боппуруостары күн бастакы аҥаарыгар быһаарарга дьулуспаппын, эбиэт кэнниттэн үлэлиир кыаҕым элбээтэҕинэ ылсабын. Сарсыарда өттүгэр бииргэ үлэлиир дьоммун кытта ыкса алтыһа сатыыбын.
– Национальнай библиотекаҕа хайдах үлэлии кэлбиккиний?
– 2016 сыллаахха Дьокуускайга Мииринэйтэн көһөн кэлбитим. Мииринэйгэ Кииннэммит библиотекаҕа методистаабытым, ол иннинэ тоҕус сыл “Мирнинский рабочий” хаһыакка үлэлээбитим. Библиотеканы кэлээт да сөбүлээбитим – айар-тутар тыыннааҕын, араас хайысхалаах интэриэһинэй үлэлээҕин иһин.
Библиотека – киһи сайдар эйгэтэ, ханнык баҕарар идэни бэйэҕэр ылынан, боруобалаан, бэйэҥ бэйэҕин тургутан көрүөххүн сөп эбит.
Киһи быыстала суох үөрэниэхтээх
– Ханнык айымньылары ордук таптаан ааҕаҕын?
– Бастайааннай хат-хат ааҕар айымньыларым диэн суохтар. Хос ааҕарбын, уопсайынан, сөбүлээбэппин.
Олоҕум араас кэрчиктэригэр араас ааптардары сөбүлүү сылдьыбытым. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларбар Бунины, Чеховы ордорорум. Чехов айымньыларын барытын, ону таһынан кини айымньыларын ырытыылары эмиэ аахпытым.
Онтон Шукшинынан үлүһүйбүтүм, классиктары барытын аахпытым. Салгыы омук литературатынан умсугуйбутум: Ги де Мопассан, Рэй Бредбери, Агата Кристи, Стивен Кинг. Онтон аныгы нуучча суруйааччыларыгар көспүтүм: Людмила Улицкая, Алексей Иванов, Борис Акунин уо.д.а. Бу кинигэлэри кытта ситэн-хотон, үүнэн, улаатан тахсыбытым.
Төрөппүттэрим сааспар барсыбат литератураны ааҕарбын хаһан да бопсубатахтара (билигин кинигэлэри сааһынан арааран маркировкалыыр буоллулар дии). Ол иһин ааҕыы мин саамай таптыыр дьарыгым буолбута. Билигин ордук дьыалабыай литератураны ааҕабын. Соторутааҕыта Ариадна Борисова трилогиятын бүтэрдим.
– Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаргын ордороҕун?
– Бу ыйытыыны биэрдэхтэринэ, мунаахсыйан ылабын. Хоббита суох киһибин. Сололоннохпуна дьиэ кэргэммэр ас астыырбын, оҕолорбун кытта алтыһарбын ордоробун. Балыктыыбыт, бэлисипиэтинэн хатааһылыыбыт, сир астыыбыт, “чуумпу булду” таптыыбыт.
Үлэм өрөбүллэрбэр кытта салҕанар, уоппускабар кытта идэбэр сыһыаннааҕы айарым, толкуйдуурум элбэх. Онон үлэм мин хоббим да диэхпин сөп эбит.
– Үлэҥ үтүө уонна мөкү өрүттэрэ?
– Саамай улахан үтүө өрүтэ – айар эйгэтэ. Хамаандабын кытта бииргэ үлэлээн, саҕалаабыппытын тиһэҕэр тиэрдэртэн ордук туох да суох буолааччы. Оччоҕо кынаттанаҕын, өссө атын үктэллэри дабайарга дьулуһаҕын.
Маны таһынан, мин киһи олох олорорун тухары быыстала суох сайдыахтаах дии саныыбын. Дириэктэрбит Саргылана Васильевна ону көҕүлүүр уонна өйүүр, салайан биэрэр. Билигин үһүс үөрэхпэр үөрэнэ сылдьабын. Биллэн турар, сылаалаах эрээри олус туһалаах. Быыстала суох үөрэнии хас биирдии киһи олоҕор баар буолуохтаах эбит.
Мөкү өрүтэ бу диэн этэр кыаҕым суох. Арай сынньанар бириэмэ суох диэххэ сөп эбитэ буолуо – ол мөкү өрүт буолар үһү дуо?
Пандемия сылыгар ситиһиибит үгүс
– Барыбытыгар уустук соҕус пандемия сыла буолла, Национальнай библиотека үлэтигэр туох уларыйыы-тэлэрийии киирдэ, хааччахтааһын кэмин хайдах аастыгыт?
– 2020 сыл биһиги үлэбитигэр, төһө да хааччахтар турбуттарын иһин, уһулуччу ситиһиилэри аҕалла. Ааҕыыны киэҥник тарҕатар, методическай уонна научнай-библиографическай үлэбитигэр сүҥкэн ситиһиилэннибит. Библиографтар үлэлэрэ үрдүк таһымҥа сыаналанна – “Писатели Якутии” биобиблиографическай ыйынньык Уһук Илиҥҥэ, Арассыыйаҕа бастаата. Бу ыйынньыгынан “Бичик” “Малая Родина-2020” региональнай уонна кыраайы үөрэтэр литература Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэҕэр анал дипломунан наҕараадаланна.
“Якутия-2020” бэлиэ күннэр халандаардара Челябинскайга ыытыллыбыт дойду таһымнаах күрэххэ иккистээтэ.
«Эхо арктической одиссеи: к 100-летию Ильи Самуиловича Гурвича» таһаарыыбыт «Просветительские (популярные) издания» номинацияҕа иккис миэстэ, «Театр оперы и балета. Том 2. Библиография» үһүс таһаарыыта «Краеведческие библиографические указатели» номинацияҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы кыраайы үөрэтэр таһаарыылар куонкурустарыгар иккис миэстэ буоллулар.
– Саха сирэ “Саамай ааҕар регион” аатын сүгэригэр эһиги библиотекаҕыт сүҥкэн өҥөлөөх...
–Биһиги өрөспүүбүлүкэбит аан бастакытын Арассыыйа литературнай флагманынан билинилиннэ. Сайаапканы түһэриигэ операторынан, буоларын курдук, биһиги Национальнай библиотекабыт буолбута. “Саамай ааҕар регион” Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруһу тэрийээччинэн Арассыыйатааҕы Кинигэ Сойууһа буолар. Тэрээһин Бэчээт уонна массовай коммуникация агентствотын өйөбүлүнэн барар. Наҕараадалааһын сэтинньи 18 күнүгэр Дьокуускайга буолан ааспыта. “Литературный флагман России” статуэтканы Ил Дархан Айсен Николаевка Арассыыйатааҕы Кинигэ Сойууһун бэрэсидьиэнэ, куонкурус дьүүллүүр сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Степашин туттарбыта.
Нэһилиэнньэҕэ анаан SMART-лабораториялары тэрийии
– Библиотекалары сайыннарыыга сөптөөх көмө оҥоһуллар дии саныыгын дуо?
– СӨ Национальнай библиотеката – бырайыактыыр уонна модельнай библиотекалары тэрийиигэ тирэх буолар киин. 2020 сылга SMART-лабораториялары тэрийиигэ улахан болҕомто уурулунна – муниципальнай библиотекалар нэһилиэнньэҕэ аныгы технологияларынан оҥоһуллар өҥөлөрү биэрэн, айар үлэни уонна билиини иҥэриниини ситимнииллэр. Көрүллүбүт үбүнэн библиотекалар оборудование, миэбэл ылыннылар, үлэһиттэр идэлэрин үрдэттилэр, библиотекалар дьиэлэрин өрөмүөннээтилэр, саҥа кинигэлэринэн пуондаларын байыттылар.
Модельнай библиотекалары тэрийиигэ федеральнай бүддьүөттэн, РФ Култуура министиэристибэтин куонкуруһун ааһан, 25 мөл. солк. көрүллүбүтэ. 5 муниципальнай библиотека биэстии мөлүйүөнү ыллылар: Булуҥ оройуонун библиотеката; Дьокуускай куораттааҕы Кииннэммит библиотека ситимин 21 нүөмэрдээх “Созвездие” филиала; Нам Хомустааҕын библиотеката; Уус Алдан Бэйдиҥэтин библиотеката; Дьокуускай куораттааҕы Кииннэммит библиотека ситимин 13 нүөмэрдээх “Библиополе” филиала.
СӨ бүддьүөтүттэн 5 мөл. солк көрүллүбүтэ. Эмиэ куонкурус нөҥүө 5 библиотекаҕа үп бэрилиннэ: Намнааҕы оҕо библиотекатыгар; Уус Алдан улууһун Суотту библиотекатыгар; Өлүөхүмэтээҕи оҕо библиотекатыгар; Томпо оройуонун библиотекатыгар; Алдан киин библиотекатыгар.
Ол аата 2020 сылга 30 мөлүйүөн суумаҕа 10 библиотека модернизацияланна.
– Билиҥҥи кэм библиотеката кинигэни харайар уонна саалаҕа кэлэн ааҕар эрэ сир буолбакка, дьон иллэҥ кэмин атаарар киинэ буолла. Иитэр, үөрэтэр, сайыннарар тэрээһин бөҕө ыытыллар. Олортон саамай суолталаахтарын ханныктары чорботуоҥ этэй?
– Кэнники сыллар саамай улахан ситиһиилэринэн, биллэн турар, 2020 сылга “Саамай ааҕар регион” аатын ылбыппыт буолар.
СӨ Бырабыыталыстыбатынан өйөммүт, Култуура министиэристибэтинэн көҕүлэнэр “Читаем все!” өрөспүүбүлүкэтээҕи бырайыак кураторынан биһиги библиотекабыт буолар, 2021 сылга 150000 киһини хабыахтаахпыт. Бырайыагы олоххо киллэрии сыыппараларын көрдөххө, 2021 сыл бастакы кыбаарталыгар 26383 киһи хабыллыбыт (былаантан 17 бырыһыана туолла). 14 сетевой тэрээһин буолан ааста.
Холобур, Национальнай библиотека “Амма Аччыгыйын ааҕабыт” диэн суруйааччы 115 сааһыгар анаммыт дьиэ кэргэн күрэҕин тэрийэн ыытта. «Таптыыр сахам тылынан» тэрээһин олунньуга буолан ааста, 6361 оҕо диктант суруйда.
2021 сыл кулун тутарыттан СӨ Перинатальнай кииҥҥэ саҥа төрөөбүт оҕолорго приданайдарын кытта оҕо төрүөҕүттэн 3 сааһыгар диэри ааҕар кинигэлэрэ ааҕааччы төрөөбүтүн туһунан туоһу суругу кытта бэлэхтэнэр буолла. Уопсайа 95 набор бэлэхтэннэ, өссө 200 комплект бэлэмнэнэр.
Ийэ тыл күнүгэр ахсыс төгүлүн сахалыы дьыктаан онлайн уонна илэ ыытылынна. 3855 киһи кытынна, ол иһигэр Национальнай библиотекаҕа кэлэн 32 киһи дьыктаан суруйда. 30 улууска 200 дьыктаан балаһаакката үлэлээтэ. Онлайн ньыманан 411 киһи суруйда.
Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларынан дьыктаан ыытылынна, 50 балаһааккаҕа 735 киһи суруйда. Сахалин, Магадан, Камчатка, Красноярскай кыраай кыттыстылар.
Олунньуттан “Библиомобиль” бырайыак олоххо киирдэ. Аҕам саастаахтар уонна доруобуйаларыгар хааччахтаахтар кинигэни дьиэлэригэр сакаастаан уларсыахтарын сөп буолла.
Ордук чаҕылхайдык “Тотальнай диктант-2021” буолан ааста. 108 балаһаакка тэрилиннэ, 2000-тан тахса киһи кытынна. Култуура министиэристибэтин кытта Национальнай библиотека суруйааччы Дмитрий Глуховскай кэлэн барыытын тэрийбиппит.
«Айымньы суолунан», «Школа осознанного родительства», «Эпоха и музыка», «Рыцари книжного стола» онтон да атын лекторийдарбыт үлэлииллэр.
– Национальнай библиотека Саха сирин брендэ буолар. Олох күөстүү оргуйар, саҥаттан саҥа бырайыактар олоххо киирэллэр, ааҕааччы кэлэ турар. Эн санааҕар, электроннай кинигэ, интэриниэт дьиҥнээх библиотекаҕа кэлэн барыыны солбуйуо дуо?
– Биһиги библиотекабыт, чахчы, национальнай бренд буолла.
Библиотека диэн тугуй? Көннөрү кинигэ уларсан ааҕар сир эрэ буолан бүппүтэ ээ, билигин библиотека интеллектуальнай хапытаалы харайар, сайдыыны түстүүр сир.
Библиотека научнай, социальнай, айар, о.д.а. хайысхалаах үлэнэн социальнай институт быһыытынан өйү сайыннарар. Онуоха электроннай дуу, кумааҕы дуу форматынан буолара улахан уратылара суох. Биһиги босхо, хаачыстыбалаах экспертнэй информацияны биэрэбит – ол аата саамай чуолкай уонна кырдьыктаах информацияны. Онон интэриниэт биһигини кытта күрэстэһэр кыаҕа суох.
Библиотекарь көннөрү кинигэ булан биэрээччи буолбатах
– Библиотекарь идэтин суолтата кэлин ордук улаатта дии саныыгын дуо? Бу идэҕэ үөрэниэн, үөрэххэ туттарсыан баҕалаахтарга тугу сүбэлиэҥ этэй? Библиотекарь ханнык хаачыстыбалары бэйэтигэр сайыннарыахтааҕый?
– Библиотекарь идэтин суолтата кэнники сылларга олус үрдээтэ диибин. Билигин үчүгэй библиотекарь буоларыҥ таһынан, үрдүк таһымнаах тэрийээччи буолуохтааххын. Ону тэҥэ ханнык өҥөлөр ордук тоҕоостоохторун билэргэ маркетолог оруолун толоруохтааххын. Ааҕааччылары кытта алтыһарга үчүгэй психолог буолуохтааххын, ааҕааччы библиотекаҕа кинигэ эрэ ыла кэлбэт эбээт, кини кэпсэтэр-ипсэтэр, санаатын атастаһар кыахтаах. Оттон оҕо библиотекатын үлэһитэ, маны барытын ааҕан туран, өссө үчүгэй педагог буолуохтаах.
Билигин библиотекарь идэтигэр ураты сыһыан үөскээн эрэр. Биһиэхэ саҥа хайысхалар, саҥа идеаллар, идэлэригэр бэриниилээх профессионаллар наадалар. Биһиги, үлэлии сылдьар дьон, кинилэргэ талаһарбыт курдук.
Библиотека үлэһитэ пиарщик, консультант, психолог уонна саамай сүрүнэ үтүө санаалаах киһи буолуохтаах, дьон киниэхэ тардыһыахтаах.
Оскуоланы бүтэрээччилэргэ, библиотекарь идэтигэр туттарсыан баҕалаахтарга этиэм этэ: биһиги идэбит чахчы тыыннаах уонна кэми кытта тэҥҥэ хардыылыыр идэ. Араас функцияны барытын толорор уонна олус интэриэһинэй. Библиотека үлэһитэ биир сиргэ кинигэ биэрэ-биэрэ олорбот, өрүү үөрэнэр, сайдар. Библиотекарь буолуон баҕалаах оҕо билиитэ-көрүүтэ, олоҕу анаарыыта олус киэҥ буолуон наада. Информация киэҥ далайыгар кини библиотекаҕа кэлбит дьону салайан, сүбэлээн-амалаан биэрэр кыахтаах буолара ирдэнэр.
– Эн санааҕар, оҕону кыра эрдэҕиттэн кинигэни таптыырга үөрэтэргэ, ааҕыыга сыһыарарга төрөппүттэр тугу гыныахтаахтарый?
– Оҕону бэйэбит холобурбутунан иитиэхтээхпит. Үөрэппэккэ, такайбакка, көрдөрүөххэ, үтүгүннэриэххэ наада. Холобур, дьиэ кэргэн ийэтэ киэһээҥҥи аһылыктарын аһатан баран, кинигэ ааҕыытыгар бириэмэ аныыр буоллаҕына, оҕо ону көрөн улаатар. Инникитин кини эмиэ кинигэни таптыыр, ааҕар киһи буолуо.
Оҕо саас саамай истиҥ ахтылҕана – ийэ оҕотугар утуйуон иннинэ кинигэ ааҕара. Онтон ордук күндү кэм оҕоҕо суох.
– Идэлээх бырааһынньыккытынан бииргэ үлэлиир кэллиэгэлэргэр тугу баҕарыаҥ этэй?
– Бастатан туран, чэгиэн доруобуйаны баҕарабын. Библиотекарьдар бэйэлэрэ кинигэҕэ тапталлара, интэриэстэрэ хаһан да уостубатын. Библиотека дьиэтэ хаһан да иччитэхсийбэтин, саҥа интэриэһинэй бырайыактар айылла турдуннар. Тус олоххутугар дьолу-соргуну, ситиһиилэри!
Сонуннар
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
17.11.2022 | 17:30
Тус дааннайдары оҥорууга сөбүлэҥ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Европа Европа — Буруйу оҥорууттан эмсэҕэлээбиттэри өйүүр аан дойдутааҕы күн. Буруйу оҥорууттан эмсэҕэлээбит дьон интэриэстэрин өйдүүргэ, буруйу оҥоруу содулун кыччатыыга уонна бу кыһалҕаны быһаарааччылары ситимнииргэ анаан Европа Сойууһун дойдуларыгар сылын ахсын бэлиэтэнэр күн.
Ииндийэ Ииндийэ — Ийэ күнэ
Кыргыстаан Кыргыстаан — Сири оҥоруу, геодезия уонна картография үлэһитин күнэ
АХШ АХШ — Джордж Вашингтон төрөөбүт күнэ
Сент-Люсия Сент-Люсия — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан, 1979)
Япония Япония — Куоска күнэ
Аан дойдутааҕы скауттар хамсааһыннарын тэрилтэтэ — Олохтооччу күнэ. Бу күн 1857 сыллаахха скауттар хамсааһыннарын төрүттээбит Роберт Баден-Пауэлл уонна 1889 сыллаахха кини кэргэнэ Олав Баден-Пауэлл төрөөбүттэр
Аан дойдутааҕы гайд (сирдьит) уонна скаут кыргыттар ассоциациялара — Аан дойдутааҕы толкуйдуур күн
Түбэлтэлэр[биики-тиэкиһи уларытыы]
1371 — Роберт II Шотландия хоруола буолбут, Стюартар династияларын саҕалаабыт.
1653 — Арассыыйаҕа Никон патриарх сыаркап реформатын саҕалаабыт.
1828 — Арассыыйа уонна Персия ыккардыларыгар Туркманчай эйэ дуогабара түһэрсиллибит. Арассыыйа-Персия сэриилэрэ манан бүппүттэр.
1921 — Сэбиэскэй Арассыыйаҕа Госплан тэриллибит — норуот хаһаайыстыбатын сайдыытын былаанныыр уорган.
1925 — Монголияҕа харчы реформатын ыытыы туһунан уураахха «төгрөг» (төгүрүк, тугрик) диэн ааттаах национальнай валюта киллэриллибит.
1946 — Саха АССР Совнаркома сэрии кэмигэр хоту көһөрүллүбүт Чурапчы олохтоохторун Эдьигээнтэн дойдуларыгар төнүннэрэргэ диэн уураах ылыммыт.
1946 — Америка микробиолога Зельман Ваксман стрептомицин диэн антибиотигы арыйбыт. Бу пенициллин кэнниттэн арыллыбыт иккис антибиотик сэллиги (туберкулёз) уонна чуманы эмтииргэ туһалаах буолбут. Зельман Ваксман стрептомицини арыйбытын иһин 1952 сыллааҕы физиологияҕа уонна мэдиссиинэҕэ Нобель бириэмийэтин ылбыта.
1974 — Лахорга (Пакистаан) Ислаам кэмпиринсийэтин тэрилтэтин мунньаҕа саҕаламмыт. 37 дойдуттан бэрэстэбиитэл уонна 22 дойду эбэтэр бырабыыталыстыба баһылыга кыттыбыттар. Бу мунньахха Бангладеш туспа дойду быһыытынан билиниллибитэ.
1980 — Мууска буолбут дьикти: Лейк-Плэсидкэ Кыһыҥҥы Олимпия оонньууларыгар АХШ хоккейгэ хамаандата ССРС хамаандатын 4–3 ахсаанынан соһуччу кыайбыт.
1992 — Бүрээт Өрөспүүбүлүкэтин конституцията ылыныллыбыт.
1997 — Британия учуонайдара Долли диэн ааттаах хойу клоннаабыттарын туһунан биллэрбиттэр.
2014 — Украина Үрдүкү Раадата 328-0 куоластааһынынан дойду бэрэсидьиэнин Виктор Януковиһы солотуттан устубут. Евромайдан сүрүн сыала ситиһиллибит.
Төрөөбүттэр[биики-тиэкиһи уларытыы]
1732 — Джордж Вашингтон — Америка Холбоһуктаах Штаттарын бастакы бэрэсидиэнэ (1789—1797 сылларга), Америка тутулуга суох буолуу сэриитин бириэмэтигэр үрдүкү байыаннай хамандыыр уонна Америка Холбоһуктаах Штааттарын "олохтообут аҕалартан" биирдэстэрэ.
1788 — Артур Шопенгауэр — ньиэмэс бөлүһүөгэ.
1904 — Тарас Местников (04.10.1957 өлб.) — артыыс, ырыаһыт, драматург, Саха АССР норуодунай артыыһа. Саха тыйаатырын 1930-40-с сс. уонна 1955-57 сс. дириэктэрэ. 1948—1955 сс. Ньурба уонна Нуучча тыйаатырдарын дириэктэрэ, Саха араадьыйатыгар муусука эрэдээксийэтин эппиэттээх эрэдээктэрэ.
1914 — Федот Сафронов — Азия хотугулуу-илин эҥээрин чинчийээччитэ, учуонай, РСФСР уонна Саха АССР билимнэрин үтүөлээх диэйэтэлэ, РАН Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ, устуоруйа билимин дуоктара.
1921 — Петр Яковлев — 16 сыл учууталлаан баран биллиилээх ыанньыксыт буолбут киһи, Социалистыы Үлэ Дьоруойа (1976), Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Петр Яковлев Саха Сирин усулуобуйатыгар биир бастакынан үрдүк көрдөрүүлэри — сылга 5,5 тыһ. кг үүт — ыаныытын ситиспит.
1932 — Владимир Шапошников — Намнааҕы педучилище бастакы дириэктэрэ (1963-1965), тылбаасчыт.
1983 — Дмитрий Давыдов — Саха сирин киинэ режиссера. Биллибит киинэлэрэ — «Тыалга кытыастар кутаа» (нууч. Костер на ветру) (2016), «Нет бога кроме меня» (2019), «Пугало» (2020). «Пугало» диэн хартыыната 2020 сыллаахха Кинотавр киинэ бэстибээлигэр «Бастыҥ фильм» буолбута.
Өлбүттэр[биики-тиэкиһи уларытыы]
1913 — Фердинанд де Соссюр — Швейцария тыл үөрэхтээҕэ, Женева лингвистикаҕа оскуолатын саҕалааһыныгар семиология уонна структурнай лингвистика төрүттэрин укпут киһи. Фердинанд де Соссюру XX үйэтээҕи лингвистика "аҕатынан" ааттыыллар.
1921 — Сэмэн Барашков — атыыһыт, меценат, көмүс хостуур бириискэлэри аһылыгынан хааччыйан байбыт киһи.
1974 — Иван Редников — 1956-1960 сылларга Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлин солбуйааччы, хомуньуус баартыйа диэйэтэлэ, Аан дойду иккис сэриитин кыттыылааҕа, полковник.
1984 — Дмитрий Коркин (05.09.1928 төр.) — Саха сиригэр тустуу сайдыытыгар сүҥкэн кылааты киллэрбит, үс олимпиеһы бэлэмнээн таһаарбыт тренер. 1985 сылтан ыла кини аатынан дойдулар ыккардыларынааҕы таһымнаах турнир ыытыллар.
1987 — Энди Уорхол — XX үйэ иккис аҥарыгар ордук биллэр Америка худуоһунньуга.
1988 — Марфа Куличкина — саха бэйиэтэ.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Халыып:Бу_күн:02-22&oldid=376906»
Категория:
Халыыптар:Туох буолбута күнүнэн
Навигация
Тус бэйэ туттар тэриллэрэ
Ааккын эппэтиҥ
Ырытыы
Суруйуу тиһилигэ
Бэлиэтэнии
Киир
Аат даллара
Халыып
Ырытыы
саха тыла
Көрүү
Ааҕыы
Биики-тиэкиһи уларыт
Устуоруйатын көрүү
Эбии
Навигация
Сүрүн сирэй
Рубрикалар
А - Я
Бастыҥ ыстатыйалар
Түбэспиччэ сирэй
Туох буола турара
Тэриллэр
Бикипиэдьийэ:Түмсүү сирэ
Кэпсэтэр сир
Кэнники уларытыылар
Саҥа ыстатыйалар
Көмө
Бу сири өйөө
Сэп-сэбиргэл
Манна сигэнэллэр
Сигэнэр уларытыылар
Билэни угуу
Анал сирэйдэр
Куруук баар сигэ
Сирэй туһунан
Викиданные кэрискэ
Печать/экспорт
Скачать как PDF
Бэчээттииргэ аналлаах барыл
Атын омук тылынан
Аԥсшәа
Afrikaans
Ænglisc
العربية
Asturianu
Azərbaycanca
تۆرکجه
Беларуская
Беларуская (тарашкевөца)
Български
বাংলা
Bosanski
Català
閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
Нохчийн
کوردی
Čeština
Чӑвашла
Cymraeg
Dansk
Deutsch
Ελληνικά
English
Español
Euskara
فارسی
Suomi
Føroyskt
Français
Frysk
Gaeilge
贛語
Galego
עברית
Hrvatski
Հայերեն
Italiano
ქართული
Қазақша
한국어
Къарачай-малкъар
Lëtzebuergesch
Lietuvių
Latviešu
Македонски
Bahasa Melayu
مازِرونی
Nederlands
Norsk bokmål
ਪੰਜਾਬੀ
Polski
Português
Română
Русский
Srpskohrvatski / српскохрватски
Slovenščina
Soomaaliga
Shqip
Српски / srpski
Svenska
தமிழ்
ไทย
Türkçe
Татарча/tatarça
Українська
Oʻzbekcha/ўзбекча
Tiếng Việt
Yorùbá
中文
文言
Bân-lâm-gú
粵語
Сигэни уларыт
Бу сирэйи бүтэһигин 01:16 22 Олунньу 2022 уларыппыт.
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Нюргуяна Сыроватская - Нюргуша дьоҥҥо-сэргэҕэ дьоро түгэннэри иилээн-саҕалаан ыытааччы, тамада быһыытынан киэҥник биллэр. Күнээҕи олоҕун аһаҕастык кэпсиир Нюргушаны сорохтор блогер, вайнер быһыытынан сэргииллэр. Биэс сыллааҕыта бассаапка «Дьааҥы куобаҕын сиэбэтэҕим ыраатта” диэн хотулуу саҥарбыт кыыс видеота киэҥник тарҕанан кылгас кэм иһигэр «сулус” буолан хаалбыта.
Бүгүн биһиэхэ куруук үөрэ-көтө сылдьар Нюргуша ыалдьыттыыр.
— Нюргуша, эйигин сүрдээх үлэһит уонна дьаныардаах киһи диэн инстаграмтан көрөн билэбин. Эйигин ыҥыран ылан кэпсэтэр түгэммит дьэ тосхойдо...
— Мин Эбээн Бытантай улууһуттан төрүттээхпин. Уон сыл устата математика учууталынан үлэлээбитим. Сэттэ сыл дойдубар Эбээн Бытантайга, үс сыл Дьокуускай куорат оскуолатыгар. Үрдүк категориялаах учуутал буолабын. Учууталлыыр кэммэр дойду бастыҥ учууталларын ахсааннарыгар киирсэммин, Арассыыйа оччотооҕу бэрэсидьиэнин Дмитрий Медведев гранын ылан турардаахпын.
Куруук учууталлыы сыдьыам дуо диэн санааттан уурайан хаалбытым. Ити кэмҥэ Пекинтэн табаар аҕалан атыылыырынан дьарыктаммытым. Оччолорго учуутал хамнаһа кып-кыра этэ. Эбиэккэ диэри учууталлыыбын, эбиэт кэннэ таксилыыр этим. Бастакы массыынабын кирэдьииккэ киирэн туран ылбытым. Граҥҥа 100 тыһ. солк. харчы биэрбиттэрэ, ону сөптөөхтүк туһанаммын, ипотекаҕа дьиэ атыыласпытым.
— Төрөппүттэриҥ туох дьонуй?
— Миигин кытта ийэм бииргэ олорор. Ийэм 70 саастаах, «Сахателекомҥа» телефонистканан үлэлээбитэ. Аҕам лесхозка үлэлээбитэ, мин алтыс кылааска үөрэнэ сырыттахпына бу олохтон барбыта. Бииргэ төрөөбүт убайдаахпын, кэргэннээх, оҕолордоох, сиэннээх, бэйэтэ бизнестээх.
«ТОҔО МИИГИН КӨРӨЛЛӨР?»
— Атыыһыттыы сылдьар кэммэр дьүөгэбэр ыалдьыттыы диэн тиийдим. Кини бэйэтэ Дьааҥыттан төрүттээх. Урукку сылларга хоту сиргэ куобах дэлэй буолара. Халыҥ, толору сыалаах, эттээх куобахтары сиэн улааппыппыт. Киниэхэ тиийэммин наһаа минньигэс куобах сиэтим. Уонтан тахса сыл куобаҕы сиэбэтэх киһиэхэ, ахтылҕаннаах уонна амтаннаах аска чахчы үөрбүтүм. Үөрдүбүт, астынныбыт, тоттубут. Биһиги Эбээн Бытантайдар бэйэбит итинник акценнаах саҥарар дьоммут. Үөрүүбүттэн куобах сии олорор видеобун инстаграммар уган кэбиспитим. Ити кэмҥэ, инстаграмы соччо-бачча билбэт этим, дьэ, уонна кыргыттар дискотекалыы бардыбыт.
Дискотекаҕа тиийбиппэр дьон миигин көр да көр да буолар. Хайдах эрэ таҥныбыппын быһыылаах дии санаатым. Ол курдук тоҕо одуулаһалларын билбэккэ эрэ дьиэлээтибит. Тиийэн утуйдум. Сарсыҥҥытыгар утуйан турбутум инстаграммар арай лайк бөҕө, подписчик бөҕө, туох да араас пабликтарга барыларыгар мин баар буолан хаалбыппын. Соһуйуу бөҕө соһуйдум. Онтон ыла мин олоҕум тосту уларыйан барбыта.
— Дьэ, эрэ, социальнай ситимнэри хайа тардыбытыҥ дии. Ол аата анаан-минээн дьоҥҥо биллээри таһаарбатах буоллаҕыҥ?
— Биллээри таһаарбатаҕым ээ, ким билиэ баарай. Чэ, ол курдук долгуйаммын икки күнү быһа утуйар уубун сүтэрэн, пабликтарга дьон санаатын, тугу суруйбуттарын аахтым. Маҕаһыыҥҥа, уулуссаҕа хаама сырыттахпына дьон тохтото-тохтото хаартыскаҕа “селфилиир” буолбуттара. Ол саҕана үлэм суох, кыралаан табаар таһабын, таксилыыбын, харчым аҕыйах этэ. Толкуйдуу түһэн бараммын, ол таһаарбыт пабликтарга суруйдум. Куобаҕы босхо таһаарбыт буоллаххытына, бу биллэриибин эмиэ таһаарыҥ диэтим уонна Дьааҥы куобаҕын афишатын ыыталаан кэбистим.
БИЛЛЭР ТАМАДА
— Онтон ыла, хас кэм ааста...
— Куобах сиэбиппиттэн биэс сыл ааста. Билигин бэйэбин профессиональнай таһымнаах тамадабын дэнэр кыахтаахпын. Дьон уйулҕатын, өйүн-санаатын бу сыллар устата үөрэттим. Хас биирдии киһини быара суох күллэрэн, сынньатан ыытыахтаахпын диэн толкуйдаахпын, сыаллаахпын.
— Эн бырааһынньыктарыҥ куруук биир буолбат эбиттэр, ону мин бэлиэтии көрдүм. Сорох тамадалар куруук биир сценарийдаах үлэлииллэр, киһи онтон сылайар ээ.
— Биэчэр иннинэ сакаастыыр дьоммун кытта сирэй көрсөн кэпсэтэбин, хайдах былааннаах буоларын быһаарсабын. Дьэ, ол кэннэ бэйэм сценарий суруйабын. Хас бырааһынньык ахсын барытын уларыта сатыыбын, мин быраа-һынньыкпар сылдьыбыт дьон баар буоллахтарына, сценарийбын тутатына уларытан кэбиһэбин.
— Тамада өҥөтүн сакаастаан баран аккаастыыр дьоннор бааллар дуо?
— Бу быйыл аккаастааһын баар буолла. Пандемия саҕаламмытыгар дьон тугу, хайдах гынарын билбэт, өйдөөбөт этэ. Барыбытын аймаабыт вирус тугунан эргийэн тахсарын ким да билбэт этэ. Дьон быйыл сааскыттан улахан кутталга олордо. Онтон сылтаан элбэх киһи бырааһынньыктыыр, бэлиэ түгэни бэлиэтиир былааннара барыта тохтообута.
Пандемия иннинэ биирдэ акаастаабыттар эбит. Чэпчэки сыанаҕа бэйэбит аймахпыт ыытар буолла диэбиттэрэ. Оннук буоллаҕына наһаа хомолтолоох буолар. Эн бу күнү кинилэргэ анаан сытыараҕын, дьоҥҥо аккаастыыгын уонна ол күн үлэтэ суох хаалан хаалаҕын. Бу урут билбэт эрдэхпинэ буолбут түбэлтэ. Былыр мээнэ бэлиэтэнэр, блокнокка сурунар этим, дьон тылыгар эрэнэммин дуогабар оҥорсубат буоларым.
БИРИЭМЭНИ СӨПКӨ ТУҺАНАБЫН
— Уопсайынан, кыыс оҕотоҕун! Биирдэ көрдөххө Дубайга, биирдэ көрдөххө Москваҕа сылдьар буолаҕын дии...
— Биир да күнү туһата суохтук атаарбаппын. Дьиэбэр атахпын өрө тэбэн баран сытарбын сатаабаппын. Күн бэҕэһээ Москваттан көтөн кэллим.
— Онно тугу гынаҕын?
— Күннээҕи кэтэр таҥастары атыыга аҕаллым, бырааһынньыкка кэтэр былаачыйалар эмиэ бааллар.
Дьыл кэмиттэн көрөммүн сөптөөх, хаачыстыбалаах таҥастары аҕалан атыылыыбын. Күһүн, кыһын кэтиллэр пуховиктары аҕалабын. Тамада эрэ харчытынан олорбоппун, инстаграммын эмиэ туһалаах инструменынан ааҕабын.
НЮРГУША КИСТЭЛЭҤ ТАЛААННАРА
— Спортка сыһыаныҥ хайдаҕый?
— Иллэҥ кэммэр кыһын, халлаан сылаас буоллаҕына, сноубордунан хатааһылыыбын. Дьону эмиэ үөрэтэр кыахтаахпын, профессиональнай кэрдиискэ диэри дьарыктанан кэллим. Сноубордары арендалааһынынан эмиэ дьарыктанабын. Тренажеркаҕа, фитнескэ сылдьарбын наһаа сөбүлүүбүн.
— Кистэлэҥ талааныҥ арыллан иһэриттэн сөҕөбүн ээ.
— Лобзигынан сахалыы оһуордары быһарга үөрэнним, дьиэм истиилэ барыта сахалыы тыыннаах буолла. Маска, хаптаһыҥҥа оһуордары быһа сылдьабын. Сотору кэминэн түннүгүм арааматыгар быспыт оһуордарбын иилитэлиэм.
— Күнүҥ хайдах ааһарый?
— Сарсыарда наһаа эрдэ турабын, олох эрдэһит чыычаахпын. Киэһэ эрдэ сытабын. Билигин Москваттан кэлбит буолан табаардарбын атыылыыбын, аадырыска илдьэн биэрэбин. Өрөбүллэргэ үлэ саамай үгэнэ буолар, тамадалыыбын.
— Көрдөххө олус сатабыллаах хаһаайкаҕын быһыылаах, ас бөҕө астыыр эбиккин. Фирменнай ырысыабыҥ ханныгый?
— Сатаабат аһым диэн суох, аһы барытын астыыбын. Кыһыҥҥы хаһаастары, эттэн араас бүлүүдэлэри, бурдук аһы ааһан иһэн оҥоробун. Саамай фирменнай ырысыаппынан Том-Ям мин буолар.
КУРУУК КЭТЭБИЛГЭ СЫЛДЬАБЫН
— Биллэр киһи буоларыҥ эйиэхэ мэһэйдиир дуо?
— Биллэр буоларым сороҕор мэһэйдиир. Илиибин-атахпын куруук маныы сылдьаллар. Тугу эрэ сыыһа оҥорорбун барытын кэтии сылдьаллар. Аһыырбын кытта маныыллар, сотору туалеттыырбын кытта маныылара буолуо (күлэр). “Хаһан кэргэн тахсаҕын?”, “Тоҕо былаачыйа кэппэккиний?”, “Кимниин олороҕун?” диэн ыйыталлар. Ол эрээри мин сурутааччыларбын наһаа сөбүлүүбүн. Кинилэр баар буоланнар үлэлиибин, күүс-сэниэ ылабын. Ханнык баҕарар артыыска ытыс тыаһа элбэҕи быһаарар.
— Хейтердэргэ хайдах сыһыаннаһаҕын?
— Олох наадыйбат буолбуппун. Оннооҕор хара испииһэккэ киллэрбэппин.
— Тоҕо?
— Тоҕо диэтэххэ, мин аккауммар киирэ-киирэ ньиэрбинэйдээтиннэр уонна өссө кыыһырдыннар диэн. (күлэр)
— Олох барыта куйаар ситимигэр көспүт курдук. Сорох киһиэхэ олоҕо сыаналаммат буолла, ону төһө биһириигин?
— Инстаграм, интэриниэт нөҥүө сэрии барыта буолан ааһар. Хобу-сиби барытын инстаграмҥа таһааран иһэр буоллулар. Ситим нөҥүө саха норуота бэйэтин наһаа баттыыр, түһэрэр буолла. Үчүгэй сонуннары ким даҕаны интэриэһиргээбэт, аахпат, таһаара да сорумматтар. Куһаҕан сонуннары бастакы миэстэҕэ уурабыт. Күлүү гынан, хобу-сиби айан суруйар пабликтар наһаа элбэхтэр. Сахалар ахсааммыт аҕыйах дэһэбит. Ону ааһан ким эрэ чорбойон тахсаары гыннаҕына, биир эмит тойон күөрэс гынаары гыннаҕына, ити сыыһаны булаллар, бу сыыһаны таһаараллар, ити тойону усталлар, бу тойону сарбыйаллар. Ону барытын биир ИНСТАГРАМҤА хобуоччулуу олороллор. Саха саханы олус баттыыр. Саха сиригэр эрэ оннук эбитэ дуу, хайдах дуу, мин билбэппин...
Интэриниэт дьиҥэ олус үчүгэй. Интэриниэт түргэн буолан аһыыгын, таҥнаҕын, үлэлиигин, чугас дьоҥҥун кытта куруук сибээскэ сылдьаҕын.
— Ити олус сөпкө эттиҥ! Сахалар бэйэ-бэйэбитин олус баттаһабыт, таҥнары тардабыт. Сонуннары таһаарар аккауннары ааҕаҕын дуо?
— Биир даҕаны подпискам суох, санаам түһэр. Күн ахсын коронавирус, охсуһуу туһунан, таҥнары тардыы, үөҕүү, сэнээһин туох үчүгэйдээҕий?
МИН БОРОСТУОЙ КИҺИБИН
— Ыарахан сыл ааһан эрэр... Саҥа дьыл кэннэ туох былааннаах сылдьаҕын?
— Муораҕа барбыт киһи диэн былаанныыбын да, барыта сабыылаах дии. Пандемия куруук баар буолуо дии саныыбын. Гириипкэ кубулуйан хаалыахча быһыылаах.
— Эйигин наһаа харчылаах, харчыны талбытынан эргитэр киһи курдук саныыллар дуо?
— Оннук баар, баай дии саныыллар. Харчы иэс көрдүүллэр, займ ыйыталаһаллар уо.д.а. элбэҕи ирдииллэр. Мин олох боростуой киһибин. Харчы бэчээттиир киһи буолбатахпын. Көр бу, хаатыҥканы ордороммун хаатыҥкалаах сылдьабын дии.
— Харчыгын туохха барыыгын?
— Күннээҕи таҥастарга олох бараабаппын. Ол оннугар үлэлиир көстүүмнэрбин төһө баҕарар суумаҕа тиктэриэхпин сөп. Харчы бүгүн баар, сарсын суох буолар. Уопсайынан, бу олоххо харчыны сатаан тутта үөрэниэххэ наада.
ТАПТАЛ, КЭРГЭН УОННА...
— Бу кыыс хаһан кэргэн тахсарый диир киһи наһаа элбэх. Кырдьык, хаһан кэргэн тахсаҕын?
— Ылбаттар дии оттон! Ылаллара буоллар мин даҕаны тахса сатыам этэ. Дьылҕа диэн баар, дьылҕам маннык оҥоһуллан соҕотох сылдьарым буолуо.
— Көрдүөххэ наада буолуо.
— Ээ чэ, бу көрдөнө сылдьар үһү да! Ыллахтарына ылыахтара, суох буоллаҕына суох!
— Ааҕааччыларга тугу баҕараҕын?
— Кэлэр сылга бары ыраас өйдөөх-санаалаах, инникигэ былааннаах олороргутун баҕарабын. Туох баар куһаҕан санааны, кири-хаҕы соччото суох сылга хаалларыҥ.
Сахаларга этиэхпин баҕарабын: хобу-сиби тарҕатымаҥ, дьону үөҕүмэҥ, куруук үчүгэй эрэ соннунары ааҕыахха, күлэ-үөрэ сылдьыахха уонна доруобай, дьоллоох дьон буолуохха!
Сонуннар
09.12.2022 | 17:00
«Эдэр уус» күрэх түмүктэннэ
09.12.2022 | 15:00
«Сосновый бор» лааҕыр үлэтин саҕалаата
09.12.2022 | 15:00
Устудьуоннар тутар этэрээттэрэ — куораты тупсарыыга төһүү күүс
09.12.2022 | 13:00
«Сэрии оҕолоро» уопсастыбаннай тэрилтэ кинигэтэ сүрэхтэннэ
09.12.2022 | 11:00
Дьокуускай оскуолаларыгар харантыын биллэрилиннэ
09.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 9 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
08.12.2022 | 17:00
Альберт Семенов анал эпэрээссийэ кыттыылаахтарын чугас дьоннорун кытта көрүстэ
08.12.2022 | 15:00
ЫБММ управлениета баҕа өттүнэн баһаары умуруорааччылары наҕараадалаата
08.12.2022 | 13:00
«Аэрофлот» 2023 сыллааҕы субсидиялаах билиэттэри атыылаан эрэр
08.12.2022 | 11:00
Дьиэ кэргэттэри өйөөһүҥҥэ 880 мөл. солк. тахса туһуланна
08.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 8 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
07.12.2022 | 17:00
«Герой күнэ» патриотическай ырыа II-с ыччат бэстибээлин гаала-кэнсиэрэ буолар
07.12.2022 | 15:00
Дьокуускайга аһымал кэнсиэр ыытылынна
07.12.2022 | 13:00
Евгений Григорьев тутааччы-хампаанньалар салайааччыларын кытта көрүстэ
07.12.2022 | 11:00
Дьокуускай куораттааҕы Дуума аһымал аахсыйаҕа кытынна
07.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 7 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
06.12.2022 | 17:00
«Норуот бүддьүөтэ» куонкурус сүүмэрдээһинигэр кыттыҥ
06.12.2022 | 15:00
Сүөһү аһылыгын тиэйиигэ субсидия көрүллэр
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 04.12.2022 | 16:00
Аар Саарынтан алгыстаммыт Күн Сандаара
Кэлиҥҥи сылларга айылҕаттан айдарыылаах, олоххо ураты көрүүлээх, тарбахтарыгар талааннаах, илиилэринэн илбийэн эмтиир сахалыы эмчиттэри хаһыаппытыгар үгүстүк сырдатан кэллибит. Бүгүн мин биир дойдулаахпын, алгысчыт, сахалыы эмчит Саргылаана Винокурова-Күн Сандаараны билиһиннэриэхпин баҕарабын. Күн Сандаара Нам улууһун Салбаҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх. Ол гынан баран өр сылларга Сунтаарга олорбут буолан, Сунтаарын ордук чугастык саныыр. Кулгаахпар...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Тускар туһан | 25.11.2022 | 18:00
Ытаспакка, этиспэккэ, үөрэ-көтө...
Элбэх төрөппүт оҕотугар дьиэтээҕи үлэтин оҥороругар көмөлөһөрө кистэл буолбатах. Сорохтор “тэбис-тэҥҥэ үөрэнсэбит”, “киэһэ аайы ол айдаана”, “айа, стресс” диэн муҥатыйалларын үгүстүк истэбит. Чуолаан дистанционнай үөрэх кэмигэр дьиэтээҕи үлэни толоруу “сэриигэ” кубулуйа сыспыта.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МБУ Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Олунньу 4 күнүгэр Уус-Алдан улууһун ырыа уонна хоһоон айааччыларыгар, культура үлэһиттэригэр аналлаах семинар — мунньах ыытылынна. Семинар-мунньаҕы салайан ыытта улуус культурага управлениетын начальнига И.И. Аммосов. Кыттыыны ыллылар СӨ Ырыа айааччыларын Сойууһун председателэ, СӨ народнай артыыһа А.В. Егоров, СӨ Ырыа айааччыларын Сойууһун эппиэттиир секретаря, СӨ культуратын үтүөлээх үлэһитэ С.И. Васильев, СӨ культуратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ культурага уонна духуобунай сайдыыга министерствотын ресурснай-бырайыактыыр киинин сүрүннүүр методиһа В.П. Стручков — Дуулаҕа Дьуһаал, «Айар кут», «Үйэ» сурунааллар корреспондена А.М. Иванова-Бээрийэ кыыһа Айгыына. Улуустааҕы «Тойон Мүрү» ырыа айааччылар общественнай түмсүүтэ ыыппыт үлэтин туһунан билиһиннэрдэ РСФСР, Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Россия үтүөлээх оҕо ырыа-үҥкүү «Кэнчээри» народнай ансамбль салайааччыта В.С. Парников. Айар түмсүүлэр инники соруктарын тула кэпсэтии, санаа атастаһыыта оҥоһуллунна. Семинар — мунньах түмүгүнэн анал уураах ылылынна.
Салгыы «ӨРКӨН» оҕону эбии үөрэхтээһин киинигэр
«ТОЙОН МҮРҮ ТОЙУГА»
улууспут бастыҥтан бастыҥ ырыа айааччыларын, ырыаһыттарын улахан
Акция концертара ыытылынна.
[meta_gallery_slider id=»3908″]
Поделиться
Печать
WhatsApp
Instagram
Facebook
Похожее
Версия для слабовидящих
Translate
Полезные ссылки
Время работы
Пн: 09:00-18:00
Вт: 09:00-18:00
Ср: 09:00-18:00
Чт: 09:00-18:00
Пт: 09:00-18:00
Обед: 13:00-14:00
Сб-вск: Закрыто
Политика конфиденциальности и использования файлов сookie: Этот сайт использует файлы cookie. Продолжая пользоваться этим сайтом, вы соглашаетесь с их использованием.
Дополнительную информацию, в том числе об управлении файлами cookie, можно найти здесь: Политика использования файлов cookie
|
oscar
|
Кубулҕаттаах кулун тутар 6 күнүгэр саха хомуһун аар-саарга аатырдыбыт, өлбөт-сүппэт дьылҕалаабыт ытык киһибит, норуоппут киэн туттуута Иван Егорович Алексеев – Хомус Уйбаан 80 сааһын туолла. Онно туһаайан, Иван Егоровичтыын кэпсэттибит уонна урукку өттүгэр киэҥник биллибэтэх олоҕун түгэннэрин, бэйэтин сыанабылларын, ырытыыларын бу ыстатыйаҕа сырдатабыт.
Араҥаччылыыр күүс баарын итэҕэйэбин
Мин алталаахпар, 1947 сыллаахха, күһүн алтынньы ый саҥатыгар үрэх мууһа тоҥон эрдэҕинэ, хараҕа суох таайбын Сүөдэри кытары туулуу сылдьаммын, үрэх муустаах уутугар түспүтүм. Кыараҕас үрэх, үс-түөрт миэтэрэ кэтиттээх. Сыыра быстыбыт кытылга тураммын мууһу үөт тирэх маһынан тимирдэ сатыы туран, сыыһа баттааммын, арай ууга умса баран түстүм. Онно, дьиҥэр, өлөн хаалыахтаах эбиппин. Кыра оҕону дириҥ уу, муус анныгар даҕаны сүүрүк илдьэн кэбиһиэн сөп этэ. Таайым ол кэмҥэ мин ууга түспүппүн истибэт, эгэ көрүө дуо? Үрэхтэн тэйиччи лыыба кутар холбо оҥоро турбута. Дьэ онно ууга бэрт интэриэһинэй хартыынаны көрдүм, уолуйбут даҕаны, долгуйбут да санаа суох, уу аннынааҕы олоҕу, оргууй устан талбаарар мундулары дьиктиргээн көрөбүн. Икки мунду устан кэлэ охсон, муннубун таарыйаллар, кычыгылаталлар. Олору тутаары сыыһа-халты харбыалыы сыттым. Торбос ыстааным, тирии этэрбэһим ол икки ардыгар уунан туола охсон, мин атахтарым тимирэн барда, тыыным бүтэн харбыалаһан эрдэхпинэ, туох эрэ көхсүбүттэн өрө тардыбытын кэриэтэ күөрэйэн таҕыстым. Көрбүтүм — Аан ийэ дойдум барахсан бу мэндээрэн турар эбит! Онно биирдэ дьэ алдьархай буолбутун өйдөөн, оттон-мастан тардыһан, муустан тирэнэн, нэһиилэ оронон таҕыстым. Ону билигин саныыбын, ол кэмтэн ыла айыыларым, арыалдьыттарым күн бүгүнүгэр диэри миигин араҥаччылаан сылдьаллар диэн мин санаалаахпын. Тахсаммын таайбар “ууга түһэ сырыттым” диибин. Онуоха оҕонньор соһуйан хаһыытыы түһэн баран, ыстааммын сулбу баттаан, таһыйан куугунатта: “Бу ыраах сиргэ кэлэн баран, эн туох эрэ буоллаххына, манна иккиэн өлөрбүтүн өйдөөбөккүн!” — диир. Онон икки киһи көрөр хараҕа, кыһыҥҥы кыстыыр аһы булунар сүдү эппиэтинэс сүктэриллэ сылдьыбытын өйдөөбөтөхпөр таһыйбыта, билигин санаатахха, сөп даҕаны. Ол кэмтэн ылата эппиэтинэс диэни уонна араҥаччыһытым аттыбар баарын өйдөөбүтүм. Ол да иһин үйэм балачча уһаабыт буолуон сөп.
Куоласпын былдьаабыт уһун айан
Мин ийэм иккис кэргэниттэн үс бырааттаахпын. Эрдэ ахтан аһарбытым курдук, 6-с кылааска диэри мин таайым дьиэ кэргэнигэр иитиллибитим. Онтон бэттэх орто оскуоланы бүтэриэхпэр диэри ийэм ааҕы кытта олорбутум, Бүлүү түгэҕин, үрэх баһа сир оҕото бастаан утаа Эдьигээҥҥэ тиийэн баран, үгүс дьон тоҕуоруспут бөһүөлэгин, улуу эбэбитин, Өлүөнэни олус сөҕө-махтайа көрбүтүм. Онон олоҕум оҕо сааһа ааспыт Хотугу сири мин иккис төрүт түөлбэм кэриэтэ саныыбын.
Бүлүү, Эдьигээн былыр-былыргыттан сылдьыһар суоллаахтара. Ол суолунан Эдьигээҥҥэ таайдарбын кытта 1957 сыл олунньу 27 күнүгэр уһун айаҥҥа туруммуппут. Кыбыдьыгаантан, Кыргыдайтан ураты атын сири билбэтэх оҕо, ыраата баран эрэр оҕо санаарҕааһыным ханна барыай? Тэйдэр-тэйэн истэх ахсын ахтылҕаным ордук күүһүрэн иһэргэ дылыта. Санаабын аралдьыта сатаан буолуо, бука, сыарҕаҕа олорон, дойдум туһунан ырыалары, арыт тойук туойан айанныыбын. Кыргыдайга үөрэнэ сылдьан, учууталбыт С.А. Чабыков көҕүлээһининэн “Ньургун Боотур” олоҥхону толорбуппут. Онно, мин Айыы Умсуур удаҕан, Сорук Боллур уонна үс буолан бухатыырдар түмүктүүр ырыаларын толорсон турабын. Оччолорго балай даҕаны чаҕаархай куоластаах этим. Айаммыт устата бэйэтэ даҕаны олус киэҥэ суох репертуарым сотору соҕус баранан, кэлин матыыпка тыллары бэйэм айан ыллыыбын, арыт туойабын. Таайым аах туох даҕаны диэн бопсубаттар. Хас даҕаны күн ол курдук тохтоло суох наар ырыа аргыстаах айаннаатыбыт. Арай биир сарсыарда уһуктубутум, күөмэйим аһыйар. Онон ыллыырбын тохтоттум, кэлэр күннэргэ куолаһым сүттэр сүтэн барда. Биир устун тымныыга харыстаммакка ыллааммын быһыылаах, кулун тутар 11 күнүгэр Эдьигээҥҥэ кыайан саҥарбат оҕо тиийбитим. Ити кэмтэн бүгүҥҥэ диэри куолаһым кэһиэҕирбит кэриэтэ буолан сылдьар.
Арҕас уола уус хомуһун дьылҕата
Мин оҕо сааспар хараҕа суох таайым Сүөдэр дьиэ кэргэнигэр иитиллибитим. Таайым кэргэнэ Аана өлөн хаалаахтаабыта. Ол иһин кыайан ыал буолан олоруо суохпутун өйдөөн, мин төрөппүт ийэбэр, таайым балтыгар Эдьигээҥҥэ көһөр буолбуппут. Эдьигээннээри Кыбыдьыгаантан кэлэн, аймахтыы да буолбатарбыт ыкса-чугас дьоммутугар Кыргыдайга Матвеева Анастасия Иннокентьевна – Настаа Маппыайабаҕа холкуостаах эмээхсиҥҥэ түстүбүт. Ыраах айаннаары сылдьар киһини малбын-салбын тэрийэр, этэрбэспин абырахтыыр. Ол иистэнэ олорон, ииһин дьааһыгыттан сүүтүгүн буларбар соруста. Онуоха мин кыра баҕайы сүүтүгү көрдөөн хасыһа тураммын, кэриэс курдук илдьэ сылдьыбыт, ытык малын — хомуһу булан таһаардым. Оччолорго дьон хомуска оонньуурун аҕыйахта даҕаны буоллар истэн турабын, ол эрээри хаһан даҕаны тарда илик этим. Олус ымсыыраммын уонна оттон дойдубуттан ыраах көһөн бараары сылдьар киһи атаах санаам оонньоото быһыылаах, миэхэ бэлэхтииригэр көрдөспүтүм. Арҕас уола уус (Кыргыдай ууһа) хомуһа буоларын кылгастык кэпсии түһэн баран, оҥостон олорон, сыыйа тардыы мургунун иһитиннэрбитэ. Кырдьаҕас хомусчут, бука, хомуһун кытары ити курдук бырастыыласта быһыылааҕа. Дьэ, бу хомуһунан мин хомус тардыытыгар үөрэнэн, бастаан дьон иннигэр тахсыбытым. Кэнэҕэс, баҕар, тыл үөрэхтээҕэ буолар төлкөм тардан буолуо, оскуоланы бүтэрэн барарбар доҕорум Петр Саввич Иванов Эдуард Пекарскай үс туомнаах тылдьытын бэлэхтээбитэ. Киниэхэ даҕаны ол бэрт күндү мал эбит этэ. Онуоха босхо ылыахпын кэрэйэн, оччотооҕу оҕо туох баайдаах буолуомуй, баар-суох малбын Арҕас уола уус охсубут хомуһун, хараһыйдарбын даҕаны, киниэхэ харда бэлэх быһыытынан хаалларбытым. Сити курдук маҥнайгы хомуһум Эдьигээҥҥэ хаалбыта.
Ол хомуһу кытары кэлин мин өссө биирдэ алтыһан ааспыттааҕым. Ол маннык этэ. Хомус киһиэхэ ытык мал тэҥэ, сыстар киһитигэр сыстар, доҕордоһор киһитиниин доҕордоһор. Петр Саввичка бу хомус олус өр тохтооботох этэ. Оскуолаҕа хайа эрэ оҕоҕо уларсыбыта сүтэн хаалбыта. Төһө эрэ кэм буолан баран, Чурапчыттан сэрии саҕана көһөн кэлэн баран олохсуйа хаалбыт, оскуолаҕа атынан уу баһар Охонооһой Сахаарап оҕолор оонньоон баран сүтэрбит хомустарын булан, кыыһыгар Анфиса Башаринаҕа биэрбит. Анфисалыын бу хомус балай да кэм доҕордоспут, кэлин ыал буолан, Сангаарга ананан үлэлии барарыгар бу хомуһун илдьэ тиийбит. Анфиса Кэбээйи биллэр хомусчутугар Анна Золотореваҕа, идэлээх киһиэхэ диэн, бу хомуһун бэлэхтээбит. Ону Анна 1974 сыллаахха куоракка эмтэнэ кэлэ сылдьан, миигин булан, бу хомуһу төнүннэриэн баҕарарын туһунан эппитэ. Мин өр көрсүбэтэх күндү доҕорбун, С.И. Гоголевка – Амынньыкы ууска хомус оҥотторон, Анна Золотореваттан атастаһан ылбытым. Ити кэмҥэ Хомус түмэлэ уонна киинэ соторутааҕыта аһыллыбыт кэмэ буолан, пуонданы байытыыга диэн анаан, Арҕас уола уус хомуһун эспэнээт быһыытынан бэйэм тус кэллиэксийэбэр эбии бэлэхтээбитим. 1993 сыллаахха Түмэл иһиттэн үс хомуһу уоран тураллар. Ол үс хомус иһигэр мин бастакы хомуһум барсаахтаабыта.
Өсөһүннэрэн үөрэтии
1952-1953 сыллар эргин биирдэ араадьыйаҕа хомус тыаһын иһиттим. Толорооччу тардыыта миигин улам ыллар ылан, дууһам кылларын таарыйталаан, олус умсугуйан, долгуйан туран иһиттим. Хомусчут кэнниттэн С.А. Зверев-Кыыл уолун “Сарсын-сарсын сарсыарда” тойуга иһилиннэ. Кэнники анаан кэтэһэн истибитим, ол хомусчутум аата Лука Николаевич Турнин диэн эбит. Кэнэҕэс араадьыйаҕа толоруута кэлэрин анаан кэтэһэр буоллум, тартаҕына тугун барытын иҥэринэ сатыыр кэриэтэ умсугуйан туран истэ сатыыбын. Кини хомуска муусуката, миигин оччолорго долгутан, эппин-хааммын аһан, мин хомусчут буоларбар уйулҕабын уһугуннарбыта, суолбун аспыта диэн этиэх тустаахпын. Лука Николаевич, төһө даҕаны лаппа аҕа буоллар, биир кэм дьонноро этибит. Ол да буоллар, биир даҕаны түгэҥҥэ түптээн олорон кэпсэппэтэхпит, онон, мин кини кэтэхтэн үөрэнээччитэбин. Биир-икки түгэҥҥэ дьон көрүһүннэрэ сатаабыта даҕаны, ол кыайан табыллыбатаҕа. Онтон биир түгэни аҕыннахха, Тааттаҕа тахса сылдьыы буолбута. Онно мин хомус туһунан дакылаат аахтым. Тэрээһиммит кэнниттэн мустубут дьону ыҥыран аһаттылар. Лука Николаевич мин дакылааппын күнүс истибит эбит. Оҕонньорум улахан ырытыыта суох миигин дэлби мөхтө. Тардыым чааһын лаппа соҕус хаарыйда. Миэхэ, эдэр киһиэхэ, ураты, ол барыта үөрэх этэ. Былыр оҕону өсөһүннэрэн эмиэ үөрэтэллэрэ, сахаҕа. Биири санаан кэлэбин, оччолорго хомус кэнэҕэскитигэр, бүгүҥҥү ситиһиилэргэ тиийиэҕэр, көдьүүстээх буолар суолбун ким даҕаны сэрэйэн көрбөтөх буолуохтаах. Эдэр санаабар, Тааттаҕа Улуу Хомусчут сэмэлээбитигэр өһүргэннэҕим. Ытыктыыр киһим, миэхэ хомус туһугар туруулаһарбар, үтүө дьыала иһин өһөс буолуу күүһүн иҥэрбит, күөттээбит эбит ол киэһэ. Баҕар, ити түгэнтэн сиэттэрэн, хомус устуоруйатыгар суолталаах дьон буолбуппут эбитэ дуу диэн эмиэ саныыбын.
Фредерик Крейн хомус сайдыытыгар суолтата
1986 сыллаахха Фредерик Крейн диэн киһини кытары суруйсан билистибит. Кини оччолорго хомуска I конгресс-фестивалы Америкаҕа Айова-Сити куоракка тэрийэн ыыппыт этэ. Суруйсуубут ис хоһоонугар хомуска интэриэстэрбитин үллэстэн истэхпит ахсын, уопсай көрүүбүт дириҥээн истэ. Ити кэмҥэ Михаил Горбачев норуоттар икки ардыларынааҕы сыһыаҥҥа “ириэрии” бэлиитикэтэ сатыылаан турар кэмэ этэ. Ол чэрчитинэн, бүтүн Сойуустан хомуллан, 1988 сыллаахха Америкаҕа СССР улахан дэлэгээссийэтэ фестивальга кыттар буолла. Ол иһигэр киирсэммин үөрүүм сүҥкэн. Ордук икки сыл устата суруйсубут Фредерик Крейммын көрсөрбүттэн үөрэбин. “Боинг” сөмөлүөт толору дэлэгээссийэ хомуллан, Вашингтоҥҥа тиийдибит. Олус дьоһун тэрээһин буолла. Бу тиийэ сылдьан, аан бастаан Фредерик Крейни кытта сирэй көрсөн билистим, өссө хомусчуттары Майк Сигери, Леонард Фоксу, учуонай Манжори Балзеры кытары билистим. Онон хомус боппуруоһа фестиваль иһинээҕи туһунан хайысха кэриэтэ буолла. Сүбэ мунньах, кэпсэтии бөҕөтө төрүттэннэ. Бу манна миэхэ Эдуард Ефимович Алексеев (СССР) наһаа улаханнык көмөлөспүтэ. Үгүс суолталаах кэпсэтиилэрбэр тэҥҥэ сылдьыһан, Саха сиригэр Хомус II Кэнгириэһин-бэстибээлин тэрийэр туһунан кэпсэтиһэн кэлбиппит. Бу көрсүһүүгэ Фредерик Крейн улахан тус кэллиэксийэлээҕин кэпсээбитэ уонна өссө кэлин бэлэхтиэн баҕарарын туһунан быктарбыта. Ол онон хаалбыта. Мантан инньэ суруйсуубут ис хоһооно Кэҥгириэһи тэрийии туһунан этэ. 1990 сыллаахха Дьокуускай дэлэгээссийэтэ Аляскаҕа барар буолла. Дэлэгээссийэҕэ мин ыҥырыллан кыттыыны ыллым. Аляскаҕа түспүт ыалым дьиэтээҕи төлөпүөнүттэн 1991 сыл буолуохтаах II Кэнгириэс-бэстибээл үлэтин былаанын Крейнниин кэпсэтэн, сүрүн сүнньүн оҥорон кэлбитим. Дьэ, чахчы даҕаны дьоһун, устуоруйаҕа хаалар түгэни мин үтүө доҕорбун кытта торумнаабыт этибит. Билигин санаатахха, Аан дойду хомус култууралаах норуоттарын бастакы уонна биир саамай улахан суолталаах түмсүүлэрэ буолбута. Манна Аан дойду хомусчуттарын уопсастыбата торумнаммыта, көһө сылдьар Кэнгириэс-бэстибээл балаһыанньата олохсуйбута. Аан дойду виртуоз-хомусчуттарын бастакы састаабын талбыппыт. Мин бу тэрээһини сомоҕолоһуу муҥутуур холобура этэ диэн сыаналыыбын.
Фредерик Крейн кэлэ сылдьан, судаарыстыбаттан тирэхтээх хомуска түмэл тэриллибитин, салалта хомус муусукатыгар, сайдыытыгар суолта уурарын, уһаныы, толоруу үгэстэрэ тыыннаахтарын улаханнык сыаналаан барбыта. Ол да иһин 2006 сыллаахха Амстердамҥа буолбут V Кэнгириэс-бэстибээл секционнай үлэтигэр Фредерик Крейн тус кэллиэксийэтин Саха сиригэр биэрэрин аһаҕастык иһитиннэрбитэ. Түмэл уонна киин дириэктэрэ Николай Шишигин, Аан дойду виртуоз-хомусчута Спиридон Шишигин, мин буоламмыт 2009 сыллаахха Айова-Сити куораттан көһөрөн аҕалбыппыт. Бу 600 кэриҥэ кэллиэксийэ иһигэр Европа норуоттарын XIV үйэтээҕи хомустара эмиэ бааллара.
Биһиги арай 1986 сыллаахха Фредерик Крейнниин билсибэтэхпит буоллар, хомус дьылҕата, сайдыыта хайдах салаллыа эбитэй?! Бүгүҥҥү күн ситиһиилэригэр, бука, тиийиэхпит суоҕа эбитэ буолуо. Норуоттар хомустарын улуу чинчиһитэ Фредерик Крейнниин билсиһиибин мин олоҕум биир саамай суолталаах түгэнинэн сыаналыыбын.
Үөрэнээччилэрдээх буолуум — дьолум
Миигин дьон-сэргэ хомусчут быһыытынан истэн билэр, ол эрэн мин үйэм тухары учууталбын. Бу идэбин хомуска эмиэ киэҥник туһаммытым. 1962 сыллаахтан “Алгыс” ансаамбыл диэни төрүттүөхпүттэн элбэх хомусчут бу кэллэктиип иһинэн ааспыта. Элбэх сүүмэрдээһин, үгүс сыллаах көрдөөһүн түмүгэр ураты дорҕооннору Спиридон Шишигин, Александр Пахомов, Анатолий Гоголев, Петр Оготоев, Николай Жирков, Римма Жиркова, Лидия Попова, Альбина Дегтярева, Георгий Иванов тардыыларыгар буламмыт, сүрүн састаап олоҕурбута. Хомус сайдыытыгар ансаамбылынан толорууга бу кэллэктиип толорор майгыта саҥа суолу тэлбитэ. Алма Кунанбаева диэн музыковед 1980-с сылларга “Легенда о хомусе” ыстатыйата тахсыбыта. Онно “7 киһи тус-туспа тональнастаах хомустары сөпкө сүрүннээн, дорҕоону алтыһыннаран, уустук муусука айымньытын үөскэтэллэр” диэн суруйбуттаах. “Алгыс” биир бастакынан европейскай нота систиэмэтинэн буолбакка, уопсай Азия музыкальнай системата — пентатоникаҕа олоҕурбуппут хомус дьиҥ аналын, муусукатын уратытын, кыаҕын арыйбыппыт этиллибитэ. “Алгыс” ансаамбыл, билигин дьон ортотугар төһө даҕаны аҕыйахтык көһүннэр, хомус эйгэтиттэн ханна да барбакка, олохторун хомуска анаатылар, хомус сайдыытыгар кынат буолан, суолтатын үрдэтэ сылдьалларыгар махтанабын. Мин билигин “Алгыс” ансаамбылым толоруутун тойугун салгыытын Уус Алдан “Кэскил” бастыҥ кэллэктиипкэ, Иванида Бугулова “Эйээр”, Айаал Дмитриев “Хомусчаан” ансаамбылларыгар истэбин.
Сайдыы суола муҥура суох…
Күн бүгүн биһиги кэллиэксийэ түмэл уонна киин буолабыт. Отут ордугуна биир сыл анараа өттүгэр төрүттэммит түмэл Аан дойду кэллиэксийэ түмэллэрин кэккэтигэр киириитин өссө К. Д. Уткин – Нүһүлгэнниин ситиһэн турабыт. ICOM диэн ааттаах ЮНЕСКО эгиидэтинэн үлэлиир тэрилтэ харысхал испииһэгэр киирбиппит ону мэктиэлиир. Биһиги түмэлбит кэллиэксийэ түмэл быһыытынан бу сыллар усталарыгар Аан дойду атын түмэллэриттэн ордук баайдаах, үгүс киһи болҕомтотун тардар кыахтаах тэрилтэ буола үүннэ.
Бастакытынан, бу тэрил муусуката сүппэтин хааччыйдыбыт.
Иккиһинэн, хомус муусукатын хаачыстыбатын, хомус суолтатын Аан дойду таһымыгар үрдэттибит.
Үсүһүнэн, хомус муусуката араастааҕын, хас биирдии норуот толоруута уратылаһарын анаан быһааран, өйдөтөн биэрдибит.
Манна тиэбир суолтатын эбии быһаарыахпын баҕарабын. Хас биирдии норуокка ол ураты. Холобур, Кыргыз хомусчута атын тиэмбирдээх хомуска оонньуо суоҕа. Австриецтарыҥ, норвежецтарыҥ, французтарыҥ о.д.а. бары биир оннуктар. Онон хас биирдии норуот тустаах бэйэтин тиэмбирин, муусукатын буларын, таһаарарын өйдөттүбүт. Мантан сиэттэрэн, ХХ үйэ саҥатыгар А.Е. Кулаковскай – Өксөкүлээх Өлөксөй айбыт “Хомус” хоһоонугар этиллэр философскай хайысхалары сүнньүнэн олоххо киллэрдибит. Сайдыы суола муҥура суох, ону арааран ыйдаҥардыах иннинэ биири этиэм этэ. Бу сыллар усталарын тухары ситиһиллибит кирбиини мүччү тутуо суохтаахпыт!
Билигин Аан дойдуга биһиги Түмэлбит курдук таһымнаах, сайдыылаах, баайдаах тэрилтэ суох. Бу ситиһиилээх үлэбит түмүгүн көрдөрөр. Онно эбии атын дойдуларга омуктар бэйэлэрин хомустарын үөрэтэр кииннэр баар буолалларыгар күүс-көмө, сүбэ буолабыт. Биир кэлимник атын норуоттар сайдан бардахтарына, хомус эйгэтэ сыыйа үрдүк таһымҥа, сайдыы саҥа кирбиитигэр атыллыаҕа.
Оттон тугу ситиһэ иликпитий? Манна тустаан этиэхпин баҕарабын: бэйэбит хомуспут тиэмбирин таба туттубут диирбит өссө даҕаны эрдэ. Ааспыт сыллар усталарыгар толоруу чааһын кыайа туттубут, бэл Аан дойду норуоттара үтүктэр түгэннэрэ кытары көстөр. Хомуспут муусукатын арааран өйдүүргэ, чинчийиибит билигин биһиэхэ ситэтэ суох. Онон чинчийэр үлэ олоҕуран истэҕин ахсын, хомус ураты сахалыы тиэбирин олохсутар дьулуурбут күүһүрүөхтээх. Оччоҕо саха этигэн хомуһун кистэлэҥэ арыллан иһиэҕэ. Саха култууратыгар хомус хаһан да сүппэт-оспот анала кэлиэҕэ.
Дмитрий Бястинов
Статьи
Навигация по записям
Об акции к открытию музея кузнечества народа саха
Выражаем глубокие соболезнования родным и близким, коллегам, ученикам по поводу кончины Эдуарда Ефимовича Алексеева, видного этномузыковеда, доктора искусствоведения, исследователя традиционной музыки коренных народов Сибири и других регионов бывшего СССР.
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован.
Комментарий
Имя
Email
Сайт
Навигация по разделам
COVID-19
Видео
Всероссийская НПК "Хомус (варган): историко-культурные традиции и музыкально-терапевтические практики"
Годовой план
День хомуса
Запись на онлайн экскурсию
Наши выставки
Новости
Опрос
Положения конкурсов
Противодействие коррупции
Профилактика безнадзорности и правонарушений несовершеннолетних
Статьи
Хомусист-Виртуоз Мира
ХОМУСНАЯ ОЛИМПИАДА
Хомусный диктант
Последние новости
Хомус для народа саха – не просто музыкальный инструмент, он является национальным символом якутской культуры. День хомуса олицетворяет сохранение древних культурных традиций и является знаком мирового признания этого музыкального инструмента.
Сегодня в Якутии отмечается День хомуса
В Якутске отпраздновали День хомуса Торжественный вечер собрал исполнителей и любителей варганной музыки
ЭКСКЛЮЗИВ. Мировая этнозвезда Юлияна Кривошапкина — Дьуруйээнэ и топ-блогер России Владимир Дормидонтов запускают новый проект
Хомус күнүнэн!
Архив
Архив Выберите месяц Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 Май 2022 Апрель 2022 Март 2022 Февраль 2022 Январь 2022 Декабрь 2021 Ноябрь 2021 Октябрь 2021 Сентябрь 2021 Август 2021 Июль 2021 Июнь 2021 Май 2021 Апрель 2021 Март 2021 Февраль 2021 Январь 2021 Декабрь 2020 Ноябрь 2020 Октябрь 2020 Сентябрь 2020 Август 2020 Июль 2020 Июнь 2020 Май 2020 Апрель 2020 Март 2020 Февраль 2020 Январь 2020 Декабрь 2019 Ноябрь 2019 Октябрь 2019 Сентябрь 2019 Август 2019 Июль 2019 Июнь 2019 Май 2019 Апрель 2019 Март 2019 Февраль 2019 Январь 2019 Декабрь 2018 Ноябрь 2018 Октябрь 2018 Сентябрь 2018 Август 2018 Июль 2018 Июнь 2018 Май 2018 Апрель 2018 Март 2018 Февраль 2018 Январь 2018 Декабрь 2017 Ноябрь 2017 Октябрь 2017 Сентябрь 2017 Август 2017 Июль 2017 Июнь 2017 Май 2017 Апрель 2017 Март 2017 Февраль 2017 Январь 2017 Декабрь 2016 Ноябрь 2016 Октябрь 2016 Сентябрь 2016 Июль 2016 Июнь 2016 Май 2016 Апрель 2016 Март 2016 Февраль 2016 Январь 2016 Декабрь 2015 Ноябрь 2015 Октябрь 2015 Сентябрь 2015 Август 2015 Июль 2015 Июнь 2015 Май 2015 Апрель 2015 Март 2015 Февраль 2015 Январь 2015 Декабрь 2014 Ноябрь 2014 Октябрь 2014 Сентябрь 2014 Август 2014 Июль 2014 Июнь 2014 Май 2014 Апрель 2014 Март 2014 Февраль 2014 Январь 2014 Декабрь 2013 Ноябрь 2013 Октябрь 2013 Сентябрь 2013 Август 2013 Июль 2013 Июнь 2013 Май 2013 Апрель 2013 Март 2013 Февраль 2013 Январь 2013 Декабрь 2012 Ноябрь 2012 Октябрь 2012 Сентябрь 2012 Август 2012 Июль 2012 Июнь 2012 Апрель 2012 Март 2012 Январь 2012 Декабрь 2011 Ноябрь 2011 Октябрь 2011 Сентябрь 2011 Июнь 2011 Май 2011 Апрель 2011 Март 2011 Февраль 2011 Январь 2011 Декабрь 2010 Ноябрь 2010 Октябрь 2010 Сентябрь 2010 Июль 2010 Июнь 2010 Май 2010 Апрель 2010 Март 2010 Февраль 2010 Январь 2010 Декабрь 2009 Ноябрь 2009 Октябрь 2009 Сентябрь 2009 Август 2009 Июль 2009 Май 2009 Апрель 2009 Март 2009 Февраль 2009 Январь 2009 Декабрь 2008 Ноябрь 2008 Октябрь 2008 Сентябрь 2008 Январь 2008 Октябрь 2007 Август 2007 Январь 2001
Авторское право © 2022 Музей и Центр хомуса народов мира All rights reserved. Theme: Flash by ThemeGrill. Powered by WordPress
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Кинилэр тэбис-тэҥнэр. Умса тут, тиэрэ бырах. Биир киһи курдук: “Игирэ буолар – дьол! Үс буолар өссө үчүгэй!” – дииллэр Настя, Арина, Анита Соловьевалар. Улаханнара – Настя: Аринаттан 1 мүнүүтэнэн, Анитаттан 2 мүнүүтэнэн эрдэ күн сирин көрбүт. Бастакы кылааска сиэттиспитинэн Саха гимназиятыгар киирбиттэр. Быйыл кыргыттар тутуспутунан тапталлаах оскуолаларын бүтэрэллэр. Аҕыйах күнүнэн...
Дьон | 06.05.2022 | 15:00
«Күөх Ньурба»: айылҕа эмтиир күүһүн туһанан
Дьоҥҥо-сэргэҕэ үтүөнү оҥорор баҕа санааны олоххо киллэрэн, Ийэ айылҕабыт биэрэр сүдү күүһүн таба туһаныахха, онно эбии билиини-көрүүнү, сатабылы дьүөрэлээн, бизнес эйгэтигэр бэйэ суолун-ииһин булуохха сөп. Бүгүҥҥү дьоруойдарбыт тустарынан аҕыйах тылынан билиһиннэрдэххэ, итинник. Дмитрий, Дайаана Саввиновтар 2013 сылтан дьиэ кэргэнинэн ыҥырыа иитиитинэн дьарыктаналлар. Бастаан ыал ийэтин дойдутугар – Сунтаарга үлэлээн саҕалаабыттар....
Дьон | 06.05.2022 | 09:00
Дойду сэбилэниилээх күүстэрин кылаабынай командующайыгар арааппардаабыт учуутал
Бу күннэргэ Дьокуускайга «Учуутал Иван Николаевич Данилов» диэн кинигэ бэчээттэнэн таҕыста. Кинигэҕэ Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Сунтаар оройуонун Бочуоттаах олохтооҕо, Саха автономиятын саастыылааҕа И.Н. Данилов үйэ аҥаарыттан ордук кэмҥэ оҕону, ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ сыралаах, айымньылаах үлэтин туһунан ахтыылар, хаһыакка суруйуулар түмүллэн киирбиттэр. Кинигэ Иван Николаевич Данилов 100 сааһын туоларыгар анаммыт. ...
Дьон | 05.05.2022 | 19:00
Сэрии тулаайаҕа Татьяна Нюрова: «Бэйэм кырдьыгым — бэйэбэр»
Сэрии... бу тылы иһиттэххэ, киһи куттанар, ыгылыйар, ыксыыр. Төһөлөөх саха дьылҕатын суорума суоллаабыт, сири кытта сир оҥорбут, иэримэ дьиэтин иччитэх хааллартарбыт, төрүөхтээх удьуорун быспыт.... ыарахан тылый, өйдөбүлүй! Харах уулаах суруктар, төрөппүт оҕоттон ытыс соттон хаалбыт ийэ-аҕа алааһы аймыыр хаһыылара төһөлөөх киһи уйулҕатын хамсаппыттара, утуйар уутун көтүппүттэрэ буолуой? Маннык алдьархай көлүөнэттэн...
Дьон | 05.05.2022 | 17:00
Манчыык куһу иитии кистэлэҥнэрэ
Кус сезона саҕаланан, булчуттар халлааны кыҥыы сылдьар буоллулар. Дьиэ ис-тас үлэтин үмүрүтэ охсор, бултуу барарга дьиҥнээх көҥүл ылаары, кэрэ аҥаардарын иннигэр-кэннигэр илэмэ-салама түһэр уоттаах-күөстээх күннэрэ үүннүлэр. Саха сиригэр былырыыҥҥыттан тыыннаах манчыык кустаах бултуур муода кэллэ. Дьиҥэ, нуучча сиригэр бу балачча тарҕаммыт ньыма эбит. Тыыннаах кустаах бултуур быдан астыгын, булт өлгөм...
Дьон | 05.05.2022 | 11:00
Ырыанан аата тилиннэ
Ааспыт үйэ 60-70 сыллара... Эдэркээн киһи бэйэтин хоһооҥҥо холонор... Тыа сирин муҥкук, сэмэй уола оччотооҕуга хантан билиэ, сэрэйиэ баарай, инники олоҕун оҥкулун... Олох диэн дьикти. Өлбүт да кэннэ иккистээн тиллэр, олох олорор диэн баар буолар эбит. Кини орто дойду олоҕуттан арахсыбыта быданнаабытын кэннэ... ол хоһооннорун нөҥүө тилиннэ, бэйэтэ суруйан хаалларбытыныы,...
Дьон | 05.05.2022 | 09:00
Ийэ таҥаралаах кылаас
Мин ийэм Степан Тимофеев тыла, Валерий Платонов матыыба. Мин ийэм сааскы күн кэриэтэ Сандаара мичийэр харахтаах, Мин ийэм – сааскы күн бэйэтэ, Сайаҕас-ылааҥы майгылаах. Мин ийэм нап-намыын саҥалаах, Күлүөҕэ, күн курдук ылаарыа, Мин ийэм саймаархай ырыалаах, Санньыйбыт санааттан араарыа. Туохтан да бу күндү киһибин Туохха да тэҥниэхпин билбэппин, Күн күбэй...
Дьон | 04.05.2022 | 17:00
Иэстээхтэри кытта үлэ сокуоҥҥа эрэ олоҕуран барар
Муус устар 27 күнүгэр “Бэйэҥ быраапкын бил. Бэйэҥ иэскин бил” Бүтүн Арассыыйатааҕы аахсыйа буолан ааспыта. Бу тэрээһин туһунан сиһилии Ис сулууспа хапытаана, СӨ Суут бириистэптэрин Федеральнай сулууспатын салайааччытын солбуйааччыта, СӨ Кылаабынай суут бириистэбин солбуйааччы Полина Владимировна Местникова кэпсиир. “Бэйэҥ быраапкын бил. Бэйэҥ иэскин бил” Бүтүн Арассыыйатааҕы аахсыйа чэрчитинэн СӨ Суут...
Дьон | 03.05.2022 | 23:33
Эргиллии
Самнархай балаҕан көмүлүөк оһоҕун иннигэр Ааныс саҥа төрөөбүт кырачаан уолчаанын Уйбаанчыгы кууһан олорон: “Оҕом дьоллоох, чөл туруктаах буол”, – диэн иһигэр ботугуруу олордо. Кэргэнэ Ыстапаан сүөһүтүн көрөөт, саҥа киһи кэлбитин уруйдаан алаадьы сырдьыгынатта, саламаат буһарда. Ийэ-аҕа буолар дьолун билбит дьон бэйэ-бэйэлэрин көрсөн, сэмээр мичээрдээн ыллылар. Ааналаах Ыстапаан холкуос удаарынньык үлэһиттэрэ....
Дьон | 30.04.2022 | 12:00
Олоҕу кыайыынан оһуордаан
Хас биирдии киһи устар олоҕун тухары кыайыыга дьулуһар буолуохтаах, ордук эр дьон. Эҥсиэли хочотун хатыҥ чараҥнардаах, намыын сыһыылардаах Нам Үөдэйигэр биэс уон биэс сыл анараа өттүгэр аҕыс оҕолоох Охлопковтар дьиэ кэргэннэригэр Уйбаан күн сирин көрбүтэ. Аҕата дьоҥҥо "Күүстээх Мэхээлэ" диэн аатынан биллэр. Үөдэй мырааныгар сүүс киилэлээх сымара тааһы бэрт ыраахха...
Дьон | 30.04.2022 | 10:00
Айар үлэ умсугутуулаах аартыгынан
Худуоһунньуктар кырдьыбаттар. Саха биллиилээх скульптора Максим Максимович Павлов бүгүн даҕаны айар үлэ үөһүгэр сылдьар. Дьоллоох Дьокуускай олохтоохторугар кини аата архитектор И. Андросовтыын, скульптор Э. Пахомовтыын Дежнев уонна Абакайаада уоллара Любимныын олорор пааматынньыктарын (2005 с.) уонна Кыайыы болуоссатыгар И.А. Слепцов, И.С. Андросов, В.Н. Игнатьев буолан оҥорбут монуменнарын (1995 с.) кытта ситимнээх....
Дьон | 29.04.2022 | 12:00
Иэйэрэ-куойара истиҥ, оҕолуу сырдык, ыраас
(ырытыы)
Дьон | 27.04.2022 | 15:16
Вера Колпашникова: «Мин сахалыы эрэ таҥнабын — ону дьон үтүктүөн баҕарабын!»
Күннээҕи олоххо сахалыы эрэ таҥнар, оһуохайдаан көтүтэр, сиэри-туому тутуһан алгыһынан амалыйар айар куттаах, талба талааннаах, сахалыы ииһи сөргүтээччи, үйэтитээччи, СӨ култууратын туйгуна Вера Васильевна КОЛПАШНИКОВА – Орто Халыматтан төрүттээх, Нам улууһугар олохсуйбут кийиит, олоҥхоһут П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатын сүгэр Олоҥхо дьиэтин дириэктэрэ, намнар тумус туттар туруу үлэһит киһилэрэ. – Мин Орто...
Дьон | 23.04.2022 | 12:00
Дьокуускай олохтоохторугар бэйэ аһын тиэрдэллэр
«Кэникээн» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ Дьокуускай куорат олохтоохторугар Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар олохтоох оҥорон таһаарааччылар бородууксуйаларын дьиэҕэ диэри тиэрдэн биэрэр өҥөнөн дьарыктанар. Тэрилтэ үүттэн, эттэн, балыктан, көтөртөн, араас отонтон сибиэһэй аһы-үөлү өрөспүүбүлүкэ улуустарыттан түмэн, атыылаһааччыга тиэрдэр ураты суолу тутуһан үлэлиир. Күннээҕи аһылыгы дьиэҕэ босхо аҕалан биэрии дьаҥ бүрүүкээбит кэмигэр эрэ...
Дьон | 22.04.2022 | 09:17
Зоя БАГЫНАНОВА: «Көрөөччүнэн тутайбатаҕым, билиҥҥэ диэри далбарга сылдьар дьоллоохпун...»
Бүгүн, муус устар 22 күнүгэр, Саха АССР үтүөлээх артыыһа, СӨ норуодунай артыыһа Зоя Багынанова 80 сааһын туолар. Биһиги икки чаастаах сэһэргэһиибит күлүү-үөрүү аргыстаах, эмиэ да санньыар, курус мүнүүтэлээх, уйадыйан ылыылаах, ахтылҕан аҥаардаах ааста. Тылтан тыл, кэпсээнтэн кэпсээн тиһиллэн истэ.
Дьон | 21.04.2022 | 17:00
Эдэр саас эрчимэ
1958 сылтан Бүтүн Сойуус үрдүнэн "Оскуола-производство-үрдүк үөрэх" хамсааһын саҕаламмыта. "Чахчыта да күн киирбэт сайыннаах, муоралыы мэндээрэр күөллэрдээх, остуоллуу тэҥ ньуурдаах хонуулаах" диэн Егор Лаптев тылларыныы, Орто Халыма оройуонугар Алаһыай орто оскуолатын 1985 сыллаахха бүтэрээччилэр бу хамсааһынтан туора турбатахтара. Оччолорго манна улуус түөрт нэһилиэгин ыччаттара үөрэнэллэрэ – Эбээх, Сыбаатай, Өлөөкө Күөл...
Дьон | 21.04.2022 | 15:00
«Сарыалым» — эдэр сааһым сыдьаайа
Лоп курдук 50 сыл анараа өттүгэр өрөспүүбүлүкэҕэ эрэ буолбакка, бүтүн дойдуга киэҥник биллибит «Сарыал» ырыа уонна үҥкүү ансаамбылын бастакы кэнсиэрэ буолбута. Ол 1972 сыллаахха муус устар 21 күнүгэр, В.И. Ленин төрөөбүт күнүн иннинэ этэ. Бэлэмнэнии үлэтэ икки сыл инниттэн саҕаламмыта. Ол үлэ өрөспүүбүлүкэ култууратын тутаах исписэлиистэригэр сүктэриллибитэ. Ол курдук, Александра...
Дьон | 21.04.2022 | 10:53
Дууһаҕынан акушер буоллаххына…
1991-2010 сылларга СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин кылаабынай акушер-гинеколога, РФ үтүөлээх бырааһа, СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна Наталья Кирова үчүгэй быраас оҕо күүтэр дьахталлары сөбүлээбэт буолуон сатаммат диир. Тута уонна үйэ саас тухары Талбыт идэҕинэн хайдах олоҕуҥ тухары үлэлиэххэ сөбүй? Итиннэ төрүөтүнэн бэйэҥ дьыалаҕар таптал, идэҕин сөпкө талыы буолар диэн Наталья Кирова...
Дьон | 20.04.2022 | 19:30
Наталья Пахомова: «Сахам сирэ саргылаах сарсыҥҥылаах!»
Наталья Николаевна Пахомова – «Социальнай хааччыйыы өрөспүүбүлүкэтээҕи кэлим киинэ» СӨ СБТ дириэктэрэ, Дьокуускай куорат Дууматын дьокутаата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай үлэһиттэрин холбоһугун бэрэссэдээтэлэ, «СӨ Үһүс саас оскуолата» уопсастыбаннай хамсааһын ааптара. Кини – «Бастыҥ социальнай партнер - 2014», «Социальнай хааччыйыы кэлим киинин бастыҥ дириэктэрэ-2018» өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустар кыайыылаахтара, СӨ Социальнай сулууспатын үтүөлээх үлэһитэ....
Дьон | 19.04.2022 | 11:13
Дьоллоох буолуҥ, бар дьонум
Киһи буоллахха — Олох оргуйар үөһүнэн Сылдьыахха! Саха омук киэн туттуута, тумус киһитэ, норуот суруйааччыта Соппуруон Бөтүрүөбүс Дайыылап муус устар 19 күнүгэр күн сиригэр кэлбитэ лоп курдук 100 сылын туолла. Тус бэйэбэр Соппуруон Дайыылап диэтэхтэринэ, харахпар үөһээ мэҥэ халлааҥҥа, кыраман үрдүккэ көҥүллүк, холкутук көтө сылдьар хомпоруун хотой көстөр. Тойон кыыл,...
Дьон | 17.04.2022 | 12:00
Сотору бу оҕолор таҥастарын кэтиэхпит
Сырылаччы тыкпыт күн уотугар сыламнаан аа-дьуо тоотоҥноһон хаамар кууруссалартан куттаммакка, биир-биир тутан ылаттаан киистэнэн кырааскалыы-кырааскалыы көҥүлгэ ыыталыыр кыракый кыысчааны көрбүт эрэ барыта дьиибэргиэ эбитэ буолуо. Ааттыын да ураты, көстөр дьүһүннүүн даҕаны кыраһыабай, оччотооҕу оҕолорго сонун ааттаах Гюльнара элбэх оҕолоох ыалга ортоку кыыс. Үөһээ Бүлүү Боотулуутугар олорор Владимир Алексеевич, Розалия Николаевна...
‹
1
2
3
4
5
6
7
8
...
18
19
›
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Төҥүлү нэһилиэгэр Алиса Ивановна Куприянова салайааччылаах “Күн Күбэйэ” дьахталлар сэбиэттэрэ сөргүтүллэн, Өрөспүүбүлүкэҕэ Ийэ, улууспутугар Бигэ туруктаах дьиэ кэргэн сылларынан, Саха АССР 100 сыллаах үбүлүөйүнэн “Доруобай дьахтар – норуот кэскилэ” диэн киэҥ ис хоһоонноох бастакы тэрээһин үрдүк таһымҥа ааста.
Бу улахан, 100-тэн тахса кыттааччылаах тэрээһини “Төҥүлү нэһилиэгэ” тыа сирин түөлбэтин дьаһалтата, Мэҥэ Хаҥалас улууһун социальнай политикаҕа салалтата, “Эйгэ” култуура киинэ, “Күн Күбэйэ” дьахталлар сэбиэттэрэ бары күүстэрин холбоон ыыттылар.
Ыҥырыылаах ыалдьыттар Итэҕэл балаҕаныгар “Дабайаан” түмсүү дуомчуттарынан (салайааччы О.Н. Сотникова) арчыланнылар. “Сайдам” уопсастыбаннай түмсүүлэр кииннэрин дьиэтигэр “Доруобуйа” кулууп (салайааччы Н.Н. Оконешникова) быыстапкатын көрдүлэр.
Гаврил Десяткин аатынан спорткомплекска Тарат, Тумул, Балыктаах уонна Төҥүлү нэһилиэктэрин дьахталларын икки ардыгар саахымакка, дуобакка табаарыстыы күрэхтэһии буолла. Күрэхтэһиини Д.Д. Харитонов салайда.
“Эйгэ” култуура киинигэр уус-уран оҥоһуктарга маастар-кылаастар элбэх дьахтар болҕомтотун тартылар. Сиэлинэн-кылынан оҥоруу кистэлэҥнэрин А.С. Баишева, валяние көрүҥэр уруһуй учуутала Л.М. Николаева ыыттылар. Иккиэн СӨ уус-уран оҥоһуктарга маастардара. Иистэнньэҥ, быһааччы идэлээх М.П. Ильина сахалыы сон киэбин бэлэмнээн түҥэттэ, сүбэлэри биэрдэ. Эмиэ манна “Матери России” Бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаннай хамсааһын Саха сиринээҕи салаатын көҕүлээһининэн үлэлиир “Белая Роза - Саха” медицинскэй-диагностикалыыр киин гинеколог бырааһа И.С. Бульший уонна онколог быраас Н.Н. Васильева сыллата киин нөҥүө 1500 дьахтар көрдөрүнэрин, түөс араагынан ыалдьааччы элбээн, ыарыы «эдэримсийэн” иһэрин, ол иһин профилактическай көрдөрүү сааһыттан тутулуга суох улахан суолталааҕын бэлиэтээтилэр. Истээччилэр ыйытыктарыгар хоруйдаатылар, көрдөрүнэ киирэргэ диэн төлөпүөннэрин биэрдилэр.
Майаттан сылдьар “Кэскил” киин салайааччыта М.В. Птицына эмиэ туһалаах иһитиннэриини оҥордо. Кини иитэргэ эрэйдээх, өй-санаа, эт-хаан өттүнэн араас сайдыылаах оҕолору стреһи уйарга, олоххо бэлэмнээх буоларга иитии туһунан кэпсээтэ. Оҕо саҥа төрөөтүн кытта сөпкө иитии барыахтааҕын чорботон бэлиэтээтэ. Ол курдук, оҕо 1 сааһыгар 10-тан тахса тылы саҥарар буолуохтааҕын, билиҥҥи төрөппүт оҕотун кытары кэпсэтэр оннугар төлөпүөнүнэн сааратан, оҕото 3-4-5 сааһыгар дьэ тылланарын бэлиэтээтэ. Сахалыы төрүт тылтан тэйиини суох гынарга: “Күн аайы, күн аайы (Матрена Васильевна хатылаан бэлиэтиир – аапт.) оҕолорбутун бэйэбитин кытта илдьэ сылдьан үлэлии үөрэтэн, кэпсэтэн, бэйэлэрин көрүнэр, олоххо бэлэмнээх дьон буолан тахсалларыгар кыһаныахтаахпыт”, — диэн тоһоҕолоон эттэ.
Тэрээһиммит иккис чааһа нэһилиэкпит баһылыга Гаврил Данилов үөрүүлээх быһыыга-майгыга кэлбит ыалдьыттарга Махтал суруктары, өйдөбүнньүктэри туттарыытыттан саҕаланна. Саахымат, дуобат кыайыылаахтарын чиэстээтилэр. Ол кэннэ эҕэрдэ кэнсиэр уонна саха таҥаһын кэтэн көрдөрүү бэрт чаҕылхайдык ааста.
Улууспут социальнай политикаҕа управлениетын начаалынньыга И.Е. Назарова Саха сирин дьахталларын XV-с съеһин соруктарыттан сырдатта. Өр сылларга туруорсубут кыһалҕабыт – оҕо патологиятын уонна төрүүр дьиэни тутуу – Галина Данчикова сөбүлэҥ биэрэн, бырайыага саҕаламмытын өрө көтөҕүллэн туран иһитиннэрдэ. Бастыҥ уопсастыбанньык дьахталларга управление аатыттан Махтал суруктары туттарда.
Дьахтар сойууһун Саха сиринээҕи салаатын бэрэссэдээтэлэ А.Е. Андреева Саха сирин дьахталларын XV-с съеһин уонна дьахталлар Уһук Илиҥҥи форумнарын үлэлэрин туһунан сырдатта. 30 сыл анараа өттүгэр, дойдуга ыһыллыы кэмигэр, элбэх улууска баһылыктарынан дьахталлар үлэлээбиттэрэ ыарахан кэмҥэ дьахтар салайыыны бэйэтин илиитигэр ыларын туоһута диэн кэпсээтэ. Ийэлэр бигэ туруктарыттан Өрөспүүбүлүкэбит туруга быһаччы тутулуктааҕын эппитин бары биһирии иһиттибит. Анжелика Егоровна бастыҥ уопсастыбанньык дьахталларга Махтал суруктары туттарда.
Бары ытыктыыр киһибит, Арассыыйа дьахталларын сойууһун Саха сиринээҕи салаатын настаабынньыктарын сэбиэтин бочуоттаах бэрэссэдээтэлэ А.Н. Божедонова Өрөспүүбүлүкэтээҕи дьахталлар I съезтэрин устуоруйатын сырдатта. Бэйэтэ үлэлээбит сылларын кытары билиҥҥи үлэ ситимин, сайдар иһэрин бэлиэтээтэ. Мэҥэ хаҥаластар “мин” диэн түөскүтүн тоҥсуммакка элбэх социальнай үлэни оҥоро олорор эбиккит диэн долгутта. “Ситим” түмсүүлэр дьиэлэригэр сылдьан, Н.Н. Оконешникова дьоҕурдаах дьону түмэн оҥорбут үлэлэрин, “Доруобуйа” түмсүү кыттыылаахтара Сербия курдук ыраах сиргэ 18 саха таҥаһын толору комплегын сүгэн-көтөҕөн илдьэн көрдөрбүттэрэ дьиҥнээх патриотизм буоларын бэлиэтээтэ. Анастасия Николаевна: “1992 сыллаахха ЮНЕСКО-лар кэлэ сылдьан, баайдык олорорго туоххут барыта баар эбит диэн эппиттэрэ, сирбит-уоппут киэҥиттэн сөхпүттэрэ. Кырдьык, тыа сиригэр бэйэ аһын, тутууну оҥорор кыах толору баар. Сүрүн тирээн турар соругунан оҕолорбутун, норуоппут кэскилин кытары үлэ буолар. Саха оҕолоро тыа да сиригэр сахалыы билбэт буолан иһэллэр. Тыа сирдэригэр дьиэ кэргэн лааҕырын, ыаллар бэйэлэрин аймахтарын, чугас ыалларын оҕолорун мунньан, аһылык өттүн улуус үөрэҕириигэ салалтатыттан туруорсан, үлэ үөрүйэхтэригэр үөрэтиҥ. Ыччаттарбытын бэйэлэрин кыанар, үлэһит, өй-санаа өттүнэн үрдүк таһымнаах, сахалыы сиэрдээх, кимиэхэ да атаҕастаппат дьон гына иитиҥ. Кэлии дьон өссө да элбиэ, онно өй-санаа өттүнэн бэлэмэ суох олоробут. Саха омук быһыытынан дьоһуннук, сэмээр, бэйэбитин сүтэрбэт гына, сабырыйтарбакка, олохтоох өйдөөх буолуоҕуҥ”, — диэн сүбэтин, ылыннарыылаах этиитин хас биирдии тылыгар тиийэ өйбүтүгэр иҥэриннибит.
Арассыыйа дьахталларын сойууһун Саха сиринээҕи салаатын агропромышленнай комплексын салайааччыта З.Р. Бочкарева этиитин эмиэ тыа сирин олохтоохторо буоларбыт быһыытынан сэҥээрэн иһиттибит. Аан дойду үрдүнэн “органическое сельское хозяйство” диэни киллэрии бара турар. Ол аата тыа хаһаайыстыбатыттан ылыллар бородууксуйа экология өттүнэн ыраас буолуохтаах. Оннук бородууксуйаны Арассыыйаҕа биһиги Сахабыт сиригэр эрэ оҥоруохха сөп. Биһиги сорукпут – нэһилиэнньэни ыраас бэйэ аһынан хааччыйыы. Бу дьахталлар XV-с съезтэрин резолюциятыгар киирэн турар. Онуоха урукку кролигы, хааһы, сибиинньэни, көтөрү иитии курдук түргэнник ситэр салааларга калифорнийскай чиэрбэлэри, тигээйилэри иитии көрүҥнэрин эбии киллэрдилэр. Зарема Романовна ханнык салааҕа кимнээх тугу үлэлээбиттэрин, сыыппара чахчыларыгар олоҕуран, элбэх холобурдаан кэпсээтэ. Үлэлиэн баҕалаахтарга министиэристибэ таһымыгар сүбэ-ама буолуох буолла.
Арассыыйа дьахталларын сойууһун Саха сиринээҕи салаатын настаабынньыктарын сэбиэттэрин салайааччыта, “Бэс Чагда” санаторий бэрэстээбитэлэ А.В. Пермякова “Бэс Чагда” санаторийга үлэ бэтэрээннэригэр 50% чэпчэтии баарын, уҥуох-сүһүөх, сүрэх-тымыр ыарыыларын эмтииллэрин уонна ковид кэннэ чөлгө түһэрэллэрин биһилиннэрдэ. Манна 14 хонук устата эмтэниини таһынан киэҥ хабааннаах култуурунай бырагыраама баарын кэпсээтэ. Биир дойдулаахпыт Марфа Куличкина хоһоонунан түмүктээтэ:
Киһи барахсан
Кимтэн даҕаны сэмэлэммэккэ,
Кырыылаах хараҕынан кынчарыллыбакка,
Хатыылаах тылынан хаарыллыбакка,
Алгыс эрэ аргыстаах,
Дьол эрэ доҕордоох,
Үөрүү эрэ үктэллээх
Сырыттар ханнык.
Ыҥырыылаах ытык дьоммут тыл этиилэрин кэнниттэн “Күн Күбэйэ” дьахталлар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Матрена Иванова төгүрүк остуол тула кэпсэтиини салайда. Нуораҕана, Хорообут, Балыктаах, Бүтэйдээх нэһилиэктэрин дьахталларын сэбиэттэрин бэрэссэдээтэллэрэ үлэлэрин сырдаттылар. Хорообуттан биэс оҕолоох ыал ийэтэ Александра Портнягина хортуоскалаах тыллыбыт сибэккилэри бэлэх уунан, барыбытын соһутта, үөртэ. Кыттааччылар бэйэлэрин санааларын, туруорсууларын этэн, ыйытыктарыгар толору хоруйдары ылан, Өрөспүүбүлүкэбит бастыҥ дьахталларын «тутан олорон” ирэ-хоро кэпсэтэн, астыммыттарын биллэрдилэр.
Тэрээһин соругун 100% толорон, бары кэлбит ыалдьыттар нэһилиэктэригэр билии кэһиилээх, саҥа көрүүлээх барбыттара буолуо диэн бигэ эрэллээхпит.
Сонуннар
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Дьокуускай таһынааҕы нэһилиэнньэлээх пууннарга уонна киин куорат бары уокуруктарыгар “Оҕолору балаһааккаттан атаарабыт” ааксыйа салҕанан бара турар.
Дьаҥ тарҕаныытын уодьуганныыр сыалтан уокурук салалтатын үлэһиттэрэ күннэтэ оҕо балаһааккаларын кэрийэллэр.
Коронавируһу утары үлэлиир Дьокуускайдааҕы суһал штаб иһитиннэрбитинэн, бэс ыйын 8 күнүнээҕи туругунан, күн аайы кыччаабыта 5 балаһааккаҕа оҕолор бэйэлэрэ эбэтэр төрөппүттэрин кытта оонньуу сылдьаллара бэлиэтэнэр. Ааксыйа ыытыллыбытын устата оҕо балаһааккатыгар улахан дьоно суох оонньуу сылдьар 123 оҕо дьиэлэригэр атаарылыннылар. Бэлиэтээн эттэххэ, Дьокуускайга уопсайа 592 оҕо балаһаакката баар.
“Уопсай түмүгү таһаардахха, балаһааккаҕа оонньуу тахсар оҕо ахсаана аҕыйаата. Урут күн аайы 22-гэ тиийэр балаһааккаттан оҕолору дьиэлэригэр илдьэр эбит буоллахпытына, бу кэнники күннэргэ ортотунан 5 балаһааккаттан оҕолору атаарабыт”, - диэн суһал штабка кэпсээтилэр.
Оҕо балаһааккаларын кэтээн көрүү күннэтэ, Докуускайга ураты бэлэм буолуу эрэһиимэ көтүрүллүөр дылы ыытыллар. Куорат олохтоохторо, оҕолоргутун көрүүтэ-истиитэ суох таһырдьа таһаарымаҥ, бэйэ изоляциятын эрэһиимин кытаанахтык тутуһуҥ!
Сонуннар
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Буикки өйдөбүл уратыларын билбэт, өйдөөн көрбөт киһи элбэх. Сокуон – тойон. Бу икки тыл суолталара тус-туһунан.
Саха сиригэр Ил Дархан ыйааҕынан муҥутуур бэлэм буолуу эрэсиимэ биллэриллэн турар. Бу эрэсиим кэмигэр олохтоохтор бэйэ изоляциятын (самоизоляция) тутуһаллара ирдэнэр.
БЭЙЭ ИЗОЛЯЦИЯТЫН эрэсиимин булгуччу тутуһуу Саха сиригэр Дьокуускайга, Жатайга, Нерюнгригэ, Мииринэйгэ, Аллараа Бэстээххэ биллэрилиннэ:
БЭЙЭ ИЗОЛЯЦИЯТЫН тутуһаллара ирдэнэр: - доруобай дьон; - аҕам саастаах дьон (65+); - хроническэй ыарыылаах дьон (коронавирус буолбатах); - Арассыыйа атын регионнарыттан Саха сиригэр кэлбит дьон.КАРАНТИНЫ тутуһаллара ирдэнэр: - коронавируһунан ыалдьыбыт дьон; - диагнозтара барыллаан бигэргэммит дьон; - Арассыыйаҕа кыраныысса таһыттан кэлбит дьон; - ыалдьыбыт дьону кытта алтыспыт дьон.Карантин эрэсиимин быраас эрэ аныыр. Холобур, билигин Алдан куоратыгар карантин эрэсиимэ олохтонон турар.
Сонуннар
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
2021 сыл ыам ыйын 31 күнүттэн Дьокуускай куорат баһылыгын куорат хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар солбуйааччынан Егор Кардашевскай ананна.
Егор Ефимович Кардашевскай Арассыыйа бастакы Бэрэсидьиэнин аатынан Ураллааҕы судаарыстыбаннай техническэй университеты инженер квалификациялаах, «теплогазоснабжение и вентиляция» идэлээх бүтэрбит.
Үлэтин 2009 сыллаахха «Якутскэнерго» ААУо Дьокуускайдааҕы ГРЭС машинист-обходчигынан саҕалаабыт (2009-2011).
2012-2021 сылларга СӨ ОДьКХ ситимигэр араас дуоһунастарга – Орто Халыма уонна Сангаар учаастактарыгар; «Коммунтеплосбыт» уонна Абый филиалларыгар үлэлээбит.
2021 сыл тохсунньу 1 күнүттэн «Куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспа» муниципальнай хааһына тэрилтэтигэр производственнай-техническэй салаа начаалынньыгынан үлэлээбит.
Сонуннар
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
17.11.2022 | 17:30
Тус дааннайдары оҥорууга сөбүлэҥ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Кэнники кэмҥэ хас иккис ыччат, оскуола оҕото, улахан да киһи вейп диэн ааттаах табаҕы тардара кистэл буолбатах. Омуннаабакка эттэххэ, ыччат ортотугар вейптээбэт буоллаххына, муодаттан хаалан иһэр аатыраҕын, сорох түгэҥҥэ сирэй-харах да анньыллыаххын сөп.
Ааптар: Айталина Софронова
Ордук оскуола оҕолоро сарсыарда үөрэнэ баран иһэн “буруолуур”, кылгас переменаҕа ойон тахсан туруупканы соппойортон соло буолбат түгэннэрэ элбээтэ.
Ааспыт нэдиэлэҕэ биир ааҕааччыбытыттан сурук туттубут. Биллэр биричиинэнэн оҕо аатын уонна оскуолатын ыйбаппыт.
“Мин Дьокуускай куорат биир улахан оскуолатыгар үрдүкү кылааска үөрэнэбин. Кылааһым оҕолоро уонна доҕотторум уоллуун-кыыстыын бары вейптииллэр. Мин эмиэ бу табахха ылларан кэбистим, төрөппүттэрбэр тутуллан, айдаан бөҕө. Ханнык баҕарар маҕаһыыҥҥа атыылыыллар, онон хааччах диэн суох. Пааспар эҥин көрдөөбөттөр. Кэлин тыынарбар ыарахан буолла уонна куруук күөмэйим ыалдьар, тохтоло суох сөтөллөбүн, онтукайбыттан кыбыстар буолан эрэбин. Сатаан бырахпаппын, боростуой табаҕы тардыахпын баҕарбаппын. Айкоска көһүөм этэ даҕаны, онтон сылтаан сирэйим барыта хатаал буолар. Салгыы хайдах буоларбын, тугу гынарбын билбэппин. Баһаалыста, сүбэлээҥ”.
«Курутуой» аатыраары
Аныгы электроннай табах икки көрүҥэ баар: вейп уонна айкос. Арассыыйаҕа электроннай табахсыттары вейпердэр диэн ааттыыллар.
Вейп паар буолан көтөр табах биир көрүҥэ. Дьиҥэр, бу электроннай гаджеттар табахтан аккаастанар биир ньыма быһыытынан биллэллэр. Ол эрээри вейп ыччакка ордук киэҥник тарҕанна, ол эбэтэр – буруолааһын. Таһыттан көрдөххө, чахчы, аныгы гаджет курдук, хайдах эрэ Apple хампаанньа бородууксуйатыгар майгынныыр.
Биирдэ тардыллар вейпи ортотунан 600-1000 тиийэ бусхатыахха сөп. Убаҕаһа бүттэҕинэ быраҕыллар. Биитэр картриджын уларытан биэрэҕин, ол «жижа» диэн ааттанар. Онтубут сыаната ботуччу – 600-700 солк. эбит. Онтон вейп бэйэтин сыаната 600 солк. саҕаланар, 2000 тыһ. солк. тиийиэн сөп.
Билиҥҥи кэмҥэ электроннай табаҕы тардар киһи социальнай статуһа үрдээтэ. Электроннай табахтааххын, ол аата эн “курутуойгун”, баай ыал оҕотоҕун, аныгы муодаттан хаалсыбаккын диэн “сыана быһыллар” буолла.
Айан таһаарааччылар суруйалларынан, доруобуйаҕа буортута суох, ол да буоллар туох да үтүөнү аҕалбата биллэр суол.
Биһиги айкос саҥа тарҕанан эрдэҕинэ эмиэ суруйан турардаахпыт. Ол боростуой табахтан туох даҕаны уратыта суох. Эмиэ табахтарын быраҕыан баҕалаах дьоҥҥо анаммыт гаджет. Девайс сыаната быһа холоон 2500-4000 солк. буолан турар. Батарейката олордоҕуна, уокка холбоон ииттэрэҕин, иитэрэ эмиэ бэйэтигэр баар. “Стик” диэн ааттаах боростуой табах аҥаарын саҕаны ылан тардаҕын, бородуукта маҕаһыыныгар “стик” сыаната – 180-230 солк. Биир хаа стик 3-4 хонукка тиийэр.
Вейпинг уонна оҕо доруобуйата
Электроннай табахха никотинын таһыма быдан үрдүк. Холобура, HQD диэн ааттаах вейп биир картриджа биир хаа боростуой табахха тэҥнэһэр. Никотинын таһыма үрдүк буолан, ордук ыччат мэйиитигэр күүскэ олохсуйар. Онтон сылтаан киһи күн аайы ылларан иһэр. Тоҕо диэтэххэ улаатан эрэр оҕо мэйиитэ химическэй элэмиэннэри түргэнник иҥэринэр.
Аҥаардас эти-хааны буортулуурун таһынан, өйү-санааны ыһар, холобур, болҕомто түмүллүүтүгэр куһаҕаннык дьайар. Ону сэргэ, электроннай табахсыттар ииктэрин дьүһүнэ букатын атын буолар.
Маны ааһан киһи иммунитетын кэбирэтэр. Ордук хаан баттааһыныгар, хаан эргииригэр охсуулаах. Бүтэр уһукка онкологияҕа тиэрдиэн сөп.
Муодунай табахтар сыттара суох буолар. Табахтааччы ханна баҕарар олорон тардара бэйэтин көҥүлэ. Ол иһин төрөппүт оҕотун тутара ыарахаттардаах. Холобур, оҕо истиэнэ да нөҥүө сытан тардар түгэнигэр, ийэтэ билбэккэ хаалыан сөп.
Оҥоһуута хайдаҕый?
Омос көрдөххө, ингаляторга майгынныыр. Обордоххуна, тыҥаҕар паар үөскүүр. Убаҕаһын састаабыгар: глицерин, пропиленгол (Е1520), амтаннаах эбиликтэр, никотин уонна токсическай веществолар бааллар.
Жижаны маҕаһыынтан атыылаһыахха эбэтэр анаан-минээн атыылыыр дьонтон чэпчэки сыанаҕа эмиэ булуохха сөп. Ол эрээри сэрэхтээх.
Төрөппүт тоҕо долгуйар?
Ыччат электроннай табах доруобуйаҕа буортута суох дии саныыр. Минньигэс амтаннаах паары тардар курдук толкуйдуур. Тас хаҕыгар даҕаны “доруобуйаҕа буортута суоҕун” ыйаллар, онон оҥорон таһаарааччылар оҕолор өйдөрүн сүүйэллэр. Ол курдук баара-суоҕа 5% никотиннаах, онтон атына уу эбэтэр паар диэн суруйаллар.
Өссө биир куттал табах тас көстүүтүгэр сытар. Оҥорон таһаарааччылар уонна реклама хампаанньалара бары сокуоннары тумнан тураннар, харах баайар гына киэргэтэллэр. Этэргэ дылы, муру-муодунай гаджет. Аны амтаннара араас буолар: манго, арбуз, дыня. Бу фрукталары биһиги сиирбит даҕаны ахсааннаах ини. Онон ыччаты итинник гынан угуйаллар.
Тоһоҕолоон эттэххэ, оҕолорго вейптэри уонна кинилэр девайстарын атыылыыр Арассыыйа сокуонунан көҥүллэммэт. Ол эрээри көрдөөбүт көһүйэ көмүһү булар дииллэр. Интэриниэти арыйа баттаатахха, талбыт электроннай табаххын ылар кыахтааххын. Онон вейптииргэ суол аһаҕас курдук!
Быраас сүбэтэ
Дьокуускайдааҕы наркологическай диспансер психиатр бырааһа Сайыына Софроновна Федорова:
— Кэнники сылларга аан дойду үрдүнэн электроннай табахтартан эчэйии түгэннэрэ элбээтэ. Оҕолор уонна ыччат электроннай табахха түргэнник ыллараллар. Ол төрүөтэ солевой никотин буолар. Бу киһи организмыгар түргэнник олохсуйар. Инньэ гынан, боростуой табахтааҕар элбэх никотины иҥэринэр. Убаҕаһыгар буортулаах веществолар киирэллэр. Ол курдук глицерин, пропиленгликоль, канцерогеннар, ыарахан металлар, ароматизатордар содуллара куһаҕан. Ордук астма уонна пневмония ыарыытын сайыннараллар, сүрэх-тымыр систиэмэтигэр охсоллор. Электроннай табахтары тардар дьон сотору-сотору тыыналлара ыараханын, сүрэхтэрэ ыалдьарын, сөтөллөллөрүн үҥсэллэр. Ааттаабыт веществоларбыт бары кэриэтэ альвеолаларга (тыҥа халыыбыгар) олохсуйаллар уонна балачча дириҥ эчэйиини үөскэтэллэр.
— Төрөппүт оҕото табахтыырын биллэҕинэ, тугу гыныахтааҕый?
— Бастатан туран, табахха бэйэтин сыһыанын көрдөрүөхтээх. Интэриниэти даҕаны арыйа баттаатахха, вейпинг содулун туһунан элбэх иһитиннэриини булуохха сөп. Холобур, бэрт соторутааҕыта Амур уобалаһыгар эрдэҕэс оҕо вейпинг содулуттан өлбүтэ.
Оҕону кэмигэр таптыахха, кэмигэр мөҕүөххэ наада. Биллэн турар, барытын бобо сырыттахпытына оҕо баҕарбатар даҕаны боруобалыа, амтаһыйыа, ылларыа. Аныгы кэм оҕолоро сүрдээх уйаннар. Төрөппүт оҕотун санаатын кэмигэр истиэхтээх уонна биир-бииргэ олорон кэпсэтиэхтээх.
— Сурук ааптарыгар тугу сүбэлиигит?
— Ыксаабакка, ыгылыйбакка, аймаммакка, уһуну-киэҥи толкуйдаан, киэҥ көҕүстэнэн сылдьара сөп. Бириэмэни халтайга ыыппакка, төрөппүтэ тугу сүбэлиирин истиэ этэ. Күөмэйэ, тыҥата ыалдьар буоллаҕына, тута бырааска көрдөрөрө, консультация ылара ордук. Вейп содула боростуой табахтааҕар олус улахан. Доруобуйаҕын харыстаа.
Мария Борисовна Саввина, Өрөспүүбүлүкэ-тээҕи клиническэй балыыһа терапевт, пульмонолог бырааһа:
– Табах тыҥаҕа улахан буортулааҕын бары билэргит буолуо. Электроннай табах боростуой табахтааҕар доруобуйаҕа өссө улахан охсууну оҥорор. Тоҕо диэтэххэ тыҥаҕа аэрозоллар киирэллэр. Вейп араас амтаннаах, сыттаах буолар. Ол нөҥүө химическэй веществолары аһардар, ол дозата боростуой табахтааҕар уон төгүл да улахан буолуон сөп. Диацетил (2,3-бутандион, диметилглиоксаль) диэн вещество тыҥаҕа киирэн, олохсуйан хаалар ыарыыга кубулуйуон сөп. Киһи тыҥатыгар альвеолалар диэннэр бааллар. Бу баларга диацетил сүһүрдүүнү үөскэтэр, иһэн тахсар, киһи тыынара да ыарыыр. Оннооҕор бронхиальнай астмаҕа да кубулутуон сөп.
Табахтыыр киһи ордук бронхиолитынан ыалдьар. Бу ыарыы тыҥа кыра бронхаларын алдьатар, сүһүрдүүнү үөскэтэр (альвеолаларга химическэй элэмиэннэр дьайдахтарына). Кэнники киһи аҕылыы, сөтөллө сылдьар буолуон сөп.
Электроннай табах састаабыгар баар химическэй холбоһуктар киһи иммунитетын мөлтөтөллөр. Ол иһин кыратык да тымныйдахха, бронхиттыахха эбэтэр кэнники тыҥа ыарыһах буолуохха сөп.
Күөмэйгэ, харахха, туох баар салыҥнаах бүрүөлэргэ (слизистые оболочки) эмиэ дьайыылары оҥорор. Табахха баар никотин тымырдары кыаратар. Тымыр кыараатаҕына киһи сүрүн уорганнарыгар хаан тиийбэт буолан, өйүн да сүтэриэн, сүрэҕигэр охсуу ылан, приступтуон сөп. Статитистика көрдөрөрүнэн, дьон “Хроническая обструктивная болезнь легких” (ХОБЛ) диагноһынан ыалдьаллара элбэх. Бу маннык түгэҥҥэ туох даҕаны көмөлөспөт, дьон ингалятор эрэ көмөтүнэн сылдьаллар, бүтэр уһугар кислороднай көмөтө суох бэйэлэрэ тыыммат буолан хаалыахтарын сөп.
Вейп табах өлүүскэлэрэ кыра буолан киһи бронхатыгар түргэнник киирэллэр. Ордук тыҥа ис тутулун, наадалаах килиэккэлэрин алдьаталлар. Бу саамай кутталлаах. Өлүүскэлэрэ кыра буолан, тыҥаҕа чэпчэкитик баар буолан хаалаллар, олохсуйан стенкаларын алдьаталлар. Маны таһынан сыт, амтан таһаарааччылар истэригэр никотин улахан дозатын куталлар.
Киһи бэйэтин харыстаныахтаах, таптыахтаах. Кырдьар сааскар ингалятор көмөтүнэн сылдьыаххын уонна орон-тэллэх киһитэ буолуоххун баҕарбат буоллаххына, электроннай табахтан аккаастан, ордук эдэр дьоҥҥо туһаайан этэбин.
Аны туран, электроннай табаҕынан үлүһүйэр хат дьахтар оҕото сайдыбат. Оҕо мэйиитэ, уорганнара сайдар кэмигэр кислород тиийбэккэ, оҕоҕо гипоксия үөскүүр. Мантан сылтаан уорганнара бэйэлэрин функцияларын сыыйа сүтэрэллэр. Уорган уларыйар түгэнигэр хайа да быраас, күүстээх медицина көннөрөр кыаҕа суох.
«Капля никотина убивает лошадь» диэн этиини бары билэргит буолуо. Вейптэн, айкостан сылтаан өссө атеросклероз, инсульт, инфаркт курдук ыарыылар күөрэйэн тахсаллар.
Хас биирдии киһи доруобуйата – бэйэтин илиитигэр!
Сонуннар
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Халлаан Сиигэ галаактика (былыргы гириэктии көннөрү Гала́ктика диэн ааттаах) — сүүнэ кээмээйдээх сулустар систиэмэлэрэ. Бу систиэмэҕэ биһиги Күммүт систиэмэтэ киирэр. Бары көстөр сулустар уонна элбэх көстүбэт сулустар биир улахан былыт курдук көстөллөр.
Халлаан Сиигэ (көмпүүтэр оҥорбут мадьыала)
Спираль халыыптаах уонна SBbc тииптээх (Хаббл классификацията).
Ис хоһооно
1 Аата (Этимология)
2 Галактика структурата
2.1 Киинэ
3 Быһаарыылар
Аата (Этимология)Править
Галаактика диэн аат гириэктии Γαλαξίας, бу тыл γάλα — үүт диэн тылтан тахсар. Былыргы гириэктэр номохторунан, Зевс бэйэтин уолун Гераклы өлбөт оҥороору Гера таҥара үүтүн эмтэрбит. Гера уһуктан баран соһуйан Гераклы эмиийиттэн киэр аспыт, онно үүтэ тохтон Халлаан Сиигэ буолбут.
Галактика структуратаПравить
Халлаан Сиигэ
Диаметра 30 тыһыынча парсек (ол аата 100 000 сырдык сыла), кэтитэ 1000 сырдык сыла. Галактикаҕа 200 миллиард кэриҥэ сулус баар. 2009 тохсунньу туругунан Галактика массата 3×1012 Күн массата[1], эбэтэр 6×1042 кг.
КиинэПравить
Ортотугар балдж (ааҥл. bulge — кэтирээһин) диэн 8 тыһ. парсек кэтиттээх кэтирээһиннээх. Галактика киинигэр Хара Иин баар буолуон сөп. [2]
|
oscar
|
[[1866]] сыллаахха [[Өлүөхүмэ улууһа|Өлүөхүмэ улууһун]] [[БастакыИккис Ньөрүктээйи]] нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
|
oscar
|
“Саха сирэ” хаһыат эрэдээксийэтэ анал байыаннай эпэрээссийэҕэ кытта сылдьар эр хоһууннарга анаан өрөспүүбүлүкэтээҕи хоһоон күрэһин тэрийэн, киирбит айымньыларынан “Эргиллиҥ, кыайыы көтөллөөх” хомуурунньугу бэчээттэтэн таһаарда. Сэтинньи 25 күнүгэр Национальнай бибилэтиэкэ Историческай саалатыгар хомуурунньугу сүрэхтээтилэр.
— Манна 80-тан тахса хоһоон киирэн, хомуурунньук оҥоһуллан тахсыбыта биһиги гражданскай позициябытын көрдөрөр. Биһиги дойдубутун өйүүбүт диэн өйтөн-санааттан, 20-чэ улуустан көхтөөхтүк кыттыбыттара үөрдэр. Барыта норуоттан тахсыбыт айымньылар. Миэхэ Анивера Андреевна “батсаабынан” хоһооннору ыытар этэ. Киһи кыттыгастаах курдук сананар, эһиги хоһоонноргутун ааҕан, ураты турукка киирэҕин. Бу барыта биһигини сомоҕолоһууга аҕалар дии саныыбын. Хоһооннору бэчээттээн, тарҕатан, саха дьоно сомоҕолоһорун ситиһиэххит диэн эрэнэбин. Норуоттан тахсыбыт айымньылар, норуоту сомоҕолуур, биир өйгө-санааҕа аҕалар хоһооннор өйөнүөхтээхтэр, тарҕаныахтаахтар, — диэн култуура, духуобунай сайдыы миниистирин солбуйааччы Афанасий Ноев эттэ.
— Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан “Сахамедиа” бары эрэдээксийэлэрэ күүскэ ылсан үлэлии сылдьаллар, сорохтор анараа командировкаларга сылдьаллар. Социальнай ситимнэринэн араас сурахтар-садьыктар тарҕаналлар, дьон санаатын бутуйаллар, ону утары үлэлээн кэллибит. Баҕа өттүнэн барбыт дьону кытары кэпсэтиигэ кинилэр: “Биһиэхэ тыылтан өйөбүл наада, ол баар буоллаҕына, биһиги өссө күүһүрэбит, туох эрэ мөкү буоллаҕына, санаабыт түһэр. Онон өй-санаа өттүнэн эмиэ өйөбүл наада” , — диэн эппиттэрэ. “Саха сирэ” хаһыат эрэдээксийэтэ хоһоон күрэһин ыытабыт диэбиттэригэр өйөөбүппүт. Бастакы нэдиэлэттэн хоһоон бөҕө кэлбитэ. Бу кинигэ бүгүн номнуо Читаҕа тиийдэ. Биһиги кэрэспэдьиэммит Николай Борисов ыҥырыллыбыт уолаттары кытары көрсүһүүгэ илдьэ баран, 50 устууканы түҥэтиэҕэ, — диэн туран, “Сахамедиа” холдинг генеральнай дириэктэрэ Виктор Колесов Уопсастыбаннай балаата бэрэссэдээтэлэ Николай Бугаевка кинигэлэри туттарда.
Төрөөбүт тылларын ахтан сылдьар уолаттарбытыгар бу патриотическай тыыннаах, уу сахалыы дьүөрэлии тыллардаах хомоҕой хоһооннор санааларын көтөҕүөхтэрэ, куттарын-сүрдэрин бөҕөргөтүөхтэрэ, күүстэригэр күүс эбиэхтэрэ диэн эрэнэбит. Сиэптэригэр укта сылдьан ааҕалларыгар табыгастаах буоларын курдук, ытыс саҕа кээмэйдээх, харысхал ойуулаах кинигэ 500 устуука тирааһынан бэчээттэннэ.
— Мин бу кинигэ сүрэхтэниитигэр кэлэн, олус үөрэн олоробун. Бу хомуурунньукка алгыс тыллара, патриотическай хоһооннор да бааллар. Саха сириттэн бүттүүнүттэн дьон кыттыбыттара билиҥҥи балаһыанньаны бары чугастык ылыммыттарын көрдөрөр. Уолаттарбыт ис туруктара чөл, санаалара бөҕөх буолуохтаах. Өрөспүүбүлүкэттэн көмө бара турар. Материальнай көмөнү сэргэ духуобунай өттүнэн күүс-көмө, өйөбүл эмиэ наада. Киһи бэйэтин үгэстэрин, култууратын, тылын илдьэ сылдьар, ис туруга үчүгэй буоллаҕына, тыыннаах хаалар кыаҕа үрдүүр. Онон бу кинигэ олус наадалаах, кэмигэр таҕыста дии саныыбын. Билигин сотору эмиэ барыахтаахпыт, онно «Боотур» этэрээт байыастарыгар бу кинигэни илдьэн биэриэхпит, хаалбытын Донецкайга тиэрдиэхпит.
Билигин уолаттарбыт сүрдээх ыарахан балаһыанньаҕа киирсэ сылдьаллар. Кыһыҥҥы кэм кэллэ, барыта ардах, бадараан, тымныы тыал курдары үрэр. Үс буолан муһуннулар да, снаряд, ракета кэлэн түһэр. Урукку сэриилэри кытары тэҥнэспэт сэрии буола турар. Ол эрээри биһиги уолаттарбытын үчүгэй сэрииһиттэр, ыарахан түгэҥҥэ уолуйбаттар, бойобуой постарын бырахпаттар диэн хайгыыллар. Уолаттаргытын, эр дьоҥҥутун үчүгэйдик ииппиккит диэн хамандыырдар биһиэхэ хаста да этэн тураллар, — диэн Николай Бугаев кэпсээтэ.
Үөрүүлээх түгэҥҥэ күрэс кыайыылаахтарын наҕараадалаатылар. Ол курдук, Ньурба Маалыкайыттан төрүттээх, билигин Дьокуускайга олорор Кирилл Аржаков-Кириискэ Ардьакыап “Кыайыы иһин турунуоҕуҥ!” хоһоонунан бастакы миэстэҕэ таҕыста. Кини үлэлии сылдьар буолан, кыайан кэлбэккэ, бирииһин убайа тутта.
Иккис миэстэни Дьокуускайтан Николай Иванович Пахомов ылла. Үһүс миэстэҕэ Валентина Иннокентьевна Комиссарова-Күлүмүрэ (Дьокуускай) таҕыста. Кинилэргэ олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарар, тириинэн бэртээхэй оҥоһуктары оҥорор “Марал” тэрилтэ сэртипикээтин туттардылар. Маны таһынан, сорох ааптардар биһирэбил бирииһинэн бэлиэтэннилэр. Бары ааптардар субу буруолуу сылдьар хомуурунньугу, “Саха сирэ” хаһыат сибиэһэй нүөмэрин бэлэх тутан, астынан тарҕастылар.
5
2
Маны ааҕыҥ
Эбии түөрт кыһыҥҥы суол аһылынна
S7 Airlines авиахампаанньа чэпчэтиилээх билиэттэри атыыга таһаарда
Оксана Алексеева: «Ийэлэр көмөлөрө салҕанар»
Туйаара Карташова: «Оҕолор тыһыынчаттан тахса суругу ыыттылар»
Бу күннэргэ Москваҕа травматолог-ортопедтар XII сийиэстэрэ ыытыллар
Саха сирэ байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар эбии экипировкалары ылыаҕа
Лента
07:40
Эбии түөрт кыһыҥҥы суол аһылынна
07:00
S7 Airlines авиахампаанньа чэпчэтиилээх билиэттэри атыыга таһаарда
19:15
Оксана Алексеева: «Ийэлэр көмөлөрө салҕанар»
18:45
Туйаара Карташова: «Оҕолор тыһыынчаттан тахса суругу ыыттылар»
18:30
Бу күннэргэ Москваҕа травматолог-ортопедтар XII сийиэстэрэ ыытыллар
18:20
Саха сирэ байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар эбии экипировкалары ылыаҕа
18:10
Аныгы нефрология уонна диализ киинэ бэйэтин кыаҕын улаатыннарар
17:50
Саахымат үөрэҕин сайыннарар боппуруостары кэмпириэнсийэҕэ кэпсэтиэхтэрэ
17:30
Эспиэрдэр бырамыысыланнас сайдыытын саҥа кыахтарын дьүүллэһиэхтэрэ
17:00
Майаҕастар собонон күндүлээтилэр
16:18
Саахымат өрөспүүбүлүкэтээҕи III кэнгириэһин саамай кыра кыттааччыта Баир Имыхелов
16:00
Өлүөхүмэҕэ кырдьаҕастар дьиэлэрэ тутуллан киириэҕэ
15:15
Кириисис кэмигэр Саха сирин нэһилиэнньэтин дохуота 3% үрдээбит
14:40
Оҕолору, ийэлэри өйүүр көмө 12 төгүл улаатта
14:15
Москваҕа Кыайыы музейыгар аахсыйа-кэнсиэр буолуоҕа
13:05
Дугуйдан 20 хонук устата тоһуттар тымныыга аһаҕас халлааҥҥа хонор айаҥҥа турунуоҕа!
12:45
Саха сирин эмчиттэрэ Доннааҕы Ростов байыаннай госпиталыгар байыаннай быраастарга көмөлөһөллөр
12:00
Коронавирустан 19 киһи үтүөрдэ
11:25
Саргылаана Попова: “Дьоммутун хаһан баҕарар өйүүбүт!”
10:45
Устудьуоннары өйөөһүҥҥэ Саха сирин уопутун Арассыыйаҕа туһаныахтарын сөп
Салгыы
РЕДАКЦИЯ ААДЫРЫҺА 677000, Дьокуускай куорат,
Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: [email protected], [email protected]
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Чыҥыс Хаан (монг. Чингис хаан [tʃiŋɡɪs χaːŋ], дьиҥнээх аата - Тэмүүдьин, 1116-1227 cc.) диэн моҕоллору түмпүт хаҕан, бүтүн дьон историятын ыраахтааҕылыктарыттан саамай улахан - Моҕол Ыраахтааҕылыгын - тэрийээччитэ уонна бастакы баhылыга. Төрөөбүт аата - Тэмүүдьин (монг. Тэмүүжин). Чыҥыс Хаан аҕата, Дьөһөгөй-Боотур, бөрдьигин ууhун баhылыга. Ийэтэ, Одьулуун, ольхунут ууhуттан төрүттээх.
Чыҥыс Хаан
Моҕол Ыраахтааҕылыгын Хаҕана
(Моҕоллор Хааннара)
Reign
1206–1227
Coronation
1206 Курултайга, Онон өрүс, Монголия
Full name
Чыҥыс Хаан
(төрөөбүт аата: Тэмүдьин)
Монгол бичигинэн.
Titles
Хаан, Хаҕан
Born
c. 1162
Birthplace
Khentii Mountains, Монголия
Died
1227 (65 сааhыгар)
Successor
Үгэдэй Хаан
Чыҥыс Хаан элбэх көс моҕол уонна түрк уустарын бииргэ түмэн Моҕол Ыраахтааҕылыгын тэрийбитэ. Ол кэнниттэн Илин уонна Орто Азия дойдуларыгар кимэн киирини саҕалаабыта. Кини олоҕун тухары моҕоллор Азия улахан өттүн баhылаабыттара.
Чыҥыс Хаан 1227 с. тангуттар сирдэрин баhылаан баран өлбүтэ. Кинини ханна эрэ Моҕол сиригэр кистээн көмпүттэрэ. Кини туйаҕын хатарааччылара Моҕол Ыраахтааҕылыгын билиҥҥи Кытай уонна Россия үгүс сирдэрин, Соҕуруу Азия, Илин Эуропа уонна Орто Илин дойдуларын бас билиннэрбиттэрэ.
Төрдө-ууһаПравить
Моҕоллор "Кистэлэҥ кэпсээннэринэн" Чыҥыс Хаан өбүгэтэ Борто-Чинэ буолар. Кини Хэнтэй (Орто-Илин Моҕол сирэ) диэн сиргэ Бурхан-Халдун хайа аттыгра олохсуйар. Борто-Чинтэн Бөрдьигин уус үөскээбит. Тэмүүдьин аҕата Дьөһөгөй-Боотур бу ууһу салайан олорбута.
Тэмүүдьин Онон үрэх үрдүгэр, Дэлүүн Болдог диэн хочоҕо, Дьөһөгөй-Боотур дьиэ-кэргэнигэр төрөөбүтэ. Ол кэмҥэ Дьөһөгөй-Боотур Бөрдьигин уус баһылыга этэ. Тэмүүдьин төрөөбүт сыла чопчу биллибэт. Араас-араас источниктар атын-атын сыла этэллэр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Улусный конкурс ледовых скульптур среди семейных команд «Хрустальная сказка» — МБУ ДО "Амгинская станция юных туристов"
Перейти к содержимому
МБУ ДО "Амгинская станция юных туристов"
Официальный сайт
Menu
Главная
Сведения об образовательной организации
Основные сведения
Структура и органы управления образовательной организацией
Документы
Мунициапальное задание
Образование
Руководство. Педагогический (научно-педагогический) состав
Материально техническая обеспеченность и оснащенность образовательного процесса
Платные образовательные услуги
Финансово-хозяйственная деятельность
Вакантные места для приема (перевода)
Доступная среда
Международное сотрудничество
Контактные данные
Обращение граждан
Улусный конкурс ледовых скульптур среди семейных команд «Хрустальная сказка»
8 декабря, 2020 syt Наши будни
Амматааҕы эдэтуристар станциялара уонна нэһилиэк дьаһалтата көҕүлээһиннэринэн дьиэ кэргэнинэн муус оҥоһуктары чочуйуу күрэхтэһиитэ аан бастаан ыытылынна.
Амматааҕы эдэр туристар станцияларын базатыгар «Курустаал остуоруйа-2020» дьиэ кэргэнинэн муус оҥоһуктары чочуйуу күрэхтэһиитэ аан бастаан ыытылынна. Тэрийээччилэринэн станция дириэктэрэ Николай Николаев уонна Амма нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга Михаил Артемьев буоллулар. Манна Амматтан Аполлон Захаров быраата Стас Федотовтыын, Власий Пестерев быраата Павел Слепцовтуун, Егор Баранов сиэнэ Ромирдыын, Чакыртан Тихон Матвеев уола Диланныын кытыннылар. Дьүүллүүр сүбэҕэ дириэктэр Николай Николаев, методист Геннадий Иванов, нэһилиэк исписэлииһэ Давид Федоров үлэлээтилэ
Бастаабыт хамаанда 15 тыһыынчалаах сэртипикээтинэн уонна сайын турист базатыгар 10 киһи сынньанарыгар путевканан, иккис миэстэлээх 10 тыһыынчалаах сэртипикээтинэн уонна үс күннээх өрүһүнэн устар путевканан, үһүс миэстэлээх 5 тыһыынчалаах сэртипикээтинэн уонна үс күннээх өрүһүнэн устар путевканан, биһирэммит 3 тыһыынчалаах сэртипикээтинэн уонна базаҕа дьиэ кэргэнинэн биир күннээх сынньалаҥынан наҕараадаланнылар.
Григорий Попов, эбии үөрэхтээһин педагога: «Ыарыынан хааччахтааһын кэмигэр оҕолорбутун кытыннарар санаанан салайтаран, муус ылбыппытыттан тэптэрэн, сэргэх күрэхтэһиини тэрийдибит. Оҕо тэрилтэтэ буоларбыт быһыытынан, бастатан туран, оҕолорбутун дьарыктыыр баҕалаах этибит. Станциябыт эр дьоно бары муус ылан күрэхтэһии хара үлэтин барытан оҥордубут, бэлэмнээтибит. Маастардар бэйэлэрэ сөбүлэнэн, сэрэбиэйинэн талбыт персонажтарын оҕолору кытта оҥордулар. Күрэхтэһии олус холкутук, чэпчэки тыынынан барда. Кыттааччыларбытыгар бириистэрин таһынан илимнээн ылбыт сибиэһэй балыкпытын барыларыгар кэһии гынныбыт».
Аполлон Захаров, Амма нэһилиэгэ, муус оҥоһук кыайыылааҕа: «Түөлбэбит салайааччыта Светлана Артемьева күрэхтэһиигэ кытын диэн бастакынан эппитэ. Ол иһин хамаандабытын олорор түөлбэбитинэн «Хардыы» диэн ааттаабыппыт. Бэйэм ОДьКХ үлэһитэбин. Аҕам Аполлон Дмитриевич Захаров тутууга үлэлээбитэ, маһынан бэйэтин наадатын барытын, мончуугу оҥороро. Аан маҥнай төрөппүт быһыытынан оҕо саадыгар хаар оҥоһуктарга холоммутум. Салгыы тэрилтэлэр көрүүлэригэр кыттан барбытым. Бу күрэхтэһии нэһилиэктэн тэйиччи Амма кэрэ миэстэтигэр ыытылынна, сылаас дьиэлээх, итии чэйдээх усулуобуйа барыта оҥоһулунна. Аймах дьону сомоҕолуур бэртээхэй күрэхтэһии буолла. Быраатым Стас илиитинэн тутан – хабан тэбис – тэҥҥэ үлэлээтэ. Эр дьон буоларбыт быһыытынан бирииспитин аҥаардаһыахпыт. Бу аймахтаһыыга улахан суолталаах уонна оҕо сайдарыгар улахан тирэх буолар күрэхтэһии эбит диэн сыаналаатым».
Николай Николаев, эдэр туристар станцияларын дириэктэрэ: «Саас аайы базабытыгар хаҥкылыыр, сырылыыр сирбитигэр олохтоох дьон, тэрилтэлэр, дьиэ кэргэн, оскуола оҕолоро кэлээччилэр. Кыыс Аммабыт мууһун туһанан ыыппыт күрэхтэһиибитин үгэскэ киллэрэммит сыл аайы тэрийэр, кыттааччылара элбээн иһэригэр, хамаанда чилиэннэрин ахсааннарын эбэн, үлэни кэҥэтэн иһэр баҕалаахпыт. Өйүүр дьон баар буоллахтарына кэлин өрөспүүбүлүкэ да таһымыгар таһаарар толкуйдар эмиэ киирэллэр. Муус оҥоһукка кыайбыт маастардар бириис быһыытынан сайын Кыыс Амма устун биһиги тэрилтэбит оҥорор өҥөтүнэн туһанан өрүһүнэн устан кэрэ айылҕабытын көрөр кыахтаныахтарын сөп. Бу күрэхтэһии тыйыс тымныыга уһун күнү быһа үлэлээбит оҕолорбутугар тулууру, дьулууру, сатабылы сайыннарар тургутуу уонна иитии биир көрүҥэ буолар. Биһигини тута өйөөбүт Амма нэһилиэгин баһылыгар Михаил Алексеевич Артемьевка улахан махталбытын тириэрдэбит. Инники өттүгэр бу күрэхтэһиибит Амма аатын ааттатар улахан тэрээһин буоларыгар баҕа санаабыт улахан».
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Дьокуускай куоракка суол үлэтэ түмүктэнэрэ чугаһаата, былдьаһыктаах күннэр үүннүлэр. Бэдэрээтчиттэр үлэни бүтэрэр, ситэрэр, тиһэҕэр тиэрдэр, сорохтор итэҕэһи туоратар уонна туттарар түбүгэр сылдьаллар.
Ааптар: Киин Куорат
Олохтоох дьаһалта иһитиннэрбитинэн, 4 эбийиэккэ – Федор Попов, Авиатордар уул., Энергетиктэр быстах туора уул. суол үлэтэ толору түмүктэммит.
Сүрүн суолу аспааллааһын үлэтэ 23 эбийиэккэ түмүктэннэ: Центральнай, Авиатордар, Билибин уул., Табаҕаҕа Каландаришвили уул. (2 учаастак), Хатаска Октябрьскай, Ленин уул., Речевой оскуолаҕа киирэр суол, Уваровскай уул., Кардиологическай диспансерга киирэр суол, Мархинскай, Труд, Каландаришвили, Три сосны, Тимирязев, Федор Попов, Мерзлотная, Очиченко, Пирогов, Маяковскай уул., Щорс күөлүн тула уул., Птицевод уул., Энергетиктэр, Глухой быстах туора уул.,
Былаан быһыытынан алтынньы 5 күнүгэр диэри Ильменскэй, Уустаах Избеков, Яков Потапов, Кангалааска Нагорнай уул. суол үөһээҥҥи дьапталҕата оҥоһуллан, Хатаска элбэх оҕолоох ыаллар кыбаарталларыгар киирэр суолларга тутуу үлэтэ түмүктэниэхтээх.
Суол ситимнэһэр, түһэр сирдэрин, парковка балаһааккаларын аспааллааһын үлэтэ 74,4% түмүктэннэ. 10 эбийиэккэ – Нагорнай, Ильменскэй, Тимирязев, Яков Потапов, Очиченко уул., Глухой быстах туора суолга, Щорс күөлүн тула суолга, Птицевод, Уустаах Избеков, Мерзлотнай уул. үлэ ыытыллар, алтынньы 15 күнүгэр түмүктэнэрэ былааннанар.
Тротуардар, бэлисипиэт суоллара 70,6% оҥоһулунна. Үлэ 12 эбийиэккэ салгыы ыытыллар: Нагорнай, Ильменскэй уул., Каландаришвили (Табаҕаҕа), Тимирязев, Яков Потапов, Маяковскай, Очиченко уул., Глухой быстах туора уул., Щорс күөлүн тула уул., Птицевод, Уустаах Избеков, Мерзлотнай уул. Былаан быһыытынан алтынньы 15 күнүгэр түмүктэниэхтээх.
9 эбийиэккэ түмүк аакталар оҥоһуллаллар: Труд, Билибин, Три сосны, Каландаришвили уул. (итэҕэстэри туоратыы үлэтэ), Речевой оскуолаҕа киирэр суол, Пригороднай сэлиэнньэтигэр Центральнай уул., Хатаска Ленин, Уваровскай, Октябрьскай уул.
Сонуннар
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тохсунньу томороон тымныыта ааҥнаан турар күннэригэр Үтүө дьыала Кубога уһук хоту улуустарбытыгар хайысхатын туппута: Өлөөн – Анаабыр – Орто Халыма. Онон биһиги Кубокпыт нөҥүө хоту дойду ураты кэрэ айылҕатын, ураты сылаас санаалаах дьонун-сэргэтин кытта билсэр дьолу билбиппит.
Өлөөн, сөмөлүөккэ көрсүү.
Өлөөн эбэҥки национальнай оройуонун бэрэстэбиитэлэ Григорий Федоров Кубокпытын Алмаастаах Мииринэйтэн «Якутия» авиахампаанньа көтөр аалынан дойдутугар тиксэрэригэр, Анна Еремеева-Пинигинаҕа туттарбыта. Сөмөлүөтү үөлээннээхтэрбит национальнай таҥастарын кэппитинэн көрсөн, Кубогы кытта дойдуларын кэрэ көстүүлээх сирдэригэр хаартыскаҕа түһэн, бэйэлэрин туһунан сырдатыы оҥорбуттара. Өлөөннөр үтүө аахсыйалара: бииргэ үөрэммит кыыстарын соҕотох ийэтигэр уонна соҕотоҕун хаалбыт үөлээннээхтэрин оҕотугар – Харбалаахха ЫБММ техникумугар 2-с кууруска үөрэнэр Галя Ивановаҕа – уопсайа алта тыһыынча солкуобай кээмэйдээх көмөнү оҥорбуттара. Өрөспүүбүлүкэҕэ Патриотизм сылынан уонна Кыайыы 75 сылынан тыыл бэтэрээнэ, Харыйалаах олохтооҕо Прасковья Николаевна Прокопьеваҕа, соҕотох олорор инбэлиит Николай Егорович Лгановка, кэргэннии инбэлииттэр Семен Герасимович Николаевка, Анна Алексеевна Семеноваҕа сэмэй бэлэхтэри туттарбыттара.
Аахсыйаҕа Лира Нусугурова, Сардана Никифорова, Валентина Лукинова, Элеонора Семенова, Александр Христофоров, Надежда Александрова, Анатолий, Домна Егоровтар, Лена Христофорова, Майя Степанова, Вячеслав Жариков, Туйара Павлова, Саргылана Матвеева, Василий Иванов, Марфа Макарова, Мария Колтовская, Василий Павлов, Роза Анисимова, Рита Семенова, Альбина Петрова, Иван Михайлов, Анна Пинигина, Василий Топоров, Николай Спиридонов, Виктория Гоголева кыттыыны ылбыттара.
Тохсунньу 17 күнүгэр Үтүө дьыала Кубога Анаабыр улууһун киинигэр Сааскылаахха айаннаабыта. Айан туһунан үөлээннээхтэрбит улуустааҕы «Сардаҥа» хаһыакка бэчээттэппиттэрэ.
Кубокпыт Анаабырга тиийдэ
Тохсунньу ый 18 күнүгэр Кубокпыт бэйэтин тула Анаабыр улууһугар олорор үөлээннээхтэрбитин муспута, таарыйа хоту дойду үрдүнэн Күнү көрсөр улахан тэрээһиҥҥэ кыттыбыта. Ол туһунан Анаабыр улууһун 1985 сыллааҕы выпускницата Зинаида Лебедева кэпсиир:
– Өлөөнтөн төрүттээх 85 сыллаах выпускник Анатолий Прокопьевич Егоров Үтүө дьыала Кубогын 850 км ыраах сиртэн күннэри-түүннэри айаннаан, тус хоту сытар Үрүҥ-Хайа бөһүөлэгэр тиэрдибитэ. Манна кинини Анаабыр улууһун 85 сыллаах выпускниктара Раиса Федотовна Туприна салалтатынан бары биир санаанан көрсүбүттэрэ – Петр Афанасьевич Семенников, Анатолий Прокопьевич Егоров, Екатерина Спиридоновна Туприна, Федор Иванович Туприн, Саргылана Васильевна Спиридонова, Аян Афанасьевич Сергучев, Нина Алексеевна Суханова, Валентина Васильевна Туприна. Былааннаах аахсыйаларын чэрчитинэн улуус киинигэр Сааскылаахха Марина Егоровна Туприна, Валентина Алексеевна Спиридонова, Татьяна Васильевна Казакова, Маргарита Николаевна Дьяконова Улуу Кыайыы 75 сылынан тыыл, үлэ бэтэрээннэрэ Анна Семеновна Жариковаҕа уонна элбэх оҕолоох эдэр дьиэ кэргэҥҥэ Аксиния, Александр Макаровтарга аһылык бородууктатынан көмө оҥорбуттара.
Анаабырга – үтүө дьыала аахсыйата
Анаабыр улууһун Үрүҥ-Хайа нэһилиэгиттэн төрүттээх ырыаһыт, үҥкүүһүт, саҥа үүнэн эрэр ыччаппыт Костантин Спиридонов “Дорообо, дойдукам барахсан” диэн айар кэнсиэригэр сылдьан, эдэр талааннаах ыччаты өйүүр аахсыйанан кытынныбыт. Ону таһынан, мин Ольга Артемовна Боянованы кытта Дьокуускай куоракка олорор Анаабыр улууһугар Сааскылаах орто оскуолатыгар өр сылларга дириэктэринэн үлэлээбит үлэ бэтэрээнэ Варвара Ивановна Спиридонованы 80 сааһынан эҕэрдэлээн, аахсыйаҕа кылааппытын киллэрбиппит.
Тохсунньу 23 күнүгэр сөмөлүөт көтөр графигын тутуһан, Кубокпыт Сааскылаахтан Людмила Баданина илиитигэр эрэллээхтик киирэн, дьоллоох Дьокуускайы булбута. Кубокпытын Орто Халымаҕа ыытыы эмиэ умнуллубат өйдөбүлү хаалларбыта. Орто халымалар куоракка элбэх буолан көрсөн, дойдуларыгар үөлээннээхтэрэ Любовь Васильевна Егорова хамаандатыгар тиксэрбиттэрэ. Биир кэрэхсэбиллээҕэ – Кубокпытын Орто Халымаҕа тиэрдибит «Полярные авиалинии” авиахампаанньа летчига Аскалон Старостин – Усуйаанатааҕы үөлээннээхпит Павел Старостин төрөппүт оҕото буолан биэрдэ.
Орто Халымаҕа – волейбол турнира
Орто Халыма ыыппыт үтүө дьыалалара бииртэн биир хатыламмат уратылаах. Ол курдук, Сыбаатай нэһилиэгэр бэтэрээннэргэ улуустааҕы волейбол күрэҕин дипломнарын, бириистэрин оҥордулар. Бу күрэхтэһиигэ эр дьоҥҥо Василий Винокуров салайааччылаах Сыбаатай хамаандата, дьахталларга Любовь Егорова хамандыырдаах Орто Халыма куоратын хамаандата бастааннар, үөлээннээхтэрбит үөрүүлэрэ үгүс. Итини таһынан Андрей Степанович Гуляев огдооботугар суһал эпэрээссийэ кэнниттэн өрүттэригэр эмигэр-томугар харчынан көмө, бастакы группалаах инбэлиит үөлээннээхтэрэ Олег Лаптевка кинигэ, бородууктанан көмө оҥоһуллубута. Улуус гимназиятыгар, Оҕоҕо уонна дьиэ кэргэҥҥэ көмө Киинин иитиллээччилэригэр «Выпуск-85» түмсүү туһунан бэсиэдэ, гимназия 15, Орто Халыма орто оскуолатын 80 сыллаах үбүлүөйдэринэн сэмэй бэлэхтэр – барыта биһиги үөлээннээхтэрбит үтүө дьыалалара. Эбээх нэһилиэгэр оскуоланы 1985 сылга бүтэрбит үөлээннээхтэрбит сэрии оҕолоругар, тыыл бэтэрээннэригэр Анна Васильевна Созоноваҕа, Николай Егорович Постниковка бородууктанан көмө туттардылар, тыыл бэтэрээннэригэр Николай Иванович, Таисия Иннокентьевна Шадриннарга от тиэйэн аҕаллылар. Олунньу 1-2 күннэригэр Орто Халыма кырдьаҕас олохтооҕор педагогическай үлэ бэтэрээнигэр, сэрии оҕотугар Тамара Апполинарьевна Батенокка мас мастаан, хаар күрдьэн, тимуровскай десант ыытылынна. Налимскайга тыыл бэтэрээнэ Анастасия Алексеевна Оконешниковаҕа баһаар кэннэ, дьиэтин өрөмүөнүгэр 5000 солкуобайдаах көмө оҥордулар. Дьокуускайга олорор оҕо эрдэҕиттэн инбэлиит Евдокия Новосельцеваҕа харчынан, бородууктанан көмө тэрийдилэр, 85 саастаах Матрена Ивановнаҕа төрөөбүт дойдутуттан күндү балык, ас-үөл ыытан үөртүлэр. Ити курдук элбэх үтүө аахсыйаны тэрийэн, Орто Халыматааҕы үөлээннээхтэрбит Үтүө дьыалабыт Кубогын өрөгөйдүү тутан, дьоллоох Дьокуускай куоракка Эдьигээн бэрэстэбиитэллэригэр туттарардыы, олунньу 7 күнүгэр көтөр аалынан атаардылар.
Үтүө дьыаланы эрэ оҥорор Кубокпыт хардыылара олохтоох хаһыаттарга тиһигин быспакка бэчээттэнэн иһэр. Оттон аахсыйаларга кыттыспыт оҕолорбутугар дьиэ кэргэҥҥитигэр сылаас сыһыаны, дьолу-соргуну баҕарабыт. Ханнык да ыарыы хам ылбатын, мэһэйдэр-моһоллор үтүө санааттан үрэллэн, үтүөҕэ, сырдыкка эрэ тускулаатыннар.
Ыраах Өлөөҥҥө – сөмөлүөтүнэн
Үтүө дьыала Кубогын айана киэҥ. Бэйэтигэр сөп дьоҕус дьааһыкка кичэллээхтик ууруллан, массыынанан айаннаан, поеһынан тиийэн, буранынан элээрдэн, аны сөмөлүөтүнэн кыырай халлаан урсунунан күөрэйэ көтөн, айан бөҕөтүн айаннаан, бу күннэргэ 27-с улууһугар сылдьар.
Домна, Анатолий Егоровтар иккиэн биир кылааска үөрэммиттэрэ уонна дойдуларыгар Өлөөн улууһун Харыйалааҕар ыал буолан олороллор.
– Домна, Анатолий, Кубок эһиги улууска кэлиитэ төһө эппиэтинэстээх этэй?
– Биһиги улууска тохсунньу 9 күнүгэр Кубокпыт аан бастаан сөмөлүөтүнэн көтөн кэлбитэ. Ону Дьокуускайга үөлээннээхтэрбит Григорий Фёдоров,Туяра Павлова көрсөннөр, Дьокуускайтан Анна Пинигина сөмөлүөтүнэн аҕалбыта.
– Дьэ, кырдьык, элбэх улууска араас тиэхиньикэнэн айаннаабыт аҕай Кубокпыт эһиэхэ аан бастаан сөмөлүөтүнэн барбыта.
– Дьэ диэ! Өлөөн-85-тэр анал көҥүл ылан, Кубокпытын сөмөлүөт трабыгар алаадьынан айах тутан, кымыһынан күндүлээн көрсүбүттэрэ. Чахчы улахан ыалдьыт курдук анаан туран көрсүһүү буолбута, биһиги олохпутугар биир умнуллубат түгэн.
– Кубок айаныгар анаан тохтуур буоллахха, эһиэхэ анал күннэрдээх этигит дуо?
– Кубок улуустан улууска сылдьара барыта графигынан эбит этэ. Биһиги улууска эмиэ атыттар курдук уон хонук көрүллэрэ. Аны айаммыт сырыыта халлаан туругуттан тутулуктаах буолан, уратылаах. Кубокпытын Анаабыр улууһугар бириэмэтигэр биэриэхтээхпит диэн кытаанах сорук турбута.
– Анатолий, оччоҕуна Өлөөнтөн Анаабырга суол баар буоллаҕа?
– Кыһын баар. Тибии, хаар мэһэйдэспэтэҕинэ, айан суола аһаҕас. Мантан Сааскылаахха үлэбинэн оруобуна барар буоламмын, Кубогы бэйэм төрөөбүт улууһум аатыттан Анаабыр-85-тэргэ туттарар чиэскэ тиксибитим.
– Дьэ, хайдах көрүстүлэр?
– Тыый, улахан ыалдьыты көрсөр курдук быһыы-майгы буолбута. 1985 сыллаахха оскуоланы бүтэрбиттэр былаахпытын күөрэччи туппутунан, Үтүө дьыала Кубогын Анаабыр-85-тэрин илиилэригэр чиэстээхтик, графикпытын аһарбакка, туттарбыппыт.
Сонуннар
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Норуоттар икки ардыларынааҕы Арктическай оскуола быйыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр бастакы үөрэнээччилэрин көрсүөҕэ. Бу туһунан үөрэх министиэристибэтэ иһитиннэрэр.
Норуоттар икки ардыларынааҕы арктическай оскуола 7-11 кылаастаах. Манна дэгиттэр өйдөөх оҕолор үөрэнэллэригэр, сайдалларыгар кыах бэриллэр. Үөрэх бырагырааматынан төрөөбүт тылы, кыччаабыта икки омук тылын, IT-технологияны, программированиены үөрэтэллэр, араас секцияларга дьарыктаналлар.
Быйылгы сылга 7-с, 8-с, 10-с кылаастарга 60-нуу оҕону ылыахтара. Уопсайа 2020 сылга 180 оҕо үөрэниэхтээх.
Бэс ыйын 29 күнүттэн оскуолаҕа киириигэ сайабылыанньа тутан саҕалаабыттара, атырдьах ыйын 3-9 күннэригэр эксээмэннэр буолуохтара, атырдьах ыйын 10-16 күннэригэр оҕолору кытта кэппсэтиилэр ыытыллыахтара.
7-8 кылааска киирэргэ английскай тылы, математиканы уонна естесственнай наука предметтэрин туттарыахтара. 10-с кылааска английскайы, математиканы уонна профильнай предмети туттарыахтара.
Сонуннар
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Баҥладеш баана 1972 сыл тохсунньу 1 күнүттэн таһаарар. Бастаан индия рупиятын кытта тэҥнээбиттэрэ, онтон 1983 сыл тохсунньу 11 күнүттэн Америка долларыгар тэҥнээбиттэрэ.1, 2, 5, 10, 20, 50 уонна 100 така , 1976 сылтан 500 така, 2008 сылтан — 1000 така кумааҕы харчылар оҥоһуллаллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Ийэ буолуу дьолун билбит күн күбэй ийэлэри, сиэн туһугар күннэтэ түбүгүрэр элэккэй эбэлэри, далбар хотуттары!
САХА ӨРӨСПҮҮБҮЛҮКЭТИН ИЙЭЛЭРИН күнэ кэлэн иһэринэн итиитик-истиҥник ис сүрэхпититтэн эҕэрдэлээн туран, "Мин сөбүлүүр дьарыгым" диэн дистанционнай фотовыставка күрэҕин биллэрэбит!!!
Күрэх ирдэбилэ: күрэххэ ийэлэр сөбүлүүр дьарыктарын,оҥоһуктарын хаартыскаҕа түһэрэн фотоколлаж оҥорон ыыталлар
Хаартысканы алтынньы ый 14 күнүгэр дылы интернет ситимин нөҥүө ыытаҕыт
Кыайыылаахтарга 1,2,3 миэстэлэр ананыахтара.
Түмүк алтынньы 16 күнүгэр тахсыаҕа.
ВНИМАНИЕ! ОБЪЯВЛЕНИЕ О МАСОЧНОМ РЕЖИМЕ!
УВАЖАЕМЫЕ РОДИТЕЛИ!
ВХОД В ДОУ БЕЗ МАСКИ ЗАПРЕЩЕН!!! ТАКЖЕ НАПОМИНАЕМ ВАМ О ТРЕБОВАНИИ РОСПОТРЕБНАДЗОРА СОБЛЮДАТЬ СОЦИАЛЬНУЮ ДИСТАНЦИЮ НЕ МЕНЕЕ 1,5 МЕТРОВ.СПАСИБО ЗА ПОНИМАНИЕ!!!
|
oscar
|
Үөрэнээччилэр күһүҥҥү сынньалаҥнарын туһалаахтык атаардыннар, буолаары турар "Эдэр профессионаллар", "Я- профи" (Кидскиллс) чемпионаттарга бэлэмнэнэр уонна актыбыыс, көхтөөх оҕолору чорботон бэлиэтиир сыаллаах "Перезагрузка 2022 Интенсив" лааҕыр бу күннэргэ үлэлии турар. Лааҕырга 108 оҕо, 12 хайысханан сатабылларын чиҥэтэн үөрэнэ, араас тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кытта сылдьаллар. Сунтаар 1 нүөмэрдээх орто оскуола остолобуойугар иккитэ тотоойутук аһаан, сынньалаҥнарыгар Сунтаар устун автобуһунан экскурсияҕа, аһаҕас, дьыалабыай кэпсэтиилэргэ, интэриэһинэй дьоннуун көрсүһүүлэргэ кыттыыны ылыахтара. Биэс күннээх лааҕыр үлэтэ сэтинньи 11 күнүгэр үөрүүлээхтик түмүктэниэҕэ.
|
oscar
|
Былыргы саха дьахтарын таҥаһыгар, омуннаан эттэххэ, чуоччаҕыттан саҕалаан этэрбэһин тумсугар тиийэ симэх-киэргэл буолара. Уос номоҕор хаалбытынан Сунтаар баайдара Тимофеевтар кыыстарын эргэ биэрэллэригэр 23,5 муунта үрүҥ көмүһүнэн симээбиттэр. Ону аҕата кыыһыттан ыйыппыт: «Дьэ, тоҕойуом, биир кыыс оҕо санаатын ситтим, силигин ситэрдим диэн олоробун. Туох дии саныыгын?» — диэн. Онуоха кыыһа, этэрбэһин тумсун көрүнэн баран: «Этэрбэһим тумса көмүһэ суох», — диэбитэ үһү.
Кырдьыга даҕаны, саха кыыһа чопчуурдаах дьабака бэргэһэтин хороччу кэтэн, бууктаах сонугар туорум көмүс курун кэтэн, түөс, өттүк симэхтэринэн толбоннура оонньоон, илин-кэлин кэбиһэрдэринэн күлүмүрдээн сайбалдьыйа хаамтаҕына – киһи санаата көнньүөрэ, хараҕа туола көрөр көстүүтэ буоллаҕа эбээт.
Өттүк симэҕэ
Онуоха мин билиҥҥи кэмҥэ ааттара-суоллара умнулла быһыытыйбыт киэргэллэргэ тохтуохпун баҕарабын. Саха дьахтарын таҥаһыгар өттүк симэҕэ биир туспа суолтаны ылара. Урукку таҥаска-сапка сиэп суоҕунан сэдиптээн, өттүккэ ыйаммыт салбырҕастар солбуйаллара, онно кыракый малы-салы уктар хаппар, инньэлик, кыалык, саһыл тумса ымыы, чыыһылынньыкка тиийэ ыйанара. Өттүк симэҕин салбырҕаһа хайырҕастан уонна көҥдөй туруупкалартан оҥоһуллара. Балар араастаһаллар. Холдоҕон – уһун алтан туруупка, орто туруупка – бэрбээкэй, саамай кырата – туруйа сотото диэн ааттанар эбит.
Өттүк симэҕин таҥаска иҥиннэрэргэ хас да ньыма баар: курга иилэллэр; уһаты таҥас, тирии лоскуйунан холбоон баран моонньуларыгар кэтэллэр; соҥҥо бэйэтигэр иҥиннэрэллэр. Ол иҥиннэрэллэригэр тэргэн бүөр диэн төгүрүк алтан киэргэл баар буолар, салбырҕастары онно иилэллэр.
Дьахтар сонун кытыытынан тордуйа диэн кыракый тимирдэринэн күрүөлүүллэр. Маннык тимири биир киэпкэ кутан оҥороллор. Көрүҥэ элбэх: баалбаар, муҥур тордуйа, кэлтэгэй, тынырахтаах тордуйа, бүлтэгир, ньолбох, сура көмүһэ. Кинилэр хайдах көрүҥнээхтэрин, өрдөөҕүтэ умнуллубут буолан, таайан эрэ билиэххэ сөп. Онон тордуйа – дьахтар таҥаһын сорҕото. Билигин эр киһи таҥаһыгар тордуйа курдук тимирдээн күрүөлээбит-хаһаалаабыт буолаллар. Ол, хасыһан көрдөххө, сыыһа буолан тахсар, атыннык көстөр.
Былыргы дьахтар сонугар чопчу диэн ааттанар алтан киэргэллээх буолар. Оннук сону «чопчулаах сон» диэн ааттыыллар. Былыр Ньурба күөлүн хорон түһэрэллэригэр биир кыыс, сөрүүкээри, чопчулаах сонун устан маска ыйаабыт. Онуоха күөл уута көҥү түһэригэр, ол сону илдьэ баран өрүс уҥуор талахха иилэ бырахпытын булбуттар. Онтон ыла өрүс уҥуордааҕы сири Чопчу диэн ааттаабыттар диэн үһүйээн баар.
Былыргы кыыс таҥаһыгар-сабыгар хобону, чуораанчыгы тигэллэрэ. Холобур, сүктэр кыыс кыабакатын симэҕэр «модьоҕо охсор» диэн хоболоох буолара. Маны тэҥэ сыттыгын муннуктарыгар кытта чуораанчыктары тигэллэрэ – чыллырҕастаах сыттык диэн ааттанара. Чуораанчык, хобо тыаһа-ууһа куһаҕан тыыны чугаһаппат, үргүтэр диэн өйдөбүллээҕэ.
Онон саха дьахтарын таҥаһа олус уустук, тупсаҕай оҥоһуулаах, улахан сыанаҕа турар күндү баай буолара.
Хаартыскалары “Визуальное наследие народов Якутии: фотографический мир А.П. Курочкина (конец XIX — начало XX века)», 2011 с. кинигэттэн туһанныбыт.
Туһаныллыбыт литература
Р.С. Гаврильева. Одежда народа саха. Новосибирск, 1998.
С.И. Петрова. Обрядовая одежда народа саха. Новосибирск, 2002.
Навигация по записям
Уол оҕону олоҥхолуурга уһуйуу
Саха балаҕана: тутуутугар уонна ис барааныгар итэҕэл көстүүтэ
Тэрийэн таһаарааччы: “Саха өйүн-санаатын баайын уонна култууратын сырдатар-чинчийэр киин” кэмиэрчэскэйэ суох автономнай тэрилтэ.
Сибээһи, информационнай технологияны уонна маассабай коммуникацияны кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС77-79595 (07.12.2020)
Сүрүн эрэдээктэр - тыл билимин хандьыдаата Ангелина Афанасьевна Кузьмина
Аадырыспыт:
Дьокуускай куорат, ул. Подгорная 17Б
элэктириэн буоста: [email protected]. төлөпүөн нүөмэрэ: 89142681196
6+
sakhaetigentyla.ru саайт матырыйаалын толору эбэтэр кылгатан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперссылка ирдэнэр.
|
oscar
|
Экспонааттар устуоруйаҕа суолталарын туһунан билиһиннэрээри К.Д.Уткин аатынан Ньурбатааҕы Норуоттар доҕордоһуулара түмэл научнай-чинчийэр салаатын салайааччытыттан Б.Б.Борисовтан кэпсииригэр көрдөстүбүт:
– Ньурба түмэлигэр 10 тыһ. тахса экспонат харалла сытар. Бу баай коллекцияттан мин тус бэйэм ураты истиҥник, ойуччу тутан ылынарым саха былыргы уус уран оҥоһуктара буолаллар. Холобур, биһиэхэ 18 үйэтээҕи түөрт аттаах көмүү маллара бааллар. Онно араас мал-сал барыта баар. Холобур, ыҥыыр икки араас алтан киэргэллэрэ. Биирэ үс салалаах, иккиһэ алта умнастаах. Кинилэри ат ыҥыырын иннинээҕи-кэннинээҕи бүргэтигэр иилэллэр эбит. Маннык киэргэллэр 18 үйэҕэ (баҕар ол да иннигэр буолуо) балайда тарҕана сылдьыбыттар быһыылаах. Биирдиилээн Саха сирин араас муннуктарыгар көстөллөр.
Ньурба улууһугар маһынан уһаныы олус сайдыбыт көрүҥ буолар. Ол курдук балхах диэн кымыс иһэр иһит сүрүннээн Бүлүү бөлөх улуустарыгар хаалбыт.
Биһиги түмэлбитигэр Чуукаартан киирбит сүрдээх улахан кээмэйдээх балхах баар. Кини 50 см. үрдүктээх, айаҕын кэтитэ 32 см. Мантааҕар арыый улахан балхах Ньурбаҕа биир ыалга баарын билэбин уонна суох. Чахчы модьу хатыҥтан чочуйан оҥоһуллубут иһит буолар.
«Көмүс ат» саха кыыһа сүктэн барарыгар алтантан эбэтэр үрүҥ көмүстэн кутан оҥорон курдарыгар иилинэр буолар эбиттэр. Кийиит атын (сорохтор этэллэринэн кийиити бэйэтин) көрдөрөр. Мин билэрбинэн маннык экспонат өссө Өлөөн түмэлигэр баар. Биһиги түмэлбитигэр икки маннык ат баар. Бу «Звериный стиль» диэн ааттанан скифтэргэ киэҥник тарҕана сылдьыбыта биллэр. Оттон сахаларга 19 үйэҕэ дылы тиийэн кэлбитэ.
Ити эмиэ саха омуга дириҥ силистээх-мутуктаах, устуоруйалаах омук буоларбытын туоһулуур.
Хаартыскалары К.Д.Уткин аатынан Ньурбатааҕы Норуоттар доҕордоһууларын түмэлин пуондатыттан туһанныбыт
Навигация по записям
Саха таҥаһын, симэҕин былыргыта
Саха устуоруйата – дьиэлэргэ
Тэрийэн таһаарааччы: “Саха өйүн-санаатын баайын уонна култууратын сырдатар-чинчийэр киин” кэмиэрчэскэйэ суох автономнай тэрилтэ.
Сибээһи, информационнай технологияны уонна маассабай коммуникацияны кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС77-79595 (07.12.2020)
Сүрүн эрэдээктэр - тыл билимин хандьыдаата Ангелина Афанасьевна Кузьмина
Аадырыспыт:
Дьокуускай куорат, ул. Подгорная 17Б
элэктириэн буоста: [email protected]. төлөпүөн нүөмэрэ: 89142681196
6+
sakhaetigentyla.ru саайт матырыйаалын толору эбэтэр кылгатан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперссылка ирдэнэр.
|
oscar
|
Лаамы байҕал. Чуумпу океан байҕала. Океантан Камчаатка тумул арыы, Курил арыылар уонна Хоккайдо арыы араарар. Иэнэ 1603 мөл. кв. км. Дьириҥэ 3521 м тиийэр. Орто дириҥэ 1780 м. Байҕал арҕаа өттө шельфка сытар. Шантар арыылардаах. Бөдөҥ хомолоро — Шелихов, Сахалин, Анива, Терпения. Амур өрүс түһэр.
Лаамы байҕал хаартата.
Нагаево хомо Магадан аттыгар
Сирэтоко национал паарка Лаамы байҕал кытылыгар, Хоккайдо, Дьоппуон
Алтынньыттан бэс ыйыгар диэри байҕал хоту өттө тоҥ. Соҕуруулуу-илиҥҥи өттө тоҥмот. Балык (минтай, сельдь, лосось). Түлүөн бултааһына.
Портар — Магадаан, Корсаков, Айаан, Охотскай.
Байҕал нууччалыы аата Охотскай диэн эбээннии «Окат» (өрүс) диэн тылтан тахсар.
Дьоппуоннар «Хоккай» (北海) диэн ааттыыллар этэ. Ол аата Хотугу диэн. Кэнники Атлантик океан Хотугу байҕалын итинник ааттыыр буоланнар, Лаамыны кинилэр «Охоцуку-кай» (オホーツク海) диэн ааттыыр буолбуттара.
|
oscar
|
Тохсунньу 12 — Ташкент куоратыгар Саҥа Түүр Алпаабытын Бүтүн Сойуустааҕы Киин кэмитиэтин (ВЦК НТА) Пленума түмүктэммит. Бу мунньахха Саха сирин аатыттан ВЦИК чилиэнэ Василий Леонтьев кыттыбыт.
ОлунньуПравить
Олунньу 3 — Порту куоракка Португалия байыаннай диктатууратын утары өрө туруу күөдьүйбүт.
Олунньу 7 — Дьокуускайга I Бүтүн Саха сиринээҕи кыра омуктар сийиэстэрэ саҕаламмыт, олунньу 13 күнүгэр түмүктэммит. Сийиэскэ 27 эбэҥки, чукча уонна дьүкээгир омуктарын дэлэгээттэрэ 11 улуустан мустубуттар.
Кулун тутарПравить
Кулун тутар 16 — Саха АССР салайааччыта Максим Аммосов саха интеллигиэнсийэтигэр дьон олоҕун-дьаһаҕын, культууратын, этиин-хаанын чэбдигирдэргэ актыыбынай кыттыыны ылалларын туһугар аһаҕас сурук суруйбут. Чинчийиилэр көрдөрбүттэринэн саха дьоно эт-хаан өттүнэн эстээри гыммыттарын, киин уонна Бүлүү улуустарын сорох сирдэригэр дьон ахсаана аҕыйаан иһэрин эппит. Чуолаан оҕолор уонна дьахталлар өлүүлэрэ элбэҕин ыйбыт.
Кулун тутар 16 — Сир баайа көстүбүт сирдэрин сиһилии чинчийэр уонна туһанар туһугар Саха сиринээҕи горно-техниичэскэй хонтуора тэрийиллибит.
Муус устарПравить
Муус устар 3 — Москубаҕа саха устудьуоннарын түмсүүлэригэр этнограф Гавриил Ксенофонтов саха төрдүн туһунан дакылаат аахпыт. Атырдьах ыйыгар бу дакылаат "Автономная Якутия" хаһыакка бэчээттэммит.
Бэс ыйаПравить
Бэс ыйын 23 — Максим Аммосов салалталаах Саха АССР-ы чинчийэр хамыыһыйа уурааҕынан Дьокуускайга Тыа хаһаайыстыбатын киин опытнай станцията тэриллибит. Мантан Саха сиринээҕи тыа хаһаайыстыбатын үөрэтэр-чинчийэр институт устуоруйатын саҕалыыр.
От ыйаПравить
От ыйын 16 — Новгородов сахалыы алпабыытын уларытар хамыыһыйа мунньахтаабыт, кыттыыны ылбыттар Исидор Барахов, Максим Аммосов, Василий Леонтьев, Петр Яковлев, А.Д. Попов, Серафим Потапов, Степан Гоголев, Алексей Иванов — Күндэ уонна Кузьма Гаврилов. Хамыыһыйа бэчээккэ 33 буукуба оннугар 31 буукубаны уонна уһатыы бэлиэтин, ону кытары сурукка 35 буукуба оннугар 32 буукубаны уонна уһатыы бэлиэтин ылыммыт.
Балаҕан ыйаПравить
Балаҕан ыйын 10 — Ксенофонтов-Артемьев саагыбарыгар (конфедералистар хамсааһыннарыгар) уорбаламмыт саха интеллигиэнсийэтин ОГПУ маассабайдык хаайан саҕалаабыт. Саагыбар салайааччылара бэйэлэрин дойдуларыгар хорҕойбуттар: Павел Ксенофонтов — Арҕаа Хаҥаласка, Михаил Артемьев — Амма улууһугар.
Балаҕан ыйын 17 — Илин Хаҥалас улууһугар Кудома диэн сиргэ конфедералистар баартыйаларын устаабын уонна бырагырааматын ылыммыттар.
Балаҕан ыйын 18 — Конфедералистар хамсааһыннарын хам баттааһын кэмигэр ОГПУ Василий Никифоров - Күлүмнүүрү хаайбыт. Эһиилигэр кини Новосибирскай куорат түрмэтин балыыһатыгар 62 сааһыгар өлбүт. 1992 сыллаахха реабилитацияламмыта.
АлтынньыПравить
Алтынньы 1 — Дьокуускайга Содур ыарыыларын эмтиир (венерология) диспансер аһыллыбыт.
Алтынньы 23 — Тааттаҕа Эдуард Пекарскай аатын оскуолаҕа иҥэрбиттэр.
СэтинньиПравить
Сэтинньи 12 — Троцкай уонна Зиновьев ВКП(б) кэккэтиттэн уһуллубуттар.
Сэтинньи 17 — Москубаҕа ЦК ВКП(б) Политбюротун мунньаҕар Саха сиригэр конфедералистар хамсааһыннарын туһунан дакылаат истибиттэр уонна хамсааһыны түргэнник эһэргэ быһаарбыттар.
Сэтинньи 18 — Дьарала диэн Арҕаа Хаҥалас сиригэр конфедералистар былаас бэрэстэбиитэллэрин кытта ытыаласпыттар. Бу күн Дьокуускайга «Саха омук» култуура- сырдатар уопсастыба мунньаҕар конфедералистары утарар уонна хомуньуустары өйүүр туһунан уураах ылыммыттар. Сэбилэниилээх күүһү туһанан бэйэлэрин санааларын туруорсуу Саха АССР экэниэмикэтигэр уонна култууралыы олоҕор-дьаһаҕар харгыстары үөскэтэрин эппиттэр. Ол гынан баран, өрөсөлүүссүйэҕэ бастаанньаны күүс өттүнэн хам баттыыр туһунан этиилэр киирбэтэхтэр.
АхсынньыПравить
Ахсынньы 4 — Конфедералистар холбоһуктаах мунньахтарыгар «Саҥа сахалар национальнай сэбиэскэй социалистыы орто уонна дьадаҥы бааһынайдар баартыйалара» («Младо-якутская национальная советская социалистическая партия середняцко-бедняцкого крестьянства») тэриллибит.
Ахсынньы 19 — Саха сиригэр конфедералиистар хамсааһыннарын уодьуганныыр уонна салайааччыларыгар Павел Ксенофонтовка Карл Байкалов аатыттан албын сурук ыытар туһунан уураах ылыныллыбыт.
ТөрөөбүттэрПравить
Иванова Александра Дмитриевна (1927—2004) — саха норуодунай артыыһа.
Олунньу 15 — Григорий Торотоев — учуутал, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Учууталларын Учуутала, Арассыыйа норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Бүлүү улууһун уонна Дьөккөн нэһилиэгин Ытык Киһитэ.
Олунньу 18 — Нина Протопопова — суруналыыс, 50 сыл устата «Бэлэм буол» хаһыат тутаах эрэдээктэрэ, Дьокуускай куоратын (1996) уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык киһитэ (2008).
Кулун тутар 22 — Лыткина Анастасия Петровна (1927—1989) — саха биллиилээх ырыаһыта, РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
Ыам ыйын 19 — Чиряев Константин Спиридонович (1927—1997) — Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, Ороһутааҕы норуодунай педагогика түмэлин олохтооччута.
Ыам ыйын 31 — Шестаков Егор Петрович — Эрчимэн (1927—1996) — поэт, литератураны ырытааччы.
Бэс ыйын 18 — Лобанов Матвей Матвеевич — опера ырыаһыта, Саха АССР норуодунай артыыһа.
Атырдьах ыйын 4 — Ефимов Моисей Дмитриевич, саха норуодунай поэта.
Атырдьах ыйын 10 — Мөкүрдээнэп Лаврентий Иннокентьевич, балет артыыһа, Саха АССР норуодунай артыыһа.
Атырдьах ыйын 20 — Рыбаковскай Эдуард Михайлович (1927—2010) — биллиилээх суруналыыс.
Алтынньы 14 — Николай Федотов - Торбаза — хайыһардьыт, Саха АССР спордун маастара, Иккис Наахара нэһилиэгин бочуоттаах гражданина, «Хохочой — Дьокуускай — Майа» хаһыйарынан десант кыттыылааҕа.
Алтынньы 20 — Тазлова Римма Семеновна, медицина доктора, профессор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх бырааһа.
Алтынньы 22 — Дмитрий Кириллин — тылбаасчыт, кириитик, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Казахстан өрөспүүбүлүкэтин «Алаш» литературнай бириэмийэтин лауреата.
Сэтинньи 20 — Михаил Ульянов — тыйаатыр уонна киинэ артыыһа, режиссёр, ССРС народнай артыыһа.
Ахсынньы 5 — Руфов Семен Титович — Сэмэн Руфов — саха норуодунай поэта.
Ахсынньы 5 — Василий Босиков — 1993—2008 сылларга Музыка үрдүкү оскуолатын ректора, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ, Уус-Алдан улууһун уонна Дүпсүн нэһилиэгин ытык киһитэ. 2012 сыллаахха Василий Босиков аата Музыка үрдүкү оскуолатыгар иҥэриллибитэ.
Ахсынньы 12 — Мария Канаева — Саха тыйаатырын артыыһа, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
Ахсынньы 12 — Александра Захарова — педагогика билимин хандьыдаата, доцент.
Ахсынньы 20 — Федосеев Иван Егорович (Доосо) — поэт, прозаик, тылбаасчыт, литератураны ырытааччы, ССРС суруйааччыларын чилиэнэ.
|
oscar
|
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Томмазо Кампанелла (Tommaso Campanella) - италия бөлөһүөгэ, бэйээт, политическэй диэйэтэл; коммунистыы утопия ааптара.
1568 сыллаахха төрөөбүт.
Капманелла үгүс айымньылара хаайыыга суруллубута, ону кэлин үөрэнээччитэ Адами бэчээккэ таһаарбыта. Бэлиитикэҕэ, экэниэмикэҕэ көрүүлэрин Кампанелла «Civitas solis», «Questiones sull' optima republica» уонна «Philosophia realis» айымньыларыгар көрдөрөр. Айымньыларын уратыта - өйтөн ылыллыбыты олоххо баары кытта булкуйан суруйар. «Civitas solis» айымньыга ааптар ханна да суох дьоллоох олохтоох Күн куоратын ойуулуур.
|
oscar
|
Миэхэ биир умнуллубат, өйбүттэн-санаабыттан сүппэт, дууһам биир муннугар боччумнаах миэстэтин булан, түүрүллэн утуйа сытар оҕо сааһым доҕоро Ураанньык диэн ааттаах ыт буолар.
Аҕам байанайдаах, сорсуннаах булчут этэ. Кини биһиги дьиэ кэргэҥҥэ соҕотох харчы киллэрээччи күндү киһибит. Сылы быһа үлэттэн илиитин араарбата. Кыһын бултуура. Дьыл атын кэмигэр хайа баҕарар хара үлэни кыайа-хото тутара. Аны санаатахха, биһигини сааһыран баран оҕоломмут. Ол да буоллар, эдэр дьону кытта тэҥҥэ сылдьара.
Аҕам ыты анаан-минээн ииппитин өйдөөбөппүн. Биирдэ мин уончалаах эрдэхпинэ билбэт ыппытын батыһыннаран аҕалбыта. Кини кыһын бултуура, сүрүн булда андаатар этэ. Оччолорго Кэбээйи сииктээх, элбэх күөллээх сиригэр андаатар, саҥардыы олохсуйан, аһара элбээбит кэмэ. Аҕабар булчут үөлээннээхтэрэ куруук сылдьааччылар. Онно кэпсэтэллэрин иһиттэххэ, аҕам биир бастыҥ андаатардьытын билинэллэрэ. Булчуттар ким ханнык булка ордук сыһыаннааҕын билсии бөҕө буоллахтара. Хабырый диэн наар сылы быһа булдунан олорор оҕонньор баара. Кини ордук улахан булка баартааҕа. Оннооҕор тайаҕы бадарааҥҥа түһэрэн бултаан, Байанайыгар махтанарын истибитим. Кини олорор дьиэтигэр таба, тайах муоһа куруук баара. Аны олору хайдах дьиэҕэ киллэрбиттэрэй дии саныырым. Оннук улахаттара. Даамай диэн аҕам булчут табаарыһа ордук сааһытынан биллэрэ. Туоһапканан талан, куһу күөрэтэн түһэрэрин истэрим. Оннук чулуу ытааччы диэн кэпсэтэллэрэ.
Үчүгэй ыт андаатар уйатын булуохтаах. Дойдум сирэ халыҥ хаардаах, куруук тибиилээх улахан күөллэригэр андаатар уйатын булуу туһунан уустуктардаах. Онон аҕам табаарыһыттан Дьаакыбылап Боруонньаттан эдэр ыты уларсыбыта. Боруонньа аҕабыттан эдэр, улахан уола Өлөхсөй чугас табаарыһа этэ. Кини ааттаах мас ууһа уонна доруобуйатынан мөлтөх буолан, куруук ыарытыйара. Ураанньык аҕабар тута сыстыбыта. Ыт барахсан булчут киһини тута билээччи. Аҕам ол саас өлгөм бултаммыта. Биһиги, оҕолор: сиэннэрэ Тиитэ, Куола уонна мин буолан андаатар сүлэр этибит. Бу маннык үлэлээн аҕабар, эһэбитигэр көмөлөһөрбүт.
Ураанньык наһаа сымнаҕаһа. Киһи барыта сөбүлүүрэ. Арай таһынааҕы ыалбыт Муҥур Сөдүөт, киирдэҕинэ, сөбүлээбэт этэ. Элбэх саастаах оҕонньор таҥаһы-сабы арыый уратытык таҥнара. Кура буолар быаны иһин түгэҕинэн баанара. Төбөтүгэр былааты тууна баанааччы. Улахан тымныыга аҕам дьиэҕэ киллэрбит ыта иччитин аттыгар остуол анныгар сытара. Оҕонньор таҥаһын арыый сыбыдахтанан, остуолга олороот, сотору хаһыытыы түһэрэ. Ураанньык кини бу сулбуруйуох халыҥ ыстаанын тобугун анныттан хабан ылара. Аҕам оонньуу-күлэ ытын дьарыйбыта буолара. Муҥур Сөдүөт хаһан да бүппэт кэпсээнэ салгыы салҕанан барара. Ол оннук куруук буолара. Тоҕо эбитэ буолла? Оҕонньор остуоруйатын кэпсээнэ хаһыс эрэ тумулугар тиийиитэ, ол соһуйбут саҥа иһиллэрэ. Ураанньык тугу сымыйалыыгын диирэ дуу эбэтэр, били олоҥхону истээччи сэргээн ''Ноо'' дииринии, баарын, истэрин биллэрэрэ эбитэ дуу? Ыт хайдах ытырары билэн бөҕө буоллаҕа, барбах кыратык таҥаһы алдьаппатарбын диэбиттии, дьаһанан эрдэҕэ.
Сөдүөт, дьэ, бүппэт кэпсээннээх, остуоруйалаах буолара. Истээччини умсугутар, абылыыр күүстээҕэ. Аҕабыныын сороҕор Дыгыҥҥа тиийэ кэпсэтэллэрэ. Кини ыччатын барытын ырытар быһыылаахтара. Аҕам арыт, соруйан буккуйдаҕына, ол көннөрүүтэ туһунан буолара. Оннооҕор мин оҕонньортон: ''Остуоруйа кэпсээ'', – диэн көрдөстөхпүнэ, тук курдук кэпсээн барара. Тараҕай улахан төбөтүн, аргыый имэрийэ-имэрийэ, сонун, саҥа остуоруйата саҕаланара. Барахсаны биир туспа, тылынан талаан чахчы баар киһитинэн дьон-сэргэ билинэрэ.
Аҕам саас, сайын булда бүтэн, араас үлэҕэ сылдьара. Ураанньык тэһийбэтэ. Урукку хаһаайына олорор Арыылааҕар баран кэлэрэ. Эбэтэр ким эмит аттаах, санныгар саалаах буоллаҕына, ыҥырдаҕына, барсара. Ол курдук булка, тыаҕа сылдьарга баҕата баһаама. Мин сайыҥҥы сынньалаҥмар, дьиэбэр кэллэхпинэ үөрэрэ. Ону-маны кыраны үлэлии сырыттахха, такыммыттан тардыалыыра. Тыа диэки көрөрө. Биһиги дьиэбит бөһүөлэк кытыытыгар, тыа саҕатыгар турара. Уол оҕолор мустан моҕотойдуу барарбыт. Ыппыт аттыбытыгар сүүрэ сылдьара. Сотору сүтэн хаалара. Онтон өр-өтөр буолбата, үрэр саҥата иһиллэрэ. Биһиги ол хоту сүүрэрбит. Аҕылаан-мэҕилээн тиийбиппит, ыппыт тиит мутугар олорор буолара. Дьэ, бултааһын саҕаланара. Мутугу тоһута-тоһута кинини быраҕаттыырбыт. Үрдүнэн бырахтахха, моҕотой аллара сурулуура. Ону икки уол утары, уһун ураҕастаах туран, охсоллоро. Сыыстахтарына, моҕотой төттөрү үөһэ барара. Эмиэ маһынан быраҕаттааһын саҕаланара. Ураанньык ол аайы үрэрэ өссө күүһүрэрэ. Ыстанан кэлэ-кэлэ, тииккэ хатаастан, тахса сатыыра. Тылын таһааран, туора быраҕан эппэҥнии-эппэҥнии мас тула сүүрэкэлиирэ, биһиги диэки көрбөхтүүрэ. Маһы хадьырыйан ылара. Кэлин тиһэҕэр моҕотой, эмиэ түһэн иһэн, охсуллан дөйөн түһэрэ. Эбэтэр сыыһа охсуллан, сиргэ түһэрдии көтөн истэҕинэ, Ураанньык "лап" гына хабан ылара. Итинник түгэн хаста эмэтэ буолара. Ол оннук бултаһа сылдьан, дьиэбититтэн балачча ыраах сиргэ тэйбит буолааччыбыт. Дэлби утатан, сылайан төннөрбүт. Кэлээт, оччотооҕу боростуой аспытын аһаатыбыт да, сылайбыппыт суох буола түһэрэ. Бөһүөлэккэ ''Ылдьаабыс'' уота суоҕа. Кыһын да бэрт кылгас кэмҥэ бэриллэрэ. Сарсыарда уонна киэһэ. Ыал барыта хоспохтооҕо. Хаптаһын кэмчитэ. Онон үксүгэр эркинэ туруору балаҕанныы буолара. Ол иһигэр кыра кирпииччэ оһох турара. Бары да оһохчут быһыылаахтара. Хоноһо диэн кыра соҕус уҥуохтаах, этиргэн, салгын сиэбит төгүрүк сирэйдээх киһи баара. Сайын саҕаланыыта, оҕолору мунньан, кирпииччэ үктэтэрэ. Элбэх кирпииччэ оҥорорбут. Кыра да буоллар, хамнастанарбыт. Үксүбүт маҥнайгы хамнаспыт буолуон сөбө. Хоноһо үчүгэй оһохчут, аны дыраамаҕа оонньуур, бастыҥ артыыс. Оһоххо оттуллар маһы оҕолор, эмээхситтэр чугас тыаттан сүгэрбит. Оһох күҥҥэ кырата иккитэ оттуллара. Сарсыарда күүскэ оттон, чох таһааран, эбэтэр антах сыҕарытан баран, сылаас оһоххо тиэстэлээх куормаларын угаллара. Сорохтор билиитэ үрдүгэр итии чохтоох баалынайы уураллара. Саҥа буһан тахсыбыт килиэп минньигэс да буолара. Ону сүөгэйгэ буккуйан кумах саахардаан сиирбит. Ыал барыта сүөһүлээҕэ. Аттыбытыгар олорор ол Муҥур Сөдүөттээх сүөһүлээхтэрэ. Тыккыйатынаан оттуу Хойуоҕа күн аайы бараллара. Барахсаттар иккилии-биэстии бугулунан оттоон, сайыннара бүтэрэ. Кыстыыр отторун булуналлара. Кинилэр лэппиэскэ оҥостоллоро эбитэ буолуо. Ураанньык хахха сиргэ сытара, сынньанара. Сарсыныгар оннук бултааһын хаттаан саҕаланара. Кус оҕото улааттаҕына, аны ону бултааһын саҕаланара. Ураанньык көрдүгэн тула эбэтэр уолба ууларын отун маһын сыттыы-сыттыы сүүрэрэ. Улахан кустар көтөллөрө. Ураанньык хоройон испит кутуруга биир сиргэ чочумча эйэҥэлии түһэрэ уонна салгыы сүүрэ турара. Сороҕор уһун оттоох сиргэ кутуругун төбөтө эрэ көстөрө, сүтэн да хаалара. Ол кыратык тохтообут сиригэр тиийдэххэ, кус сытар буолара. Онон ыппыт хоройон испит кутуруга, кыратык эйэҥэлээт, тохтообут сирин өйдүү сатыырбыт. Ол онно Ураанньык туппут куһа сытарын. Сатаан сиппэккэ, туппут куһун барытын хомуйбатахпытына, кини бастакы омуна уҕарыыра. Хайдах эрэ ыллык суолга барара элбиирэ.
Биһиги, акаарылар, ыппыт сүрэҕэлдьээтэ диэн хомойон, ол ыллыкпытыгар киирэн төннөн истэхпитинэ, бу олох соторутааҕыта өлбүт кустары буларбыт. Ол аата ыппыт тастаҕа. Арыый улаатан сааланар буолбутум. Сүүрбэлээх саабын ыллым да, ытым тута үөрэ түһэрэ. Оннук сатыы баран истэххэ, эмискэ такымҥа төбөтүнэн охсон ааһара. Төннүбэтэх, атын суолунан баран иһэр эбит диэн бэрэбиэркэлиир, бэйэтэ баарын биллэрэр быһыыта. Кус биһиэхэ олохсуйан төрүүр буолан, элбэх буолааччы. Оҕо сааһым кураан кэмнэргэ түбэспит. Саас, сайын саҕаланыыта уу мустубут, бадараан сирдэр күһүөрү уолан, кууран хаалаллара. Күөлгэ кус хара болуот курдук устар буолара. Күөл уута аччаан, кытыыта чиҥээн, былыыга тахсан, уута ыраатан иһэрэ. От өлгөмнүк үүнэрэ. Дойдум дьоно ол кэмнэргэ оту оттооһуҥҥа өрөспүүбүлүкэҕэ аатыраллара. Күтүөтүм Ылдьаа Капитонов биригээдэтэ хас биирдии киһитигэр түөрт сүүстэн тахсалыы туоннаны оттоон, хаһан да куоһарыллыбат үрдүк ситиһиини ситиспиттэрэ. Биһигиттэн Өлөкчүкээн, биир саамай эппиэттээх үлэни, от охсуутун кыайа-хото туппута. Дьэ, туруу үлэһиттэр этэ. Аныгы үйэ дьоно аны оннук үлэлээбэттэр.
Ол уста сылдьар кус күөлгэ хомотугар, хоннох сиригэр кытыыга чугаһыыра. Ол ону көрөн сэрэнэн, үөмэн киирэрим. Ытым олорон хаалара. Чугаһаан, үөмэн киирдэххэ, от дуу, талах, хахыйах быыһыттан аргыый өндөйөн көрдөххө, кустар субу сылдьар буолаллара. Элбэх араас кус төттөрү-таары уста сылдьара көрөргө умсугутуулааҕа. Бэйэ иитиитэ ботуруоннаах саабынан кыҥаан баран ытарым. Син хас да хаалара. Ытым ууга ыстанара. Кустары таһаарара. Сороҕор оччо элбэх кустан биири эрэ хаалларан кыһыйарым, хаалларбатах да түгэннээҕим. Бука, чугаска үрдүнэн тэптэрэрим эбитэ буолуо. Баҕар, доруобунньуга толугураан, кураанаҕынан да тыас таһаарарым эбитэ буолуо?
Ураанньык орто уҥуохтаах, уурбут-туппут көрүҥнээҕэ. Син бачча сааспар дылы ыт арааһын көрдүм да, киниэхэ майгынныыры көрө иликпин. Кини арҕаһа хара өҥнөөх түүлээҕэ. Өрөҕөтө, түөһэ ыраас маҥан өҥнөөҕо, онто атахтарыгар тиийэ барара. Кутуругун төбөтө маҥан этэ. Төбөтүгэр сүүһүн ортотунан үөһэттэн аллара түһэр маҥан сурааһын ойуулааҕа. Аллара кэтирээн, мунна эрэ харааран, олус үчүгэйдик көстөрө. Хороҕор кулгаахтааҕа, сүрдээх ырааһынан көрөр өйдөөх харахтааҕа, кыра маҥан хаастааҕа өссө тупсарара. Чэпчэки түргэн атахтааҕа. Көрөн-истэн, хааман-сиимэн, сүүрэн-көтөн бардаҕына, биэтэккэ сүүрэ бараары бугуһуйбут сыыдам акка холоонноохтук хамсанара. Аҕам бултууругар эрэллээх доҕор, сыаналаммат көмөлөһөөччү этэ. Кини ытын сөбүлүүрэ. Куруук ыйытар буолара, ханна сылдьарын, ким көрбүтүн. Ураанньык куобаҕы тутара, отууга аҕалара. Ардыгар саһылы хаста да тутан сөхтөрбүт этэ.
Аҕам биирдэ, тохсунньу тоһуттар тымныытыгар, дэлби кырыаран, дьиэҕэ киирбитэ. Муостаҕа кыһыл саһылы бырахпыта. Чэйдии олорон, маннык кэпсээбитэ. Тууларын көрөн дьиэлиирдии хомуна сылдьан, ыта суоҕун билбит. Атын соруйан күөл ортотунан барар суолунан баран испит. Ыта суох. Күөл ортотугар тохтоон, тула өттүн көрбүт. Арай соҕуруу, маҥан хаар куйаарын диэки, кыра хамсыыр хараны көрбүт. Атын сыарҕатыгар олорон, балачча кэтэспит. Кылгас күн киэһээҥҥи тымныытын туманын быыһынан көрдөҕүнэ, били харата арыый эрэ улааппыт курдук. Бу ытым буоллаҕа диэн, атын салайан ол хара диэки барбыт. Сотору ыта тугу эрэ соһон иһэрин сэрэйбит. Чугаһаан кэлбитэ, саһыл эбит. Аҕам ытым саһылы туппут диэн үөрэринээҕэр кинини аһынара улахан этэ. Бачча тымныыга халыҥ хаарга саһылы тутуу улахан сыраттан тахсар. Аны онтун бырахпакка, иччитигэр илдьэ иһэрэ ыкка ыараханыттан сөҕөрө, аһынара, астынара. Ол ону кэпсии олорон, ис иһиттэн сырдаан, чэпчээн, санаата-оноото көнньүөрэн ылара.
Булчут ыт үйэтэ уһун буолбат дииллэр. Аармыйаҕа сылдьан уоппускаҕа кэлбиппэр ыппыт суоҕа. Аҕабыттан ыйыппыппар: ''Суох буолбута, өлбүтэ'', – диэбитэ. Чочумча олорон баран: ''Булбутум, аһаҕас халлаан анныгар сытыарбатаҕым. Көмпүтүм. Ол оннук сиэрдээхтик дьаһайбытым'', – диэбитэ. Аҕам, төбөтүн төҥкөтөн олорон, итинник тыллары эппитэ. Дьиҥэр, кини тыйыс, кытаанах, холус да курдуга. Урукку олох киһитэ буоллаҕа. ''Сүппүт'', ''барбыт'' да диэн сөбө. Ол оннук хаалыан сөбө. Ону кини доҕорун убаастаан оннук гымматах, балачча көрдөөн булбут. Киһилии харайбыт.
Оҕо сааспар алтыспыт Ураанньыкпын санаатым. Оччолорго айылҕа чөл этэ. Күн чаҕылыччы тыгара. ''Баһаар'' буолбут, куһаҕан сонун кэлэрэ. Дьоннор атынан бараллара. Сотору кэлэллэрэ, уоту кыайан, бохсон.
Бу сааһыран олорон санаатахха, күммүт ол оҕо сааһым кэминээҕи курдук чаҕылыччы тыкпат буолла дуу? Күммүт сылааһын, кини күүстээх сардаҥатын аныгы сайдыы салгына, тумана, чаана мэһэйдэһэр дуу... Сыыһа саныырым дуу? Оҕо сааһым күнэ чаҕылхайа... Инники олохпор сылаастык атаарбыта эрэбил.
Степан Андреевич Никифоров-Алаас Уола,Томпо, Хаандыга.
Сонуннар
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
(Сүрүн)ЫрытыыКыттааччыКыттааччы ырытыытаБикипиэдьийэБикипиэдьийэ ырытыытаБилэБилэ ырытыытаMediaWikiMediaWiki-ни ырытыыХалыыпХалыыбы ырытыыКөмөКөмөнү ырытыыКатегорияКатегорияны ырытыыTimedTextTimedText talkМодульОбсуждение модуляГаджетОбсуждение гаджетаОпределение гаджетаОбсуждение определения гаджета
|
oscar
|
Саха сиригэр аан бастакынан Ньукуолун күн сайылыкка тахсыы күнэ бигэргэнэн ,Сайылык күнүн чэрчитинэн, ыам ыйын 29 күнүгэр ,түптэ буруо сыттаах,тиит мас тулалаах, эгэлгэ сибэккинэн симэммит,үрүҥ илгэни үрүлүтэр , киһи барыта ахтар — саныыр Арыы — Тиит сайылыгар айылҕа барахсан анаан оҥорон кэбиспит ,сырдык күннээх күнүгэр сайылык күнүн бэлиэтээтибит.Кэрэ айылҕабыт уһуктан,үөр чыыычаах саҥатынан сайылыкпыт киирии аартыгар салама ыйааһынын сиэрэ — туома ыытылынна.Салгыы сахалыы таҥастаах ,тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар өр сылларга үлэлээбит ,үтүө — мааны ветераннарбыт,күн бүгүҥҥэ диэри үлэҕэ бэриниилээх ,ирдэбиллээх ,олоххо үтүө — сайаҕас сыһыаннаах ,туруу үлэһит дьоммут сайбаччы сэлэлии хааман киирдилэр, дьон — аймах үөрүүлэринэн, сайылык оҕолорун кэрэ мичээрдэринэн, сайылык иһэ туолла.Саһылыкаантан үрүҥ илгэни үрүлүппүт, дьоһун саастаах ветераннарбыт кэлэннэр үөрүүбүт өссө үрдээтэ.Кэлбит бары ыалдьыттары арыылаах алаадьынан,кыынньар кымыһынан күндүлээтилэр Көрөргө үчүгэйиин,кэрэтиин !Сайылыкпыт дьиэлээх тойоно сиригэр — дойдутугар анаан ,уот оттон,сир дойду иччилэриттэн көрдөһөр алгыһы оҥордо киэн туттар,үлэһит үтүө киһибит,Хоноҕор биригээдэтин бастыҥ ыанньыксыта,сүөһү иитиитин бастакы кылаастаах маастара,коммунистическай үлэ ударнига ,онус пятилетка эдэр гвардееһа,С.Ө.тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, Гражданскай килбиэн бэлиэ хаһаайына Василий Сергеевич Татаринов ис иһиттэн иэйэн туран оҥордо.
Сайылык күнэ диэн бэлиэ баар буолбутунан,үлэһит үтүө дьонугар эҕэрдэ тылы эттэ : эдэр сааһыттан тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар күүскэ үлэлэспит ,Суотту нэһилиэгин аҕа баһылыга ,С.Ө.тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Василий Иннокентьевич Иванов дьонун — сэргэтин ортотугар үөрүүлээх быһыыга , 40 — тан тахса сыл сүөһү иитиитигэр үлэлээбит,билигин төһө да пенсияҕа таҕыстар,сайын аайы тапталлаах сайылыгар тахсан,чааһынай ынахтарын ыан,үүт туттаран,ыанньыксыт кыргыттарыгар өрүү сүбэлиир,күүс көмө өйөбүл буолар ,үтүөкэн үлэһиккэ Василий Сергеевич Татариновка Суотту нэһилиэгин бочуоттааах олохтооҕо диэн анал бэлиэни дохсун ытыс тыаһынан туттарда.Бу күҥҥэ туһаайан үбүлүөйдээх дьоммутугар Наталья Прокопьевна Новгородоваҕа — 60 сааһынан уонна уонна Леля Николаевна Гоголеваҕа — 50 сааһынан Суотту нэһилиэгин олохтоох дьаһалтатын , общественноһын аатыттан эҕэрдэ суругу уонна сэмэй бэлэхтэри туттарда.
Василий Иннокентьевич ааспыт кэм сайылык үлэтин ,олоҕун дьаһаҕын ис — иһиттэн истиҥник кэпсээн ,оччотооҕу көлүөнэ дьоно астынан үөрэн иһиттилэр.Эҕэрдэ тыллары эттилэр: СПК » Лена» бэрэссэдээтэлэ Мираслав Анатольевич Черкашин уонна тыа хаһаайыстыбатын сүрүннүүр специалиһа,С.Ө.тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна Зоя Терентьевна Заровняева үлэлии сылдьар үлэһиттэргэ уонна ветераннарга эҕэрдэ анал суруктары туттардылар уонна эҕэрдэ ырыатын бэлэх уунна.Суотту агрохайысхалаах орто оскуола аатыттан С.Ө.тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна Варвара Егоровна Румянцева эҕэрдэлээтэ.
Самаан сайыммыт салаллан кэлбитинэн,күөххэ үктэммиппитинэн , кутаа уокка буспут үрүҥ ис миинэ,эт миинэ толору астаах сандалы остуолга бары бииргэ олорон аһаатыбыт.Ырыа кэһиилээх кэллилэр «Ымыы » түмсүү, «сал.Гаврил Гаврильевич Мигалкин» Илгэ «фоль.ансаамбыл сал.Лидия Васильевна Пермякова ,Уус — Алдан улууһун ветеран ырыаһыта,ырыа айааччыта,тыыл,үлэ ,сцена бэтэрээнэ, «Илгэ» фолк.ансаамбыл тутаах ырыаһыта Мария Дмитрьевна Федорова уонна ырыаһыт Лена Заровняева .
Бүгүҥҥү бырааһынньыкпыт саамай күүтүүлээх «Сайылык «диэн күрэх буолар.
Бу күрэххэ үс киһилээх түөрт хамаанда кытынна ол курдук Хоноҕор аатыттан » Кэскил» ыччат — комсомольскай ферма диэн,Суотту аатыттан «Чэчир» ,» Школа производство ВУЗ» 11-с пятилетка ударниктара,Суотту агрохайысхалаах оскуола аатыттан Ала — Соболоох сайылыктан ,» Сайылык ньургуһуннара» уонна Саһылыкантан үрүҥ илгэни үрүлүппүт,үлэ ветераннара » Туйма» күрэх бэйэни билиһиннэрииттэн ,эҕэрдэ ырыаларынан саҕаланна,салгыы тэбис тэҥҥэ алаадьы астааһына уонна күөрчэх ытыйыыта уонна дьэ күрэхпит саамай үөрүүлээҕэ ,тыҥааһыннааҕа ,ньиирэйдэри киэргэтии,симээһин ,таҥыннарыы буолла.Бастаан соһуйан туора — маары ыстаныы,онтон уоскулан ,ким хайдах сатабылынан буолла ,дьэ көр бөҕөтө буолла, ол курдук мотуруос таҥастаах ньиирэйдэннибит,аһара киэргэллээх икки кыыс ньиирэйдэнэн кэллибит.Салгыы хаартыскаҕа түһүүлэр буоллулар ,бэртээхэй күрэх буолан бары үөрдүбүт,астынныбыт.Бу күрэҕи эрдэттэн бэлэмнээн ,тэрийэн ыытта «Мичээр » с/к.уус — уран салайааччыта,С.Ө.культуратын туйгуна Устинья Борисова.Салгыы биирдиилээн араас күрэхтэр буоллулар:самовар өрүүтэ,сымыыт харсыһыннарыыта, скакалка күрэҕэ,үтүлүктээх таҥаһы тимэхтээһин ,сайылык оонньуулара.Маастар кылаастар ыытылыннылар.Ирэ — хоро кэпсэтэн , ааспыт кэмнэрин ахтан санаан ыллылар.
Дьэ ,бу курдук бастакы сайылык күнүн бэрт сэргэхтик ыытан ,кэлбит ыалдьыттарбыт ,ветераннарбыт үөрэн астынан ,махтанан бардылар.Суотту нэһилиэгин администрациятыгар,СПК «Лена»,СХПК «Туйма» салайааччыларыгар уонна культура үлэһиттэригэр махтал!Хороҕор муостаах үксүү,сыыспай сиэллээх элбии турдуннар,баай — байылыат олоҕу баҕарабыт!
Автор: Валентина Бубякина,культура үлэһитэ.
Суотту нэһилиэгэ, ыам ыйын 29 күнэ,2019 сыл.
[meta_gallery_slider id=»2514″]
Поделиться
Печать
WhatsApp
Instagram
Facebook
Похожее
Версия для слабовидящих
Translate
Полезные ссылки
Время работы
Пн: 09:00-18:00
Вт: 09:00-18:00
Ср: 09:00-18:00
Чт: 09:00-18:00
Пт: 09:00-18:00
Обед: 13:00-14:00
Сб-вск: Закрыто
Политика конфиденциальности и использования файлов сookie: Этот сайт использует файлы cookie. Продолжая пользоваться этим сайтом, вы соглашаетесь с их использованием.
Дополнительную информацию, в том числе об управлении файлами cookie, можно найти здесь: Политика использования файлов cookie
|
oscar
|
Тохсунньу 5 — ВКП(б) Саха сиринээҕи обкомын бюрота "Балаҕаны хотонтон араарар туһунан" уураах таһаарбыт.
Тохсунньу 23 — Ньылхаҥҥа Бары тоҥустар иккис сийиэстэрэ арыллыбыт. Манна Саха АССР дьокутааттара кыттыыны ылбыттар. Сүрүн ырытыллыбыт боппуруос: тоҥустар уонна сэбиэскэй былаас. Саха хомуньуустара бу иннинэ саҕаламмыт тоҥус бастаанньатын уҕарыта сатаабыттар, тоҥустар буоллаҕына сэбиэскэй былаас туох да үчүгэйи аҕалбата диэн санааларын уларыппатахтар.
ОлунньуПравить
Олунньу 1 — Киргизскай АССР төрүттэммит.
Олунньу 26 — Баку куоратыгар Бүтүн Союзтааҕы тюркологтар съездтэрэ саҕаламмыт, кулун тутар 6 күнүгэр түмүктэммит. Бу съезкэ чуолаан түүр омуктарын суруктарын-бичиктэрин уонна литэрэтиирэлэрин сайыннарыыга болҕомто уурбут. Съезкэ Саха сириттэн Исидор Барахов, Анемподист Софронов уонна Георгий Сивцев кыттыбыттар.
Кулун тутарПравить
Кулун тутар 2 — ССКП Саха сиринээҕи обкуома Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай кинигэ кыһатын тэрийэр туһунан быһаарыы ылыммыт, бу быһаарыы САССР бырабыыталыстыбатын от ыйын 30 күнүнээҕи уурааҕынан (М. Аммосов илии баттааһыннаах) олоххо киирбитэ. Кыһа кэлин 90-с сылларга "Бичик" диэн ааттаммыта, 2021 сыллаахха "Айар" диэн буолбута.
Ыам ыйын 12 — Польшаҕа переворот буолбут, Польша урукку Начальнига (1918-22 сс. дойду баһылыга), кэлин аармыйа генштабын салайааччыта, маршал Юзеф Пилсудскай былааска төттөрү кэлбит, авторитарнай режими олохтообут.
Сайын — Незаметнай бириискэҕэ маҥнайгы драга үлэҕэ киирэр.
АлтынньыПравить
Алтынньы 14 — "Чолбон" сурунаал маҥнайгы нүөмэрэ тахсыбыт. Сурунаал аата хаста даҕаны уларыйа сылдьыбыт: 1930-1937 сc. — "Кыһыл ыллык", 1938-1940 сc. — "Художественная литература", 1940-1998 сc. — "Хотугу Сулус", уонна 1999 сылтан ыла "Чолбон" диэн бастакы аата төннөрүллүбүт. Маны таһынан 1956 сылтан ыла "Хотугу Сулустан" нууччалыы "Полярная звезда" сурунаал туспа барбыт.
СэтинньиПравить
Сэтинньи 2 — саха тылынан тахсар уус-уран литэрэтиирэ сурунаала "Чолбон" төрүттэммит. Саха АССР обкуомун бүрүөтүн 107 нүөмэрдээх боротокуолугар олоҕуран "Саха омук" култуура-сырдатар уопсастыба уонна Үөрэҕирии, доруобуйа харыстыабылын наркоматын кыттыгас таһаарыыларын быһыытынан олохтоммута. Төрүттээччилэринэн суруйааччы Алампа (сурунаал бастакы эрэдээктэрэ), литэрэтиирэ кириитигэ Василий Леонтьев, тылбаасчыт Алексей Бояров буолбуттара.
Сэтинньи 10 — 24 саастаах ВКП(б) Верхоянскай уокуруктааҕы кэмитиэтин сэкиритээрэ Афанасий Новгородов, кэлин биллиилээх учуонай буолбут. Бастакы уокуруктааҕы ВКП(б) конференциятын тэрийэн сэтинньи 10-18 күннэригэр ыыппыта.
АхсынньыПравить
Ахсынньы 6 — Саха АССР Үөрэх уонна Доруобуйа харыстабылын наркоматын дьаһалынан Саха национальнай труппатын оннугар Саха судаарыстыбаннай национальнай тыйаатыра тэриллибит.
Ахсынньы 29 — Төмтөөн оройуона тэриллибитэ, киинэ Якут диэн суол станциятыгар буолбута (1927 сыллаахха улуус киинэ Нагорнай бөһүөлэккэ көһөрүллүбүтэ).
ТөрөөбүттэрПравить
Каратаев Василий Осипович (1926 — 1980), олоҥхоһут.
Новгородцев Павел Андреевич — Социалистическай Үлэ Геройа.
Олунньу 15 — Михаил Тарабукин — биллиилээх сылгыһыт, Уус-Алдан улууһун Тиит Арыы нэһилиэгин Ытык олохтооҕо, Аҕа дойду улуу сэриитин кытыылааҕа.
Кулун тутар 24 — Попова Марина Константиновна — ырыаһыт, Саха АССР норуот артыыһа.
Муус устар 3 — Луконина Воля Анфимовна — Социалистическай Үлэ Геройа, геолог.
Ыам ыйын 5 — Сыромятников Георгий Саввич (05.05.1926—02.02.1991) — литературовед, литератураны ырытааччы.
Атырдьах ыйын 29 — Маркин Сергей Николаевич, 1979 — 1989 сыллардаахха Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
Алтынньы 6 — Сергеев Михаил Семенович — Социалистическай Үлэ Геройа.
Алтынньы 14 — Осипов Николай Федотович — Чоомуут, ырыаһыт, оһуокайдьыт.
Сэтинньи 30 — Каримова Салима Сафиевна — Социалистическай Үлэ Геройа, геолог.
ӨлбүттэрПравить
Голубев Александр Ефимович - медицина доктора, гистология профессора, Саха сиригэр XIX үйэҕэ быраастаабыт киһи.
Бэс ыйын 6 — Москуба куоракка саха литератууратын төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ, поэт, философ Өксөкүлээх Өлөксөй ыалдьан өлбүт.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Сэтинньи 2 күнүгэр С.С. Васильев - Борогонскай аатынан Киин библиотека ааҕар саалатыгар "Уһуктуу" түмсүү күһүҥҥү тэрээһинэ ыытылынна. Байаҕантай нэһилиэгиттэн норуот маастара Наталья Андросова айар үлэтин олохтоох библиотека сэбиэдиссэйэ Эльвира Егорова билиһиннэрдэ. Наталья Егоровна уус - уран оҥоһуктарын быыстапкатын кэпсээтэ,
Салгыы Анатолий Кириллин - Толикус "Айар кут" уонна эдэр суруйааччылар түмсүүлэрин көҕүлүүр "АйАрт" үлэлэрин туһунан иһитиннэрдэ.
Агафья Сивцева "Ньурба күһүнэ" тэрээһини сырдатта. "Уһуктуулар" саҥа хоһооннорун ааҕан, ирэ - хоро кэпсэтэн, инники былааннарын торумнаһан тарҕастылар.
|
oscar
|
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
|
oscar
|
Сунтаар улууһун Туойдаах нэһилиэгэр олорор Дмитрий Попов социальнай ситимҥэ чуһуурбалаах уолунан биллэр. Кини уран матыыптара истээччи сүрэҕин-быарын ортотунан киирэр. Чуһуурба диэн тугуй? Сорохтор бу тылы саҥа истэллэр. Нууччалыыта – флейта.
Аҕыйах хонуктааҕыта талааннаах ыччат СӨ Национальнай библиотекатын “Үйэ уонна музыка” бырайыагын чэрчитинэн ааҕааччылары кытта онлайн көрүстэ. Чуһуурбалаах уол сэргэх сэһэнин сэҥээрэ истибиппин сурукка тистим. Төрөөбүт дойдутун, тыа сирин ыччатын, саундтрек туһунан ыйыталастым.
– Мин уруккуттан киинэ саундтректарын, чуолаан оркестровай музыканы сөбүлээн истэр этим. Онтон улам өйгө-санааҕа хатанар дириҥ, ураты тыаһы-ууһу, онно сөптөөх үнүстүрүмүөнү көрдүүр буолбутум. М.Н. Жирков аатынан Дьокуускайдааҕы музыкальнай училищеҕа биир сыл үөрэнэ сылдьыбытым. Хомойуох иһин, бүтэрбэтэҕим. Ол саҕана “Самоучитель” көмөтүнэн блокфлейтаҕа оонньуурга үөрэммитим. Кэлин акценын истэр буолан хаалбытым. Блокфлейта пластик буолан, тыаһа хатан. Маһын чиҥэ араас-араас, онон уратылаһар. Холобур, обертоновай тыаһа элбэх буолуон сөп. Туспа майгылаах, куоластаах тыаһы-ууһу көрдүүрбүн тохтоппотоҕум.
– Биирдэ интэриниэттэн бамбуктан оҥоһуллубут флейтаны сакаастаан ылбытым. Тыаһа үчүгэй эрээри, оонньуурга ыарахан соҕус. Икки нуота отой сыыһа сылдьара, ону настройкалыахха наада этэ. Уопсайынан, үрүллэн оонньонор үнүстүрүмүөннэргэ нуотатын табарга кыратык ханна эрэ сыыһар буоллаҕына, бэйэҥ истэн, үрэриҥ күүһүнэн настройкалыаххын сөп.
Бастакы чуһуурбабын 2015 сыллаахха оҥорбутум. Биир күн дьиэм таһыттан хаппыт маһы булан киллэрбиппин өйдүүбүн. Ол саҕана туох да быраабыланы билбэт этим. Ыллым даҕаны, оонньонор дьөлөҕөстөрүн харахпынан көрөн оҥорбутум. Онтум тыаһыыра, ол эрээри үс дуу, түөрт дуу нуотаны эрэ ылара, гамманы таппат этэ. Манна бэйэбит фольклорнай кэлэктииппит нүөмэрдэригэр улахан мелодията суох музыкаларга тыас таһаарарга, холобур, чыычаах саҥатын киллэрэргэ туттар буолбуппут. Онтон төрүт да умнан кэбиспитим. Ол чуһуурбам кулуупка таах сыппыта, киирэр-тахсар киһи бары тутан-хабан көрөрө.
Биирдэ табаарыһым: “Бачча оҥоро сорунан баран, тоҕо ситэри сайыннарбаккыный?” – диэбитэ. “Чахчы даҕаны” дии санаабытым. Ол күн дьиэбэр кэлэн, маспын кыһан барбытым. Оччолорго интэриниэт нэһилиэк дьаһалтатыгар уонна оскуолаҕа эрэ баара. Төлөбүрэ ыарахан буолан, ким да улаханнык холбоппото. Ол иһин информация көрдүүргэ ыарахан соҕус этэ. Сунтаарга хааччаҕа суох интэриниэт киирбит кэмэ буолан, онно дьоммор киирэн, куйаар ситимин хаһарым. Онтон иккис чуһуурбабын оҥорбутум, тыаһын таһаарбытым, ол эрээри хайдах настройкалыырбын билбэт этим. Сыыһа дьөллөхпүнэ, бачча оҥорбуппун алдьатан кэбиһиэм дии санаабытым. Дьиҥэр, ол туһунан барыта куйаар ситимигэр баар буоллаҕа. Бу санаатахпына, сатаан көрдөөбөт быһыылаахпын. Хата, “ВКонтакте” социальнай ситимҥэ “Изготовление флейт” диэн бөлөҕү түбэһэ көрөн киирбитим уонна сүбэ көрдөөбүтүм. Онно дойду араас муннугуттан элбэх маастар олороро. Бөлөхпүт билигин да баар. Дьэ, сурукпар тута хардарбыттара, наадалаах кинигэлэри булан ыыппыттара. Араас норуоттар флейталарын туһунан элбэҕи билбитим-көрбүтүм. Оҥорбут чуһуурбабын үөрэ-көтө минорнай гаммаҕа настройкалаабытым, олус үчүгэйдик табыллыбыта. Онтон ыла сатыыр буолбутум. Билигин манан дьөлүөхтээхпин диэн быһа холоон харахпынан көрөн билэбин.
– Ити эрдэ эппитим курдук, кассета баар эрдэҕиттэн киинэ саундтректарын сэргиибин. “Энигма” бөлөх кассеталарын сөбүлээн истэрим, Лео Рохас диэн индеец оонньуурун ордорорум.
Симфоническай оркестр оонньуурун кэрэхсиибин. “Храброе сердце”, “Титаник”, “Тринадцатый воин”, “Троя” саундтректарын сөбүлээн истэбин. Ханц Зиммер, Патрик Дойл үлэлэрин биһириибин. Билиҥҥи көмпүүтэр оонньууларын саундтректара эмиэ үчүгэйдэр.
– Биир чуһуурбаны күнүнэн оҥорон бүтэриэххэ сөп. Ол эрээри килиэйэ үчүгэйдик кууруон наада. Онтон хайаан да ис өттүттэн лаахтыыгын. Үрдэххинэ сиигирэр, ол иһин маһын иһиттэн үчүгэйдик лааҕынан сотоҕун. Настройкалаан баран эмиэ лаахтыыгын, онтон эмиэ хос бэрэбиэркэлиигин. Оонньуу түһэн баран настройкаҕын көрөҕүн. Оччоҕуна биирдэ нуотатын үчүгэйдик тутар буолар.
Дьиҥэр, ханнык баҕарар мастан оҥоһуллар. Мин тэтиҥи, хатыҥы, үөтү ордоробун. Улахан саастаах мас чиҥэ суох буолан, тыаһа мөлтөх буолуон сөп. Матырыйаалбын эрдэ бэлэмниибин. Хас да сыл куура сытар мастар кытта бааллар.
Оттуур сирбитигэр талах, үөт хойуутук үүнэр, ходуһаны киртитэр. Сылгыһыттар кыбыы күрүөҕэ туттаары кэрдэллэр. Ону ылабын. Ойуурга куруҥ мас элбэх, онтон үчүгэй чуһуурба тахсар. Бэрдийбит маһы ылан лаахтаатахха, эмэҕирбитэ, түүнүгүрбүтэ оһуор курдук иҥэн хаалар. Оннук көстүүтэ үчүгэй. Дьон ордук сэҥээрэллэр.
– Бу дьарыкпын олус сөбүлүүбүн. Бүтэрдэхпинэ, бастакы тыаһын таһаардахпына ордук астынабын. Үлэспит дьоммор видеоҕа уһулан ыытаарыҥ диибин. Оонньуулларын көрдөхпүнэ, санаам өссө көтөҕүллэр. Тутталлар, долбуурга таах сыппат эбит диэн үөрэбин.
Үлэм барыта атыыга барар. Бэйэбэр хаалбат да курдук. Биир чуһуурба сыаната – 2500 солк. Икки куоластаахтары утары ылан иһэллэр. Кырыымпаны эмиэ оҥоробун. Сыаната – 7000 солк. Ютубка “Чуһуурба оҥорууга маастар-кылаас” диэн булуоххутун сөп.
– Култуура колледжын кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитим, звукооператор идэлээхпин. Бу иннинэ нэһилиэк кулуубугар үлэлии сылдьыбытым. Онтон чуһуурба оҥорорунан дьарыктаныахпыттан хас да аҥыы хайдар соччото суох дии санаабытым. Кулууп үлэһитэ уһанар солото суох. Айар үлэ тохтуур.
Фольклорнай кэлэктииптээхпит, онно оонньуубун. Хомуурунньук таһаарар баҕа санаалаахпыт. Кэргэним – хореограф, култуура киинин салайааччыта. Үҥкүү музыкатын миэхэ оҥорторор.
– Туойдаах – 170-ча киһилээх кыра нэһилиэк. Сунтаартан 14 км тэйиччи турар. Тоҕус кылаастаах оскуолалаахпыт. Култуура киинэ, оҕо уһуйаана баар.
Тыа сиригэр үксүн бүддьүөт үлэһиттэрэ кэлэллэр. Биһиги Туойдаахпытыгар ыччат сөбүлээн олохсуйар. Нэһилиэнньэ сүөһү, сылгы иитиитинэн дьарыктанар. Тыа сирин дьонун түбүгэ үгүс. Сайын аайы от үлэтэ, оҕуруот олордуута, сир аһа.
Мин куоракка олоро сылдьыбытым, Табаҕаҕа “Кедр” култуура киинигэр уус-уран салайааччынан үлэлээбитим. Билиҥҥитэ куоракка көһүөхпүн баҕарбаппын.
Аҕам Сунтаар Туойдааҕыттан, ийэм Өлүөхүмэттэн төрүттээхтэр. Аҕам аҕатын өттүнэн дьоно Өлүөхүмэ Кыыллааҕыттан кэлбиттэр эбит. Эбэм өттүнэн олохтоох сунтаардар. Төрөппүттэрим ырыаны олус сөбүлүүллэр. Балтым кыратыттан ыллыыр, туойар, оһуохайдыыр. Эһэбит оһуохай тылын этэрэ.
***
Дмитрий чуһуурба араас көрүҥэр оонньоон иһитиннэрдэ, бу киэһэ бары музыка алыбар куустардыбыт. Кырыымпаҕа, гитараҕа, укулелеҕа, фортепианоҕа кыратык оонньуур эбит. Үрүллэр үнүстүрүмүөннэргэ түргэнник үөрэниэхпин сөп диэтэ.
Библиотека эрэллээх ааҕааччылара талааннаах ыччат кэпсээнин кэрэхсии иһиттибит, үгүс ыйытыыны биэрдибит. Сорохтор “Кыл сахалар” кэнсиэртэригэр, “Туймаада ыһыаҕар” көрүөхтэрин баҕаралларын биллэрдилэр. Чуһуурбалаах уолга ситиһиилэри, тус олоҕор дьолу-соргуну баҕара хааллыбыт.
Сонуннар
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Сэтинньи 23 күнүгэр унустуут аактабай саалыгар «Саха тылын, литературатын, кэпсэтии тылын олимпиадатын саҥалыы көрүү» түһүлгэтэ буолан ааста. Барыта 81 дэлэгээт көхтөөх кыттыыны ылла. Олимпиада сүрүн боппуруостарын, төрүттэммитин туһунан Филиппов Гаврил Гаврильевич, ХИФУ профессора, кэпсээтэ.
Павлов Василий Климович, МАН директора, “Сириус” социолингвальнай бырайыак туһунан билиһиннэрдэ.
Чиркоева Дария Ивановна, ХИФУ саха тылын кафедратын сэбиэдиссэйэ, төрөөбүт тылга уонна култуураҕа федеральнай олимпиада сүрүн сорудахтарын сиһилии кэпсээтэ. Олимпиадаҕа бэлэмнэнии сүрүн түһүмэхтэрин ырытыы биһирэбили ылла.
Улахан болҕомтону Шишигина Василиса Романовна олимпиада сорудахтарын оҥорууга уурда. Ол курдук маннык этиилэри киллэрдэ: литература уруогар айымньыны элбэхтэ аахтарыахха, ырытыахха наада буолла. Уруок аайы хоһоонноохтук уонна уус-ураннык ааҕарга бириэмэни наардыахха наада.
Түһүлгэ түмүгэр кыттааччылар олимпиада тэрийээччилэриттэн наадалаах этиилэри истэн, тэрийэр балаһыанньаны уонна сорудахтары саҥардан оҥорууга сөпсөһөн тарҕастылар.Былаьаакка улэтин Февронья Васильевна Ядрихинская, унустуут уэрэх чааьын сэбиэдиссээйэ, сатабыллаахтык иилээн-са5алаан ыытта.
PrevНазадОткрытие мультимедийной выставки “Украина. На переломах эпох”
ВпередСостоялась панельная сессия «Цифровые образовательные технологии – новые возможности в обучении родным языкам, литературе и культуре»Next
|
oscar
|
Саха Автономията төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиир үбүлүөйдээх сылыгар “Выпуск-85” түмсүүбүт иһинэн тэрийбит «Улуустар чороонноро” хамсааһыммыт ураты суолталаах буолла.
Ааптар: Лилиана Антонова, Маргарита Степанова (Акимова)
Бу бырайыак биһиги, орто сааспытын ааспыт көлүөнэ дьон, бэйэбит холобурбутунан оҕолорбутун, сиэннэрбитин төрөөбүт дойдуга ытыктабылга, урукку буолан ааспыт кэмҥэ сүгүрүйүүгэ уонна төрөөбүт сирбитин билиигэ угуйар, ыҥырар сыаллаах ыытыллар диэн толкуйдуубут.
Ааспыт сырыыга чорооммут алгыстаах айана Таатта ытык-мааны сириттэн саҕаламмытын сырдаппыппыт. Оттон бу сырыыга саха норуотун чулуу уола, судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай деятель Максим Аммосов төрөөбүт дойдутугар – Намҥа автодесант буолан ааспытын үөрэ-көтө кэпсиибит.
Айаммыт САССР 100, М.К. Аммосов төрөөбүтэ 125, Дьокуускай куорат 390 сылларыгар ананна.
П.А. Ойуунускай чугас доҕоро М.К. Аммосовтыын Саха сирэ автономияны ыларын ситиспиттэрэ. Норуоппут, өрөспүүбүлүкэбит кэскилин, инники сайдыытын иһин турууласпыт ытык дьоммут дойдуларыгар айан биһиэхэ барыбытыгар ордук долгутуулаах уонна кэрэхсэбиллээх буолла.
Ол курдук, М.К. Аммосов төрөөбүт төрүт сиригэр-уотугар, Хатырык музейыгар сылдьан элбэҕи биллибит, чахчылары сэргии иһиттибит.
Саха автономията төрүттэниитигэр биир бэлиэ миэстэни ылар киһинэн И.Е. Винокуров буолар. Кини төрөөбүт дойдутугар Аппааныга баар музейга экскурсияҕа сырыттыбыт. Илья Егорович олорон ааспыт олоҕун, историятын, оччотооҕу балаһыанньаны кэпсиир үгүс интэриэһинэйи иһиттибит.
И.С. Шарапов аатынан Никольскайдааҕы сири туһаныы музейыгар биһиги выпуск сааскы ыйдартан бииргэ үлэлэһэбит. Бу иннигэр икки төгүл музей иһинэн Никольскай кыргыһыытын 100 сылыгар аналлаах үлэлэргэ кыттыспыппыт.
Маннааҕы музей "Suorun Omolloon Fest" уопсастыбаннай тэрилтэни кытта бииргэ үлэлиирин сэргии истэн, сибээс олохтуурга сананан, Руслан Васильевич Васильевка таҕыстыбыт. Бу хамсааһын сыала-соруга биһиги бырайыакпыт ситиһэр сыалларыгар сөп түбэһэр уонна үлэлиир хайысхабыт бар дьоммутугар туһалаах буоларын, инники сайдыыга угуйарын мэктиэлиир диэн бэлиэтиибит.
Намҥа айаммыт Никольскайга кэлэн күүстээх субуотунньугунан түмүктэннэ. Хамсааһыммыт үйэтитиигэ үлэтэ кэскиллээҕин бу сырыыбыт өссө төгүл бигэргэттэ.
Прасковья Романовна Протопопова, И.С. Шарапов аатынан Никольскай-дааҕы сири туһаныы музейын дириэктэрэ, СӨ култууратын туйгуна:
– Музей үлэтин туһунан сырдата түс эрэ.
– Биһиги музейбыт Нам улууһугар 1809 сыллаахха нууччалар кэлэн олохтоох сахалары бурдук ыһыытыгар уһуйбуттарын, ол көһөн кэлбит дьон историяларын сырдатар, улуус тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлээбит комбайнердарын, чемпион тырахтарыыстарын, агрономнарын историяларын кэпсиир. Ону таһынан гражданскай сэрии сылларыгар манна элбэх сиэртибэлээх, аатырбыт Никольскайдааҕы кыргыһыы буолбута быйыл 100 сыла. Ол историятын эмиэ сырдатабыт.
– Ханнык тэрилтэлэри, түмсүүлэри кытта үлэлэһэҕит?
– Музей кэлиҥҥи кэмҥэ туристическай фирмалары кытары үлэлэһэн, өрөспүүбүлүкэ таһыттан туристар, ыалдьыттар кэлэллэрэ элбээтэ.
Бүтүн Арассыыйатааҕы История уонна култуура пааматынньыктарын харыстыыр уопсастыбалары (Васильев Р.В., Дьяконов А.В.) кытары 2017 сыллаахтан бииргэ үлэлэһэбит, мин ити уопсастыба чилиэнэбин.
– Араас кэмҥэ оскуоланы бүтэрбит выпускниктар түмсүүлэрин кытта үлэлиир уопуккутун үллэстэ түһүөҥ дуо?
– 2020 сылга 1981 сыллаахха оскуоланы бүтэрбиттэр (бэйэм эмиэ 1981 сыллаахха бүтэрбитим) 16 улуустан, 32 буолан кэлэннэр "Suorun Omolloon Fest" аахсыйа чэрчитинэн субуотунньук тэрийбиппит. Бурдук ыһааччы Федор Полищенко (гражданскай саҕана үрүҥнэр штабтара) дьиэтин фанеранан бүрүйбүттэрин ыраастаабыппыт. Олус көхтөөх, кыайыылаах үлэ буолбута! Күһүн музейбыт сахалыы балаҕанын сыбаабыппыт. Эмиэ бу аахсыйа чэрчитинэн.
Бу саас баһылыкпыт Алексей Карлович Кривогорницын 85 сыллаах выпусктары – Лилиана Антонованы, Евгений Барашковы кытта билиһиннэрбитэ.
Маай, Үлэ бырааһынньыгар хомуллан кэлэннэр остуолба, сиэрдийэ хатырыктааһыныгар күүстээх субуотунньугу ыыппыттара.
Күһүн Саха АССР тэриллибитэ 100 сылынан Нам улууһун Ытык пааматынньыктарыгар сылдьан, сүгүрүйэн, алгыстаах чорооннорун аҕалан, биһиги музейбытыгар көрсүһүү оҥорбуттара. Тэрээһин музейбыт күрүөтүн остуолбаларын туруоруутунан, улахан субуотунньугунан түмүктэммитэ. Онно мин 1981 сыллаах выпусктарым эмиэ кэлэн көхтөөх кыттыыны ылбыттара. Музей кэлэктиибин аатыттан махталбытын тиэрдэбит.
Бу үтүө тэрээһиннэр салҕанан бара турдуннар, дойдубут историческай кэрэ сирдэрэ маннык түмсүүлэр, хамсааһыннар баар буоллахтарына харыстана, кэпсэнэ туруохтара.
Сонуннар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Ийэ буолуу дьолун билбит күн күбэй ийэлэри, сиэн туһугар күннэтэ түбүгүрэр элэккэй эбэлэри, далбар хотуттары!
САХА ӨРӨСПҮҮБҮЛҮКЭТИН ИЙЭЛЭРИН күнэ кэлэн иһэринэн итиитик-истиҥник ис сүрэхпититтэн эҕэрдэлээн туран, "Мин сөбүлүүр дьарыгым" диэн дистанционнай фотовыставка күрэҕин биллэрэбит!!!
Күрэх ирдэбилэ: күрэххэ ийэлэр сөбүлүүр дьарыктарын,оҥоһуктарын хаартыскаҕа түһэрэн фотоколлаж оҥорон ыыталлар
Хаартысканы алтынньы ый 14 күнүгэр дылы интернет ситимин нөҥүө ыытаҕыт
Кыайыылаахтарга 1,2,3 миэстэлэр ананыахтара.
Түмүк алтынньы 16 күнүгэр тахсыаҕа.
ВНИМАНИЕ! ОБЪЯВЛЕНИЕ О МАСОЧНОМ РЕЖИМЕ!
УВАЖАЕМЫЕ РОДИТЕЛИ!
ВХОД В ДОУ БЕЗ МАСКИ ЗАПРЕЩЕН!!! ТАКЖЕ НАПОМИНАЕМ ВАМ О ТРЕБОВАНИИ РОСПОТРЕБНАДЗОРА СОБЛЮДАТЬ СОЦИАЛЬНУЮ ДИСТАНЦИЮ НЕ МЕНЕЕ 1,5 МЕТРОВ.СПАСИБО ЗА ПОНИМАНИЕ!!!
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████ Give me your hand Cut the skin, let me in The molecules of us Bleeding into one again ████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████
|
oscar
|
«Духуобунаһа суох нация суох. Алексей Кулаковскайы-Өксөкүлээх Өлөксөйү биһиги нациябытын көрдөрөр духуобунай лидербит, өрөспүүбүлүкэбит уобараһын быһыытынан ылыныах тустаахпыт», — диэн бэлиэтээтэ бүгүн Хаҥалас улууһугар Хачыкаат нэһилиэгэр буола турар «Өксөкүлээх Өлөксөй — Саха сирин духуобунай лидерэ» симпозиум аһыллыытыгар судаарыстыбаннай сүбэһит Михаил Николаев. Михаил Ефимович бэлиэтииринэн, Алексей Кулаковскай олоҕун, айар үлэтин, кини суруйан хаалларбыт үлэлэрин үөрэтии өссө да түгэҕин була илик. — Өксөкүлээх Өлөксөйү биһиги билигин өссө да арыйа иликпит. Кини үлэлэрин Арасыыйа, аан дойду таһымыгар таһаарыахха. Аан дойду ааттаахтарын кытта тэҥнээн көрүҥ, оччоҕо эрэ кини сүдүтэ, улуута тахсан кэлиэҕэ, — диэн этэр кини. Михаил Ефимович айар тыл аҕатын, саха литературатын төрүттээччин, бөлүһүөк суруйааччыны Өксөкүлээх Өлөксөйү оскуолаҕа киэҥник үөрэтии барыахтаах. — Бэһис кылаастан онуска диэри төрүт литератураны ааҕыыга 246 чаас бэриллэр. Итинтэн түөрт эрэ бырыһыана Алексей Кулаковскайга бэриллэр. Ити олус кыра. Биһиги кэнчээри кэлэр ыччаппытын Өксөкүлээх Өлөксөй айымньыларынан үөрэттэхпитинэ элбэҕи ситиһиэхпит, — диэн этэр Михаил Николаев. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бастакы бэрэсидьиэнэ литератураҕа сыһыаран Хачыкаат нэһилиэгэр Айар дьон дьиэлэрин тутарга этии киллэрдэ. — Хачыкаат Алексей Елисеевич айар үлэтигэр ураты миэстэни ылар. Кини үгүс үлэтин манна олорон суруйбута. Онон Хачыкаакка айар дьон дьиэлэрин тутар сөп буолуо этэ, — диэн иһитиннэрдэ Михаил Николаев. Санатан эттэххэ, Алексей Кулаковскай үгүс айымньыларын Хачыкаакка олорон айбыта-туппута. Ол иһигэр «Интеллигенцияҕа суруга» эмиэ манна суруллубута. Ыам ыйын 25 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев 2023-2027 сыллары Алексей Кулаковскай сылларынан биллэрэрин туһунан ыйаахха илии баттаабыта. Михаил Ефимович бу туһунан этэригэр: — Ил Дархан Айсен Николаев биэс сыл устата Алексей Кулаковскай сылларын ыытарга ыйаах таһаарда. Ити олус хайҕабыллаах. Манна даҕатан, тэрийэр кэмитиэти таһынан уопсастыбаннай кэмитиэттэ тэрийиэххэ диэн этии киллэрэбин. Бу кэмитиэккэ туспа пуонда тэрийиэххэ. Институт уус-уран тылбааһынан күүстэ дьарыктаныахтаах диэн көрөбүн. Нуучча тылыгар эрэ буолбакка атын омук тылларыгар эмиэ. Кини айымньыларын хамаҕатык таһаарыахха. Алексей Елисеевич айымньылара ааҕааччы киэҥ араҥатыгар тарҕаныахтаах, тиийиэхтээх, — диэн бэлиэтээтэ. Аграфена КУЗЬМИНА
Источник
edersaas
Поделиться в соцсетях:
Актуальные новости
Новости
Анна Семёнова: «Шахматы неотъемлемая часть нашей семьи»
9 декабря 2022 г. 10:39
М.Е.Николаев
Глава МИД России вручил Михаилу Николаеву медаль ЮНЕСКО
9 декабря 2022 г. 10:16
Новости
Развитие языков в Республике Саха (Якутия) обсудили на круглом столе
8 декабря 2022 г. 18:17
Новости библиотеки
Коллектив МАОУ «Национальная политехническая средняя общеобразовательная школа №2» поздравил Михаила Ефимовича Николаева с юбилеем
|
oscar
|
Сүүрбэччэ сыл анараа өттүгэр «Киин куорат» хаһыат тэриллиэҕиттэн Алексей Иванович Божедонов-Сырдык чараас эйгэ кистэлэҥнэрин арыйар суруйууларын өр кэмҥэ элбэх киһи сэргээн ааҕара. Билигин кини Ютуб ханаалга буола турар быһыыны-майгыны ырытан кэпсиир.
Сырдык кыыһа Ольга Кривошапкина-Сайдыына социальнай ситимнэргэ эмиэ бэрт элбэх сурутааччылаах, кини үгүс киһини долгутар ыйытыыларга кылгас эрээри, бэрт дириҥ ис хоһоонноох видеоларын саха эрэ дьоно буолбакка, атын омуктар эмиэ сэҥээрэн көрөллөр.
Экономист идэлээх, улахан тэрилтэҕэ үчүгэй үлэлээх Ольга олоҕор 2014 с. улахан уһуктуу буолбута. Томпо улууhугар үлэлии сылдьан массыына саахалыгар түбэһэн, эчэйии ылан, быһылаан төрдүн-төрүөтүн ырытан, улахан толкуйга ылларбыта. Духуобунай эйгэни дириҥник хорутан үөрэтэр, элбэҕи хасыһан ааҕар буолбута. Аан дойду Ытык сирдэригэр тиийэн, ретриттэргэ сылдьан, 2017 с. ис куолаһа уһуктан, этиттэрии диэн тугун аан бастаан билбитэ. Ол туһунан бүгүҥҥү ыалдьыппыт ааҕааччыларбытыгар сэһэргиир.
Биэс сыл иһигэр 77 000 тахса сурутааччыланным
Бэрт өр кэмнэр тухары миэхэ киирэр элбэх ыйытыыларга сөптөөх дириҥ ис билиилээх хоруйдары тобула сатыырым. Биир кэмҥэ ол саныыр санаам өйбөр сааһыланан, ситимнэнэн харахпын арыйбыта. Ол билиилэрбин дьону кытары үллэстэр баҕа санаа киирбитэ.
Сайдыына диэн ааты мин 2011 с. талбытым. Ийэм дойдута Томпо, Сайдыы диэн кыра нэһилиэк, онно эбэлээх эһэбэр ааспыт оҕо сааһым кэмнэрин билигин даҕаны сүрэхпэр сылаастык илдьэ сылдьабын.
Уонча сыл анараа өттүгэр хоһоон суруйар этим, ону куйаар ситимигэр таһаараары итинник аат ылбытым. 2017 с. социальнай ситимҥэ “o_soznanie” диэн блогпун арыйарбар уһуну толкуйдуу барбакка, ити ааппынан киэҥ эйгэҕэ тахсыбытым. Үс сыл тухары бэйэм дьиҥ ааппын суруйбакка, санаабын Сайдыына диэн аат нөҥүө үллэстэрим.
Иллэрээ сыллааҕыта хамсык дьаҥа өрө турбутугар туох баар кыбыстыыбын хаалларан туран, мин саһан олорон санаабын тиспэккэ, дьоҥҥо сирэйбин көрдөрүөхпүн наада диэн быһа эпииргэ тахсыбытым. Онтон сиэттэрэн, тренинг, куурус арааһын ыыппытым, лиэксийэ аахпытым.
Биэс сыл иһигэр миигин сэргиир сурутааччыларым күн-түүн эбиллэн, аан дойду араас уһугуттан билигин 77 000 тахса ааҕааччылаахпын.
Этиттэрии
Мин бу билиини хантан ылабын диэтэххэ, биир тылынан “этиттэрии” диэм этэ. Этиттэрии диэни сахалар бары өйдүүллэр, билэллэр. Ол эрэн этиэм этэ итинник сүдү күүстээх дириҥ билии мээнэ киһиэхэ бэриллибэт, айылҕаттан эрэ айдарыылаах, улахан тургутугу ааспыт киһи итинник этиттэриигэ холбонуон сөп. Айыылар ону көрө-истэ, кэтии сылдьаллар.
Хас биирдии саха киһитигэр дьон саҥарыа диэн сэрэхэчийии баар, ол иһин ситэ сайдыбакка иҥнэн хаалабыт. Тус бэйэм улахан тэрилтэҕэ, салайар үлэҕэ сылдьан баран ону-маны кэпсээн бардахпына, дьон өйдүө суоҕа диэн туттуна саныырым. Билигин бу билиим элбэх киһиэхэ күнтэн күн күүс-көмө буолар. Наар кыбыстыыга баһыйтара сырыттахха, билииҥ да, дьоҕуруҥ да дьоҥҥо тиийбэт, туһалаабат буолар.
Саха итэҕэлин киэҥ эйгэҕэ таһаараары
Бастаан дьон саха эрээри тоҕо сахалыы саҥарбаккын, төрөөбүт тылгынан суруйбаккын диэн өһүргэнэр этилэр. Аны казахтар эмиэ бэйэбит киһибит дии санаан, казахтыы суруйар этилэр, казах эрээри тоҕо нууччалыы саҥараҕын дииллэрэ. Нуучча тыла элбэх киһини холбуур, онон эйгэм киэҥ. Миигин Европа дойдуларыттан саҕалаан, Казахстаҥҥа тиийэ, атын да сирдэртэн ааҕаллар, сэргээн истэллэр.
Ону мин сахабын диэн этэн туран, Айыылар билиилэрин киэҥ эйгэҕэ тиэрдэбин.
Айылҕалаах дьон хайысхата элбэх
Социальнай ситимҥэ бэйэбин билиһиннэрэрбэр духуобунай маастарбын, саҥа үйэ удаҕанабын диэн этэбин. Духуобунас диэн тылы билигин араастаан эргитэ сылдьан тус-туһунан өйдүүллэр. Дьиҥэр, бу биһиги ыраас санаабыт, көнө майгыбыт, олоҕу уустугурдубакка чэпчэкитик ылыныы, дьоҥҥо үтүө сыһыан.
Эдэр эрээри, тоҕо удаҕан диэн улахан ааты ылынныҥ диэн эмиэ элбэх киһи социальнай ситим нөҥүө ыйытара.
Дьон ойуун, удаҕан диэни тугу барытын ыраахтан өтө көрөр киһи курдук саныыллар. Мин өтө көрөөччү буолбатахпын, этиттэрии нөҥүө билиини биэрэбин, атын таһымнаахпын. Ойууннааһын иһигэр хайысхата элбэх, холобур, дьону эмтиир, өтө көрөр, инникини этээччилэр, отоһуттар бааллар.
Онон, хаартысканан ыраастаа, дьылҕабын кэпсээ диэтэхтэринэ сөбүлэммэппин, итинниккэ киһи сайдыбат, бэйэтэ уларыйбат, наар бэлэмҥэ сылдьыан баҕарар. Билиҥҥи кэм ирдэбилэ атын, киһи бэйэтэ бэйэтин уларыта сатыахтаах, билиини ыла сатыахтаах. Ону мин Аар айылҕа сокуонун көрөбүн, билэбин, истэбин уонна ол билиибин дьоҥҥо кэпсиибин. Өйдүүр киһиэхэ олус туһалаах буолар, кини бэйэтин эйгэтин өйдөөн, сырдыкка тардыһан, олоҕун тупсарар.
Урут аҕам табаарыстара кыыһыҥ айылҕаттан айдарыылаах, эн туйаххын хатарыа диэн куруук этээччилэр. Мин күлэн кэбиһэрим, тугу да өтө көрбөппүн, түһээбэппин даҕаны, ол аата алҕаһыыллар, сыыһа этэллэр дии саныырым. Оччолорго этиттэрэр, билии биэрэр диэни билбэт этим. Билигин көрдөхпүнэ, улахан убайдарым, эдьиийдэрим сыыспатахтар.
Көҥүл эйгэҕэ тахсыы...
Бэйэм туспунан кэпсиир буоллахха, үс оҕолоохпун, үһүөн кыргыттар, улаханым устудьуон, кэргэннээхпин, ыттаахпын-куоскалаахпын (күлэр), куорат таһыгар чааһынай дьиэҕэ олоробут. Экономист үөрэхтээхпин, уонтан тахса сыл нолуогабай уоргаҥҥа, онтон алта сыл сир баайын хостуур тэрилтэҕэ үлэлээбитим. 2020 с. ол үлэбин хаалларан туран, көҥүл эйгэҕэ тахсан барбыппын үгүс дьон дьиктиргии санаабыта.
Бастаан, биллэн турар, олоҕуҥ отуорун, сүүрбэччэ сыл үөрэнэн хаалбыт укулааккын тосту уларытар ыарахан этэ.
Кырдьыгынан эттэххэ, элбэх куттал баара, ону кыайа тутан, инним диэки хардыылаан испитим. Кэлин санаатахпына, баҕалаах киһи тугу барытын ситиһиэн сөп, сыал-сорук туруоруннахха, аныгы кэм эниэргийэтигэр олорор буоламмыт, баҕа санааҥ наһаа түргэнник туолар, Айыылар аттыбытыгар көрө-истэ, өйүү сылдьаллар.
Билигин аралдьыйбакка, бэйэм айылҕабынан сайдабын, үүнэбин. Дьону кытта үлэлиибин, куурус, тренинг ыытабын, үксэ онлайн буолар. Дьикти үйэ кэллэ, киһи бэйэтигэр эрэнэр, кутталын кыанар буоллаҕына, кини Үрдүкү күүстэртэн улахан көмө ылар, барыта табыллан иһэр тэтимҥэ киирэр. Ону кыайыахха наада, бэйэҥ бэйэҕин саҥараргын, тохтоторгун. Инниҥ хоту арыллар аартык устун дабайан истэххэ эрэ сатанар. Ол баар духуобунай үлэ.
Үөһэттэн анаан-минээн ыыталлар
Кэргэним 20 сыл полицияҕа үлэлээбитэ, аан бастаан киниэхэ хайдах кэпсиэхпиний дии саныырым, кыбыстар этим. Ол эрэн уһуннук кистээбэккэ, кыра-кыралаан кэпсээн үллэстэр этим. Кини билигин миигин толору өйүүр, киниттэн тугу даҕаны кистээбэппин, бастакы сүбэлэһэр киһим кини буолар.
Кэргэниҥ — Айыылар бэлэмнээн биэрбит киһилэрэ, ону таба өйдүөххэ наада. Кэргэннии буолар дьон мээнэ холбоспоттор, Үөһэттэн анаан-минээн ыыталлар. Ону сатаан өйдөөтөххө, ол билиинэн сатаан туһаннахха, киһи үрдүк таһымҥа тахсар, этиһэн-кыыһырсан бүтэҕин. Аҕыйах тылынан бу улахан билиини киһи эппэт, итини дириҥник эрэ үөрэттэххэ өйдөнөр.
Омуктар саха итэҕэлин сэргииллэр
Мин үксүн онлайн үлэлиибин, ити пандемияттан саҕаламмыта. Куйаар киэҥ туонатыгар кыраныысса суох, ийэ-аҕа ууһун ситимниир үөрэхпэр тас дойдуттан кытта киирэн үөрэнэллэр. Омуктар буор кут, ийэ кут, салгын кут, Аар айылҕа диэни олус сэргииллэр, Саха сирин наһаа ытыктыыллар, махтал диэн тылы куруук туттар буолаллар. Мин онтон ис сүрэхпиттэн астынабын, үөрэбин.
Билигин дьон өбүгэ ситимин быһан, араас хомойууга, хом санааҕа ылларар, билиитэ суоҕуттан араас кыһалҕаҕа түбэһэр. Билиилээх киһи итинниккэ киирэн биэрбэт. Ол иһин мин дьоҥҥо билии биэрэбин.
Дьон олоҕо арыллар
2020 сылтан саҕалаан “Сила Рода” диэн ааптарыскай онлайн тренинг ыытабын. Барыта 6 төгүл буолан ааста. Бу үөрэҕим икки түһүмэхтээх, бастакыта 40 күн, иккиһэ – 21. Ол тухары эпииргэ тахсан кэпсиибин, дьиэҕэ үлэни биэрэбин. Миэхэ үөрэммит дьон олоҕо иккистээн арыллар диэххэ сөп, ыарыы-дьаҥ халбарыйар, дьону кытта сыһыаннара уларыйар, үлэҕэ-хамнаска табыллыы кэлэр. Холобур, кэргэннэрин кытта бииргэ олорон баран сыһыаннара тупсар, оҕолорун кытта төрөппүттэр биир тыл булан ситимнэрэ бөҕөргөөн барар.
Ити үөрэхпэр дьон хайдах ыал буоларын, оҕо кута кими хайдах талан кэлэрин, оҕо тоҕо ыалдьарын уонна да атыны кэпсиибин, ону хайдах киһи бэйэтэ уларытыан сөбүй диэн билии биэрэбин.
Аҥаардас биир эрэ тренинг буолбакка, ону таһынан, дьахтар доруобуйатыгар, дьахтар уонна эр киһи сыһыаныгар туһааннаах билии биэрэбин. Ону таһынан атын хайысхалаах тиэмэлэри эмиэ арыйабын.
Аныгы саха дьахтара аһаҕас буолуохтаах, бастатан туран, кэргэнин кытта, бэйэтин талаанын дьон саҥарыа диэн куттаммакка киэҥ эйгэҕэ таһаарыахтаах. Дьахтар ис сүрэҕиттэн астына-дуоһуйа олорор буоллаҕына, олоҕо тупсар, тулалыыр дьоно дьоллоох, доруобай буолаллар.
Уһуктар кэммит кэллэ
Бу 2020 сылтан саҕалаан, хамсык дьаҥа турбутун кэннэ аны быйылгы быһылааннар буолан, киһи аймах Айыылар биһигини тоҕо муҥнуулларый дии саныыр. Оннук буолбатах. Билигин дьон уһуктар, эниэргийэ уларыйар кэмэ кэллэ. Мин, холобур, пандемияҕа махталым муҥура суох, олох атын, саҥа таһымҥа таҕыстым.
Үлэһит, куттаммат, билиини ыла, сайда сатыыр киһиэхэ Айыылартан улахан күүс-көмө кэлэр. Киһи инникитэ элбэх хайысхалартан турар, ону бэйэҥ санааҕынан салайан баҕалаах өттүгэр уларытыаххын сөп.
Аны кэлэн туох даҕаны урукку курдук буолуо суоҕа, билигин олохпут барыта уларыйыы сиэринэн барар. Уларыйбакка, уруккутунан хаалар киһи ыарахаттары көрсүө.
Биир-икки сылынан үүт-тураан олох кэлиэ суоҕа, араас барыта буолуо, ону тулуйуохха, уйуохха наада. Айылҕа диэн киһи Аар айылҕаны кытта ситимэ, онтуҥ бөҕө туруктаах түгэнигэр араас ыарахаттары этэҥҥэ туоруугун.
Барыта бэйэҕиттэн тутулуктаах
Киһини толкуйдатар олох кэллэ. Киһи атын киһини буруйдаабакка, бэйэтэ уларыйыахтаах, бэйэтэ сайдыахтаах, бэйэтин кутталын нөҥүө ааһыахтаах. Дьэ, оччоҕуна олоҕо уларыйар.
Киһи бэйэтин туһунан санаата бэйэтиттэн тутулуктаах. Бэйэҕин хайгыы, сайдыыга сиэтэ сылдьар буоллаххына, олоҕуҥ биир оннук, оттон тугум да сатаммат диэн ытыыр-соҥуур киһи тулалыыр эйгэтэ эмиэ оннук хабааннаах.
Сайдар киһи туораттан хайҕабыл кэтэспэккэ, харса суох иннин диэки баран иһэр. Сахаларга оннук дьон бааллар, киһи эрэ астына көрөр.
Сайдыына ыстатыйаларыттан быһа тардыылар
Эргэ малы-салы сөптөөхтүк туһаныы уонна харайыы
Хас биирдии туһаныллар мал-сал бэйэтигэр иҥэринэ сылдьар нэҥирдээх (энергиялаах). Мал төһө уһуннук туһаныллыахтаах олоҕун кээмэйэ туттар киһититтэн уонна малга сыһыаныттан тутулуктаах. Саҥа мал-сал, таҥас-сап бастаан ыраас эниэргийэлээх буолар, кэлин туттуллан баран хаһаайынын эппитин-тыыммытын иҥэринэр.
Тугу билиэххэ нааданый? Дьиэ иһигэр баар элбэх туттуллубат мал-сал, эргэ таҥас эбэтэр көрдөххүнэ куһаҕаны санатар, киһини хомотор буоллахтарына, оннук маллар дьиэ нэҥирин (энергиятын) сииллэр. Уонна, төттөрүтүн, үксүн үтүө эрэ өйдөбүлү хаалларбыт дьиэ иһигэр баар, уруккуттан элбэхтэ онно-манна туттуллар, сыаналанар мал, таҥас бэйэтин ис туругун сүтэрбэт, өссө да элбэх сыл тухары эһиэхэ сулууспалыан сөп.
Куһаҕаны санатар, киһи ол малга, таҥаска-сапка өр кэмҥэ ыалдьыбыт, өлбүт буоллаҕына оннук малы-салы, таҥаһы ууран сытыарар сыыһа уонна кутталлаах даҕаны буолар. Эрдэ кимиэхэ туттуллубута биллибэт да буоллаҕына оннук мал, таҥас ыарахан, мөкү тыынын таһаара сытар.
Бэйэбит туттубат, эргэрбит малбытын, таҥаспытын хайдах гынабыт? Наадыйар дьоҥҥо биэрэр тоҕоостоох. Ол эрэн кэккэ быраабылалары тутуһуохтаахпыт. Саха сиригэр олорор дьоҥҥо тымныы күүһүн туһаныы баар. Таҥаһы-сабы, малы таһырдьа тоҥоруу. Өр кэмҥэ тымныыга туруоруу (томороон тымныыга сэттэ күнтэн кырата суох, -40-тан тахса тымныы кыраадыска диэри). Тымныы бары өттүттэн уурбут малы салгылатыахтаах, ыраастыахтаах. Эбэтэр маннык ньыма – мал, таҥас сылтан ордук туттуллуо суохтаах. Оччоҕуна эмиэ мал ыраастанар, куһаҕан кутун-сүрүн дьайыыта сүтэр кыахтаах.
Бэйэҕэр наһаа чугас, олоҕуҥ кэрчиктэрин кытта быһа сибээстээх, чугас дьонуҥ бэлэхтээбит малларын атын киһиэхэ биэриэххин баҕарбат буоллаххына, ол эрэн наадата бүппүт түгэнигэр “махтанабын сулууспалаабыккар, тапталы, махталы кытары ыытабын" диэн баран уматан кэбиһиэххин сөп.
Атах таҥаһын уматар буоллаххына “олохпор саҥа суоллар арылынныннар” диэхтээххин. Эргэрбит ис таҥаһы уонна атах таҥаһын уматыахтааххын. Сатаан умаппат буоллаххына, быраҕыллыан иннинэ сууйуллуохтаах, тымныыга туруоруллуохтаах, ол кэннэ биирдэ быраҕыллыахтаах. Атах таҥаһа эмиэ тоҥоруллуохтаах, быраҕыллыан иннинэ эбэтэр сылтан ордук кэтиллиэ суохтаах. Сөбүлээбэт, абааһы көрөр малгын, таҥаскын ууран сытыарыма.
Арыый чэпчэки “ыйааһыннаах” оҕо эргэ таҥаһа буолар. Сууйуллан баран атын оҕоҕо бэриллиэн сөп. Уу ыраастыыр күүстээх, көстүбэт эйгэҕэ кытары. Олох эргэ түҥ былыргыттан кэлбит малларга арыый атын сокуоннар туттуллаллар.
Тымныы туох туһалааҕый?
Киһи хараҕыгар көстүбэт чараас эйгэҕэ тымныы киһини ыраастыыр эбит. Тыйыс уһун тымныылар өссө ордук. Ону мөҕүттүбэккэ, утарыласпакка ылыныахха эрэ наада. Ичигэстик таҥнан баран тымныы эйгэтигэр киирэбит. Санааҥ көрүҥ, эһиги киртийбит малы кирин-хаҕын аала-аала ньыгыччы сууйаргыт курдук, тымныы эмиэ оннук ыраастыыр эбит. Олус үчүгэй ньыма, ыраас. Кыһынын көстүбэт эйгэҕэ, сиргэ мунньуллубут хара эниэргийэ тоҥон хаалар.
Кыһыны уонна күүстээх тыйыс тымныылар кэлиилэрин киһи айылҕаны кытта сөбүлэһэн олоруохтаах, ону тэҥэ бэйэтин кытта эмиэ сөпсөһөн.
Тэттик сүбэлэр: кыһынын таһырдьа кэтэр таҥаһы, утуйар таҥаһы, суорҕаны таһааран салгылатыахтаахпыт. Оннукка быыла эрэ буолбакка, таҥас куһаҕаны иҥэриммитэ барыта ыраастанан хаалар.
Тымныы бэйэтигэр элбэх үөрэҕи, чараас эниэргийэни харайан илдьэ сылдьар. Онон биһиги, сирдээҕи дьон, тымныыны бэйэбититтэн тэйиппэккэ, биир тэтимҥэ киирэн тэҥҥэ үлэлэһиэхтээхпит. Тымныыны кытта эҥээрдэспит дьон уһун үйэлэнэллэр, доруобай буолаллар. Порфирий Иванов киһи доруобуйатыгар аччык буолуу, тымныы уонна хамсаныы наада диэн мээнэҕэ эппэтэҕэ.
Тымныыга киһиттэн эниэргийэ бэрсээһинэ атыннык үлэлиир. Ылсыы, бэрсии түргэнник барар. Ол иһин дьайыыта быдан үрдүк буолар.
Сахабыт сиригэр саха буолан төрөөбүт дьоллоох дьоммут. Тымныыттан астыныы, дуоһуйуу ылан боруобалаан көрүҥ. Тыйыс тымныыбыт ыраастыыр күүһүн туһанан, олохпутун тупсарар кыахтаахпыт.
Сонуннар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
'Мин аатым Ефимова Наташа. Республиканскай лиссиэйгэ 10 гуманитарнай кылааска үөрэнэбин. Бэйэм Мэҥэ-Хаҥалас Быраматыттан төрүттээхпин. Дьиэ кэргэммэр үһүс кыра кыыһынан төрөөбүтүм.:)' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна
|
oscar
|
Бу ыйга өрөспүүбүлүкэбит үрдүнэн үбүлүөйдээх Үрүҥ тунах ыһыахтар ыытыллаллар. Мэҥэ Хаҥалас улууһун Холгума нэһилиэгэр бэс ыйын 15-16 күннэригэр саха норуотун тапталлаах ырыаһыта, П.А.Ойуунускай бириэмийэтин лауреата Марина Константиновна Попова-Эдьиий Марыына , литературнай кириитик, суруйааччы Егор Петрович Шестаков-Эрчимэн үбүлүөйдээх 95 сылларынан, сопхуостар тэриллибиттэрэ 55 сылыгар, Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар аналлаах ыһыах буолан ааста.
Бэс ыйын 15 күнүгэр «Үс саха таптала “ диэн саха норуотун тапталлаах ырыаһыта Эдьиий Марыына аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи ырыа күрэһин иккис түһүмэҕэ ыытылынна. Бастакы түһүмэх кэтэхтэн ыам ыйыгар буолбута.
Бу күрэспит сыала соруга - Эдьиий Марыына ырыаларын үйэтитии, эдэр көлүөнэ ыччакка тарҕатыы, норуот ырыатын толорор талааннаах ырыаһыттары киэҥ эйгэҕэ таһаарыы.
Манна өрөспүүбүлүкэбит араас улуустарыттан 12 саастарыттан 17 саастарыгар дылы оскуола оҕолоро, 18-35 саастаах ыччат уонна 36 саастарыттан үөһээ улахан дьон кытыннылар.
Тыҥааһыннаах киирсии кэнниттэн Кылаан бириис Эдьий Марыына аймахтара-Давыдовтар анаабыт 30000 солк хаһайыынынан “Учууталбар» диэн ырыаны толорон, Бүтэйдээхтэн Ньургуйаана Прокопьева буолла. Ону таһынан, улахан дьоҥҥо 1-кы үктэл лауреата Бүлүүттэн Семен Федоров (15000 солк), 2-с үрдэл лауреата Хара нэһилиэгиттэн Татьяна Степанова (10000 солк), 3-с үктэл лауреата Хорообуттан Петр Сергучев (8000 солк); ыччаттарга 1-кы үктэл лауреата Лоомтукаттан Виталий Никифоров (15000 солк), 2-с үктэл лауреата Майаттан Майя Дьячковская (10000 солк), 3-с үктэл лауреата Хараттан Мария Романова (8000 солк); оҕолорго 1-с үктэл лауреата Быраматтан Вова Слепцов (10000 солк), 2-с үктэл лауреата Төхтүртэн Надя Сметанина (8000 солк) уонна дипломаннарынан оҕолорго Аня Иванова (Тиэлиги), Кристина Слепцова (Бырама), Вася Захаров (Тиэлиги); ыччаттарга Дмитрий Иванов (Бырама), Виринея Арьянова (Тарат), Аграфена Дьячковская (Бырама) сыаналаах бириистэринэн наҕараадаланнылар.
Ону таһынан көрөөччү биһирэбилэ анал ааты Сыымахтан эдэр толорооччу Анна Жиркова (5000 солк), саамай кыра кыттааччы анал ааты Тиэлигиттэн Вася ыллылар.
Маннык күрэс биһиги нэһилиэкпитигэр бастакытын ыытыллар, саҥа саҕалааһын буолар. Бу бырайыагынан быйыл саас Арассыыйа бэрэсидьиэнин гранын ылан, саҥа музыкальнай аппаратура атыыластыбыт.
Бу күрэспит дьүүллүүр сүбэтин бэрэсэдээтэлэ Юрий Платонов аатынан Эстрада театрын солистката СӨ үтүөлээх артыыската Владлена Павловна Бурнашова-Сахая буолла. Ону таһынан Эдьиий Марыына аатынан Майатааҕы музыка оскуолатын директора В.Е.Захаров, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Д.С.Санников, Эдьиий Марыына аатынан музыка оскуолатын преподавателэ С.К.Дьячковская, Култуура управлениетын култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга методиһа Э.М.Павлова сыаналаатылар.
Тэрээһиммит спонсордарынан Мэҥэ Хаҥалас улууһун култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга салалтата, Майатааҕы Эдьиий Марыына аатынан музыка оскуолата, Эдьиий Марыына аймахтара Поповтар, Давыдовтар буоллулар.
Эдьиий Марыына доҕотторо СӨ үтүөлээх артыыстара Сахая, Александр Бурнашовтар "Көрбүтүм эйигин ыһыахха” диэн бэйэлэрин кэнсиэрдэринэн сэргэхситтилэр, кыттыылаахтар, ыалдьыттар бука бары астына-дуоһуйа сынньаннылар, үөрэн-көтөн айаннаатылар.
Бука бары кыттыыны ылбыт, тэрийсибит дьоммутугар махтал истиҥ тылларын тириэрдэбит!
Үс саха таптала-Эдьиий Марыына ырыалара үс үйэ тухары ыллана турдуннар.
Сонуннар
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
17.11.2022 | 17:30
Тус дааннайдары оҥорууга сөбүлэҥ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Мэҥэ Хаҥаластааҕы оройуоннай суут Чурапчы улууһун баһылыгар Андрей Ноговицыҥҥа тэриллибит дьыалаттан быыһаата. Санатар буоллахха, Андрей Тимофеевиһы сулууспалаах боломуочуйатын аһара туһаныыга...
Бандьыыт былааһа суулунна
Былырыын бэс ыйыгар биһиги Сунтаар улууһуттан киһи куйахата күүрэр, “дьалхааннаах 90-с сыллар” боевик киинэлэрин санатар суругу тутан бэчээттээбиппит. Сурук ааптардара – Сунтаар улууһун,...
“Ойуун Һааска дьыалатын" Үрдүкү Суукка көрдүлэр
Ахсынньы 3 күнүгэр, СӨ Үрдүкү суутугар А.П. Габышев – “Ойуун Һааска” албакааттара Дьокуускай куораттааҕы суут алтынньы 18 күнүгэр таһаарбыт уурааҕар апелляционнай үҥсүүтүлэрин көрдүлэр.
Мөрөбүөй судьуйалары анаатылар
Ил Түмэн онус ыҥырыылаах пленарнай мунньаҕар Усуйаанатааҕы 33-с №-дээх, Өймөкөөннөөҕү 24-с №-дээх, Өлүөхүмээтэҕи 25-с №-дээх суут учаастактарыгар мөрөбүөй судьуйалары бигэргэттилэр.
“Дьокутааттар дьыалалара”: дьиэ хаайыыта оннунан хаалла
Бүгүн, атырдьах ыйын 30 күнүгэр, Дьокуускай куораттааҕы суукка судьуйа Егорова Дмитрий Саввиҥҥа уонна Александр Уаровка тэриллибит холуобунай дьыаланы салгыы көрдө.
Людмила Горева: “Судьуйа алҕаһыыр бырааба суох”
95 сыл анараа өттүгэр Саха сирин Үрдүкү Суута тэриллибитэ. Онтон 18 сыл бэрэссэдээтэлинэн РФ үтүөлээх юриһа, РФ Судьуйаларын сэбиэтин чилиэнэ, билигин бочуоттаах астаапкаҕа олорор Людмила Горева...
“Дьокутааттар дьыалалара”: сүрүн туоһу көрдөрүүтэ
Дьокуускай куораттааҕы суукка “дьокутааттар” дьыалалара салҕанар. Бэҕэһээ Ил Түмэн урукку дьокутааттара Александр Уаров уонна Дмитрий Саввин Степан Охлопковтан “900 тыһ. солк. бэрик ылбыттарын”...
Үрдүкү Суут Сиэйэ Уолун босхолууру аккаастаата
Бүгүн, муус устар 23 күнүгэр, СӨ Үрдүкү Суута Сиэйэ Уола болдьоҕун иннинэ тахсар дьыалатын хос көрдө.
Местниковы сууттууллар
Бэҕэһээҥҥиттэн, муус устар 11 күнүттэн, Дьокуускай куораттааҕы суукка урукку куорат аэропордун генеральнай дириэктэригэр Николай Местниковка тэриллибит холуобунай дьыаланы көрүү салгыы саҕаланна....
ТИҺЭХ СУОЛ
2017 сыл ахсынньы 8 күнүгэр, киэһэ 21 чаас саҕана, Аллараа Бэстээх–Төҥүлү хайысхатынан “Халыма” федеральнай суолугар 9 киһи өлүүлээх улахан суол саахала тахсан, бүтүн дойдуну аймаабыта. Ол күн...
Суут бириистэптэрэ сыл түмүгүн таһаардылар
Суут бириистэптэр федеральнай сулууспаларын Саха сиринээҕи Управлениета ааспыт сыллааҕы үлэ түмүгүн таһаарда уонна бу сыл сүрүн соругун торумнаата.
Сэтээтэллэр өйдөөбөтүлэр дуу, эбэтэр уолбутун ким өлөрдө?
Үгэс курдук, биһиэхэ суут-сокуон хараҕынан кырдьыктарын кыайан булбакка сылдьар кыһалҕалаах дьон кэлээччилэр. Соторутааҕыта эрэдээксийэҕэ Елена Ивановна Горбунова диэн ааспыт күһүн тапталлаах...
Реформа эбэтэр көйгөтүтүү?
Кэнникинэн өрөспүүбүлүкэбит икки сүрүн уорганын – Конституционнай суутун уонна парламенын – уларытар туһунан тыл көтөҕүллэр буолла. Бу этиилэр ХИФУ юридическай факультетын үлэһиттэриттэн киирбиттэр.
Борис Поповка бириигэбэр таҕыста
“Мин буруйум суох, бириигэбэри кытары сөпсөспөппүн, салгыы ааһыныаҕым”, - диэн урукку Ньурба улууһун баһылыга Борис Попов эттэ. Бүгүн, тохсунньу 14 күнүгэр, Дьокуускай куораттааҕы суут Борис Попову...
Иннокентий Макаров өлөрүөхсүтэ сууттанна
Дьокуускай куораттааҕы суут бүгүн кик-боксаҕа аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнүн Иннокентий Макаровы өлөрбүт киһини бириигэбэрдээтэ. Буруйдаах кытаанах эрэсиимнээх күлүүс хаайыытыгар 9 сылга...
Моҥкурууттар уонна “үтүөрээччилэр”
Өрөспүүбүлүкэ Арбитражнай суута быйылгы сыл аҥаардааҕы “моҥкурууттааһын” ыстатыыстыкатын таһаарда.
Стахов бириигэбэрин оннунан хааллардылар
От ыйын 3 күнүгэр СӨ Үрдүкү Суута урукку Ис Дьыала миниистирэ Яков Стахов ыам ыйын 7 күнүгэр Дьокуускай куораттааҕы суут РФ ХК 159 ыст. 3 ч. 4 сыл усулуобунай болдьохтоох, 2,6 сыл кэтээн көрүүгэ...
Саха сиригэр Нигерия дьахтарын сууттаатылар
Бүгүн, бэс ыйын 19 күнүгэр, СӨ Үрдүкү суутугар Нигерия гражданката Эндрю А.Р. апелляцияҕа биэрбитин көрдүлэр.
Икки киһи өлөрүөхсүтүн сууттаатылар
Бэс ыйын 6 күнүгэр СӨ Үрдүкү суута икки киһини өлөрүүгэ уорбаланар (РФ ХК 105 ыст. 2 ч. “а” п.) А.Р. Варфоломеев дьыалатын көрдө. Бу туһунан СӨ Үрдүкү суутун бэрэссэдээтэлин СМИни уонна...
Юрченко УДОтун көтүрдүлэр
СӨ Үрдүкү Суута Кангалас оскуолатын урукку дириэктэрэ, итирик туруктаах сылдьан икки киһини түҥнэри көтөн өлөрбүт Алексей Юрченконы Дьокуускай куораттааҕы суут болдьоҕун иннинэ таһаарбытын көтүрдэ....
Силиэстийэ сыыһа барбыт дуо?
Эрэдээксийэҕэ үгэс курдук суут-сокуон, силиэстийэ дьыалатыгар кырдьыктарын кыайан булбатах эбэтэр ону кыайан дакаастаабатыбыт диир дьон кэлээччилэр. Соторутааҕыта Ньурба улууһуттан “уолбутун сыыһа...
Конституция суута: наада дуо?
Арассыыйа национальнай эрэгийиэннэригэр тыҥааһын намыраабат. Соторутааҕыта истибиппит: Бурятияҕа Конституция суутун тохтоппуттар. Хайдах? Тоҕо маннык буолла?
Икки киһи өлөрүөхсүтүн хаайдылар
Бүгүн СӨ Үрдүкү Суутугар икки киһини өлөрбүт уонна үһүс киһи тыыныгар тура сатаабыт Василий Ш. бириигэбэри аахтылар. Кини Арассыыйа ХК 105 ыст. 2 ч., 30 ыст. “а” п. сууттанна.
Өһүргэнэн икки киһи тыыныгар турбут
2016 сыл сайыныгар биэс эр киһи мустан арыгылаабыт. Ол олорон чугас табаарыстыылар этиһэн, бурайсан барбыттар.
Кыраабылынан кырбаан
Амма улууһун борокуратуурата Үөһээ Бүлүү улууһун олохтооҕун утары тэриллибит холуобунай дьыалаҕа судаарыстыбаннай буруйдааһыны өйөөтө.
Страница 2 из 3
В начало
Назад
1
2
3
Вперёд
В конец
Бүтэһик сонуннар
Спорт
Маҥнайгы мэйджор
“World Marathon Majors” диэн улахан марафоннар сиэрийэлэригэр эр-биир кыттыбыт уонна…
Уопсастыба
Үлэбэр бырааһынньыкка курдук кэлэрбиттэн үөрэбин, дьоллонобун
Уопсастыба
Үүнэ-сайда тур, тапталлаах ЛИССИЭЙБИТ!
Сонуннар
Атах тымырын ыарыытын, баалаппакка, кэмигэр эмтэниҥ!
Дьон
Этитиинэн суруйар эдэр прозаик Сардаана Корякина бастакы кинигэтэ таҕыста
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : [email protected]
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
к (HalanTul Саха норуодунай худуоһунньуктарын тиһигэ сирэй аатын маннык Саха норуодунай худуоһунньуктарын тиһилигэ уларыппыт)
|
oscar
|
[[Билэ:|40px|Таатта улууһа]] Бу Таатта улууһун географиятыгар сыһыаннаах сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн көмөлөһүөххүн сөп.
|
oscar
|
Былырыын сайын, бэс ыйыгар, артыыстары кытары Бэстээх хаайыытыгар барса сылдьыбытым. Сахаҕа БЭС ЫЙА диэн ураты улахан суолталаах, дьэҥкир ыраас салгыннаах, олох эргиирин биир саҥа күүрээнэ саҕаланар саамай күүтүүлээх күндү ыйа этэ буоллаҕа. Ону баара, “хаайыы” диэн ыар тыыннаах хатыылаах боробулуохалаах сиргэ тобус-толору саха эдэркээн уолаттара, дьэ күннэрэ-уохтара тыгар үгэннэригэр сылдьар ыччат хара робаны кэтэн кубарыйан тураллара олус да хараастыылаах көстүү этэ. Ама, бу сахалыы тыллаахтар бары түөкүн, өлөрүөхсүт буолан төрөөбүттэрэ эбитэ буолуо дуо... Тоҕо элбээбиттэрэй?! Ыччата быһа туппут аҥаара хаайыыга хараллар норуот туох кэскиллээх буолуоҕай?..
Итинник огдолуйуу суолуттан бу ыччаттарбытын туох быыһыах эбитэ буолуой? Итэҕэл? Сахалыы, төрүт ИТЭҔЭЛБИТ?
***
Муус устар 18 күнүгэр, Саха циркэ дьиэтигэр киэһээ 19.00 чаастан “Итэҕэл күүһэ” диэн көмө кэнсиэр тэриллэн эрэр. Тэрийээччилэр: “Кистэлэҥ күүс” хаһыат-сурунаал редакцията (редактор Марина ПЛАТОНОВА) уонна Дьокуускайга баар “Аар Айыы Итэҕэлэ” тэрилтэ.
Кэнсиэр сыала-соруга диэн: Табаҕа хаайыытыгар олорор саха ыччатыгар Арчы Дьиэтэ тутуллларыгар үп-харчы хомуйуу. Билиэт сыаната 500 солк. Каасса төлөппүөнэ: 42-95-68.
***
Буруйу оҥорбут ыччаппыт киһилии олоххо төннүөн баҕарарын өйөөн кэнсиэркэ кэлэргитигэр саха санаалааҕы барыгытын ыҥырабыт. Бу ааксыйаны өйөөн дьоҥҥо-сэргэҕэ ыллыахтара-туоцуохтара:
Эдьиий Марыына, Айталина Адамова, Лэгэнтэй, Сиэйэ Уола, Чыскыырай, Айаал Сильверсан, Ваня Трофимов, Афанасий Максимов, Людмила Акимова, этно-рок бөлөх “Айтал” уо д.а.
***
Аартык.ру
Комментарии
#1
123 09.04.2013 11:47
Аф. Максимов диэн кимий?
#2
тэрийээччи 09.04.2013 12:32
Депутат Афанасий Николаевич Максимов дебюта буолар.
Кэнсиэри иилээн-саҕалаан ыытыаҕа Виталий Андросов
#3
Бэдэр 10.04.2013 11:40
Ама))))! Наьаа да ыллаабатар)))
#4
Дьопту 10.04.2013 11:40
Ыллыыр-ыллыыр. Алдьархайдаах ырыаьыт уол. Манчаары туойар этэ эбээт! Кини да ыллаан-туойан доллоьуттаҕына туохтаагый)
|
oscar
|
Үөһээ Дьааҥы оройуонугар 1955 сыллаахха буолбут түбэлтэ. Ол саҕана “Адыаччы” холкуоска бэрэссэдээтэлинэн Бурцев Иннокентий Николаевич, хос аата Тыккый диэн, улахан үлэһит киһи олорбута. САССР Үрдүкү Сэбиэтин уонна райком чилиэнэ эбит. Холкуоһугар күөллэр, үрэхтэр икки ардыларыгар баһымньынан, күрдьэҕинэн бастакы быһыттары оҥорторон, ходуһалары нүөлсүтэн, хас да сыл устата ууну таһаартаран, от бөҕөтүн оттообуттара.
Ити кэмҥэ холкуостары сопхуоска көһөрүү үлэтэ барбыта. “Туох баар сүөһүбүтүн, сирбитин, тутуубутун барытын докумуон оҥорон түһэриэхтээхпит. Оччоҕо эрэ сопхуоска киллэрэллэр үһү. Онон сарсын бэтэринээрдэр, зоотехниктар, биригэдьиирдэр ыстаадаҕа холкуос уонна чааһынай таба ахсаанын ааҕан кэлэҕит. Бу түүн эһигини ыла “Халтыһы” ыстаадатыттан үс сыарҕалаах таба көлүүрэ кэлиэҕэ. Салайааччынан ыстаарсай бэтэринээр Оммуоһап Хабырыыһы аныыбыт. Икки эдэр уол – Коля Слепцов уонна Афоня Атласов – табалары быалыырга-туһахтыырга көмө буолуохтара”, – диэн биир күн сорудах биэрэр. Ити 1955 сыл сааһыгар этэ. Салгыы Дьааҥы хайаларыгар муна сылдьыбыт уолаттар кэпсээннэрин ааҕыҥ.
***
Соруйбуттарын курдук, “Халтыһы” ыстаадатыгар этэҥҥэ айаннаан тиийбиппит. Урут ыстааданы көрбөтөх дьон сонун сир айылҕатын, дьонун-сэргэтин тута олус сөбүлээтибит. Ыстаада үлэһиттэрэ табалары аҕалан хааччахха хаайбыттарын кэннэ ааҕыы саҕаланна. Төһө таба холкуос, чааһынай бас билии киэнэ, хаһа атыыр, тыһы буоларын, хас тугут баарын билиэхтээхпит. Дьэ, хас да күн устата ааҕан-суоттаан, эмтээн-томтоон, көрөн-истэн баран, төттөрү айанныырга быһаарынныбыт. Муус устар ый сырдыга, сылааһа, эчи, үчүгэйин! Киһи эрэ үөрүүнэн үлэлиэх курдук кэмэ. Пиэрибэй маай буолара икки күн хаалла. Хата, үлэбитин кэмигэр бүтэрдибит диэн үөрэ санаатыбыт. “Тайҕа” кэпсэтэр араассыйабыт батарыайата олорон хаалан, киэһэ кыайан кэпсэппэккэ хааллыбыт.
Биригээдэ сарсыарда эрдэ туран Адыаччыга айанныыр буолла. Биһиги, икки эдэр уол: “Хаалабыт. Сарсын эрдэ туран бииргэ үөрэммит уолаттарбытын көрсө “Табалаах” ыстаадатыгар айанныахпыт”, – диэтибит. “Мантан баара-суоҕа 6 көс. Биир күнүнэн тиийиэхпит”, – диэн Атласов Афоня дьону саҥардыбата. “Урут аҕабытын кытта сылдьыбыппыт. Онон билэбин”, – диэн эбэн, элэ-была тылын эттэ. Атыттар тэринэн Адыаччылаатылар. Уолаттар хаалан, сарсыарда эрдэ туран айанныыр былааммытын оҥоһуннубут.
Арай сарсыарда турбуппут – сир-дойду үүт маҥан туманынан бүрүллүбүт. Дьиэлээх табаһыт оҕонньор: “Тукааларыам, маннык тумаҥҥа барымаҥ. Балыйтарыаххыт. Былыр маннык хойуу тумаҥҥа табаһыттар да муналлара. Дойдуларыгар төннөн кэлбэттэрэ”, – диэн этэ сатаан кэбиһэр да, хааммыт оргуйа сылдьар эдэр дьон буоллахпыт. Ону истиэхпит баара дуо?! “Биирдэ-иккитэ аһыыр аспытын ыллыбыт. Ол биһиэхэ сөп”, – диэт, биир уучаҕы ылан, Табалаах ыстаадатыгар айаҥҥа туруннубут.
Дьэ, ол курдук туман быыһынан уучахпытын хардары-таары уларсан миинэбит. Күнү быһа тиийиэхтээх сирбит диэки айаннаатыбыт да, кэллэр кэлбэт. Туман буолан, хайабыт да, туундарабыт да көстүбэт. Бэл, күн да, ый да баар сибикитэ биллибэт. Арааһа, бу туһаайыынан баара буолуо дии-дии, иннибит диэки харса суох баран истибит. Аара иккитэ аһаатыбыт, бытыылкалаах чэйбитин истибит, лэппиэскэбитин сиэтибит. Түүн буола охсон, халлаан хараҥарда. Туман арыый аматыйда эрээри, хараҥа буолан, туох да көстүбэт. Саатар, тыал да түспэт. Дьэ, сордоох олох буолла.
Биир хоройон турар тиит төрдүгэр өйөнөн хоннубут. Таҥаспыт чараас буолан, кыратык тоҥнубут. “Сарсыарда буолла. Арааһа, муннубут быһыылаах”, – диэн көрбүппүн, Афоня төрүт саҥардыбата. “Бүгүн хайаан да тиийэбит”, – диэн иннин биэрбэт. Аспыт тобоҕун сиэн баран, иннибит хоту салгыы айанныы турдубут. Аара былырыыҥҥы отон, сугун үүнэн турарын сиэтибит. Ол курдук хас да күнү быһа тохтообокко хаамтыбыт. Сылайбыппыт, аччыктаабыппыт да сүр. Биир күн Афоня: “Уучахпытын өлөрөн сиэх”, – диэн көрдөстө. “Аччыктаан өлүөхпүт дуо” диэммин үөрүүнү кытта сөбүлэстим. Афоня “ыстаадаҕа сылдьаммын табаны өлөрөргө үөрэммитим. Этин уокка хатарары эмиэ сатыыбын” диэн улаханнык үөртэ. Уучахпытын быһаҕынан сүнньүгэ анньан өлөрдүбүт. Этин хатаран илдьэ бардыбыт.
Күн-дьыл ааһан истэ. Араас көтөрдөр үөһэнэн көтөн ааһаллар. Биһиги, саабыт суох буолан, абалана көрөн хаалабыт. Сороҕор сөмөлүөттэр көтөн ааһаллар. Биһигини көрдүү сылдьаллар быһыылаах диэн үөрэ саныыбыт да, ыстаадаҕа араассыйа суох, онно бөһүөлэги кытта сибээстэрэ суох диэн хомойобут. Дьэ, онон бэйэбит кыахпытыгар эрэ эрэнэр буоллубут. Эппит бүтүөр диэри айанныыр санаалаахпыт.
Хайдах эмэ гынан иккиэн ыалдьыбатарбыт ханнык диэн санаалаахпыт. Син ханна эмэ тиийэр инибит диэн испитигэр эрэх-турах туттабыт. Кэнники сылайан, биир тохтообут сирбитигэр икки-үс хонор буоллубут. Түүнүн-күнүһүн бырдахха сиэтэн өлө сыһабыт. Ол да буоллар иннибит диэки айанныырбытын төрүт тохтоппоппут. Эппит аччаан барда. Өлүү болдьохтоох, утуйан нуктуу сыттахпытына, сүгэн иһэр уучахпыт төбөтүн сиэгэн кыыл ылан барбыт этэ. Бу айаммыт тухары биир да үрүйэ түбэспэтэ. Хата, сорох сиргэ саҥа сугун үүммүтүн сиэн абыранабыт, утахпытын ханнарабыт. Саатар, ардах түспэт сайына буолан биэрбитэ. Айанныырга бырдах курдук эрэйдээх харамай суох эбит. Күннэри-түүннэри саба түһэр. Утуйарбытыгар оту-маһы, лабааны саптан сыта сатыыбыт, онон быыһанабыт.
Арааһа, от ыйа үүннэ быһыылаах, бырдах өссө хойунна. Эппит бүппүтэ хас да хонно. Сугун да көстүбэт буолла. Биир күн Афоня: “Мин дьонум былыр астара бүттэҕинэ, лабыктаны буһаран сииллэрэ үһү. Биһиги эмиэ буһаран боруобалаан көрүөх”, – диэтэ. Дьэ уонна буһаран сиэн баран “киһи син сииһи, ис бэттэх кэлэр эбит” диэн санааҕа кэллибит. Хас да күн сиэтибит. Уу баара буоллар, тотор гына сиэххэ сөп эбит. Ол курдук айаннаан-айаннаан баран, биир сарсыарда туран, дэлби сылайан хааллыбыт. Мин атахтарым олус да ыараабыттар, Афоня нэһиилэ өйөөн туруорда. Иккиэн өйөнсөн иннибит диэки хааман истибит. Ол иһэн, дьолбутугар, эмискэ кыра үрүйэҕэ кэтиллэ түстүбүт. Үөрүүбүтүттэн харахпыт уута таҕыста. Иккиэн бэйэ-бэйэбитин көрсө-көрсө дэлби күлүстүбүт. Уу иһэртэн ордук дьол диэн киһиэхэ суох эбит. Үрүйэ сыырынан сыыллан киирэн бэрт уһуннук тохтуу-тохтуу истибит. Хайдах эрэ сэниэ киирбиккэ дылы буолла. Онтон сыырбытын нэһиилэ тарбачыһан таҕыстыбыт. Иккиэн биирдии тииккэ өйөнөн олордубут. Ол олорон: “Аны мин кыайан хаампаппын. Олус сылайдым-илиһинним. Илии-атаҕым төрүт хамсаабат буолла”, – диэт, сүр ыардык үөһэ тыынным.
Арай эмискэ бэрт ыраахтан ким “¤ай-һай!” диир саҥата иһиллэргэ дылы гынна. Иккиһин иһилиннэ. Мин этим-хааным оонньоото, бэл, сэниэ бөҕө тоҕо көтөҕүллэн киирбиккэ дылы буолла. “Дабаай, Афоня, барыахха!” диэн өрө оргуйа түстүм. Афоням сэниэтэ суохтук, эрэммэтэхтии: “Чахчы иһиттиҥ дуо? Баҕар, кэтэспит санааҕар, бэйэҥ оҥорон көрөн истэриҥ буолуо”, – диэтэ. Кулгаахпар “һай-һай!” диир саҥа үһүс төгүллээн иһилиннэ. Киһим эмиэ иһиттэ быһыылаах, иирбит курдук буолан хааллыбыт. Били нэһиилэ аат харата сыылар дьон сүүрэр-хаамар икки ардынан саҥа диэки диэки түһүнэн кэбистибит.
Чугаһаан баран үрүйэнэн үөр табаны туоратан иһэр дьону көрдүбүт. Үс уучахтаахтар. Табаһыттарга түбэстибит диэн, атахпыт сири билбэт буолуор диэри үөрдүбүт. Анараа дьон биһигини көрдүлэр. Таба үүрэн иһэр, саа сүгэһэрдээх уолаттар уучахтарыттан сулбу ойон түстүлэр уонна сааларын биһиги диэки утары кыҥаатылар. “Хамсаан көрүөххүт да сонно ытабыт” диэн турдулар. Хаһыы-ыһыы, маатыра бөҕөтүн түһэрдилэр. Оҕонньор: “Тохтоо..! Туох буоллугут?!” – диэн мөҕөн-этэн нэһиилэ тохтотто. Уолаттар: “Оҕонньо-ор! Истибэтэҕиҥ дуо, 1953 сыллаахха Верхоянскай Эһэ Хайатыттан 150 хаайыылаах күрээбитин туһунан. “Сэрэниҥ!” диэн араассыйанан, хаһыатынан табаһыттарга, сылгыһыттарга дьаһал ыыппыттара”, – төрүт иннилэрин биэрбэтилэр.
Биһиги хаһыытаан: “Хаайыылаахтар буолбатахпыт. “Халтыһы” ыстаадатыттан Табалаах ыстаадатыгар баран иһэн тумаҥҥа мунан бу сылдьабыт. Ыам ыйын 1 күнүттэн биир да иннинэн сирэйдээҕи, икки атахтааҕы, бокуйар тобуктааҕы көрбөккө сылдьабыт. Өлбөт быабытыгар, эһигини көрөн олус үөрдүбүт”, – диэн элэ-была тылбытын эттибит. Афоня: “Оҕонньо-ор, эйигин көрөн биллим. 12 саастаахпар эһэбин, аҕабын кытта эһиги ыстаадаҕытыгар сылдьыбыппыт. Мин Атласовтар сыдьааннара буолабын”, – диэн эбэн эттэ. Оҕонньор иһиттим эрэ, истибэтим эрэ диэбиттии, “Ылыҥ, уолаттарга уучахта аҕалан биэриҥ!” – диэтэ.
Кинилэр ыстаадаларыгар тиийэн аһаан, сынньанан, кэпсэтэн абыраммыппыт. Хас да хонон тыын ыла түспүппүт. Ол кэннэ оҕонньор бэйэтэ “Халтыһы” ыстаадатыгар аҕалан биэрбитэ. Оҕонньорго олус махтанан, кууһан, сыллаан ылбыппыт. “Эйигин үйэлээх сааспыт тухары өйдүү-саныы сылдьыахпыт” дэспиппит.
***
Уолаттар дойдуларыгар кэлэн холкуостарыгар үлэ үөһүгэр түспүттэрэ. Слепцов Коля үлэҕэ миккиллэн 18-19 сааһыгар сылгыһыт буолбута. Бастыҥ үлэтин иһин, сопхуос аатыттан Үлэ Албан Аата III истиэпэнэ уордьанынан наҕараадаламмыта. Атласов Афоня сопхуос бастыҥ булчута буолан, бырабыыталыстыба Үлэ Албан Аата III истиэпэнэ уордьанын туппута.
Уолаттар сатыы хаампыт сирдэрэ, билиҥҥинэн суоттаатахха, Баатаҕай пуордуттан Дьокуускай куоракка диэри. Ол массыынанан айаҥҥа – 1423 килэмиэтиргэ, оттон салгынынан 700 килэмиэтиргэ тэҥнэһэр. Бу сырыыларын Туостаах үрэҕэр куобахтыы сылдьан кэпсэттэрэн турабын. “Кимиэхэ да кэпсээйэҕин. Эйиэхэ эрэ кэпсээтибит. Биһиги муна сылдьыбыппытын дьон билбэттэр”, – диэбиттэрэ.
Уолаттар бөһүөлэктэригэр кэлэн, үтүө үлэһит буолан, кэргэннэнэн-оҕолордонон сааһырыахтарыгар диэри быр бааччы олорбуттара.
Семен Колесов,
I Хомустаах, Нам.
Тарҕат:
Ситимнээх ыстатыйалар
Дулҕалаахтар, Суордаахтар балаһыанньалара...
Дьааҥыны уу аймаата...
Халаантан эмсэҕэлээбит Дьааҥы улууһугар Ил Дархан тиийдэ
Дьааҥыга өссө биир сэлиэнньэ бүтүннүү ууга барда
Ууга барбыт Дулҕалаах оҕолоро тоҕо умнууга хааллылар?
Суордаах оҕолорун бөртөлүөтүнэн киин куоракка аҕаллылар
Таастаах Дьааҥы талба талааннааҕа
Хабаровскайдааҕа быыһыыр киин МИ-8 бөртөлүөтэ Дьааҥыга көттө
Сэҥээриилэр
0 ekaterinaivan 02.08.2021 17:41
Мужские спортивные костюмы за 1390 руб. Очень большой выбор, все в одну цену, хорошее качество, стильный дизайн, в общем сами убедитесь, вот ----- https://s4.lv/katalog
Ответить
Обновить список комментариев
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Спорт
Маҥнайгы мэйджор
“World Marathon Majors” диэн улахан марафоннар сиэрийэлэригэр эр-биир кыттыбыт уонна…
Уопсастыба
Үлэбэр бырааһынньыкка курдук кэлэрбиттэн үөрэбин, дьоллонобун
Уопсастыба
Үүнэ-сайда тур, тапталлаах ЛИССИЭЙБИТ!
Сонуннар
Атах тымырын ыарыытын, баалаппакка, кэмигэр эмтэниҥ!
Дьон
Этитиинэн суруйар эдэр прозаик Сардаана Корякина бастакы кинигэтэ таҕыста
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : [email protected]
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Бүгүн Саха сирин олохтоохторо «Хомусист-виртуоз мира» диэн аан дойдутааҕы III куонкуруһу көрсө улахан түһүлгэни тэрийэн, күргүөмүнэн тахсан хомустаатылар. Аахсыйа Саха АССР тэриллибитэ 100 сылыгар ананна.
Ил Дархан Айсен Николаев бу иннинэ хомус саха норуотун национальнай култууратын ураты символынан, саха норуотун духуобунай баайынан, Саха сирин ураты брендинэн буоларын туһунан эппитэ.
Дьокуускай куорат Орджоникидзе болуоссатыгар улахан куонкурус аһыллыыта буолуон иннинэ 300-тэн тахса киһи сахалыы таҥас-сап кэтэн туран, хомуска оонньоон иһитиннэрдилэр. Тэрээһиҥҥэ куонкурус кыттааччылара, дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрэ, Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн уонна омук дойдуларыттан кэлбит ыалдьыттар кытыннылар. Анал аахсыйаҕа ВКС-эрэсиимин көмөтүнэн Саха сирин 15 улууһа уонна куората кыттан, хомуска тэбис-тэҥҥэ оонньоотулар.
Кыттааччылар бары хомуска оонньоон, оһуохай ырыатын таһаардылар. Хомус сүрүн дьүрүскэнин аан дойдутааҕы хомус мусуойун уонна киинин бэрэсидьиэнэ Иван Алексеев – Хомус Уйбаан, аан дойду таһымнаах виртуоз-хомусчуттар Альбина Дегтярева, Спиридон Шишигин, Ким Борисов таһаардылар.
1
0
Навигация по записям
“Саха сирэ” хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэрэ таҕыста
«Төрүт норуоттар тылларын харыстааһыҥҥа Арассыыйа үөрүйэҕэ киһи аймах бүттүүнүн баайынан буолуохтаах»
Маны ааҕыҥ
Хатаска «100 сыл — 100 солкуобай» аахсыйа
Арыгылааһынтан эмтэниэн баҕалаахтарга ким көмөлөстө?
Берлиҥҥэ хомус аан дойдутааҕы бэстибээлэ буолла
Куйаартан кутуллар дорҕооннор
«Хомусист – виртуоз мира» куонкурус түмүгүнэн тоҕус киһи виртуоз-хомусчут аатын сүгүөҕэ
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Чэгиэн
Эбии 118 киһи ыарыйда
Сүрүн
Эбии хомуур ыытыллыбат
Сүрүн
Владимир Путин: “Арассыыйа ядернай сэрии сэбин туһаныа суоҕа”
Уопсастыба
АЛРОСА Хотугу сир норуоттарын оҥоһуктарын быыстапка-дьаарбаҥкатыгар ыҥырар
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: [email protected], [email protected]
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Биэтэс Билээхэп: Биһиги, хоноһолор, хоонньоһор инибит... - Эдэрсаас – сахалыы сонуннар – новости на якутском языке
Skip to content
YSIA.RU
ЯКУТИЯ-DAILY.RU
ФОТОБАНК
Медиацентр
Рекламодателям
Сүрүн сирэй
Уопсастыба
Бэлиитикэ
Экэниэмикэ
Айылҕа харыстабыла
Тыа хаһаайыстыбата
Култуура
Үөрэх уонна наука
Тырааныспар
Успуорт
Бэрээдэк
Сынньалаҥҥа
Интервью
Сүбэһит
Тургутук
Ыйаахтар
Нацбырайыактар
Search for:
СҮРҮН СИРЭЙ
Кэпсээннэр
Биэтэс Билээхэп: Биһиги, хоноһолор, хоонньоһор инибит…
Кэпсээннэр
Биэтэс Билээхэп: Биһиги, хоноһолор, хоонньоһор инибит…
17:00 16.06.2022 16:44 16.06.2022
Эдэр Саас
Дурдабыт тэстэн, үөһээттэн уу, алларааттан уу буолан, эбиитин астан биэрбэт хотугу хаҕыс тыалга хас да күнү быһа курдары үрдэрэн ибигирэһэн-бабыгыраһан андылыы сытабыт. Бэс ыйыгар Бээчээн мунна үлүйбүт диэн манныгы этэн эрдэхтэрэ буолуо…
Ээ, оҕонньоттор санаабытын түһэрбэппит. Саппаҕырбыт халлаантан хаарыаннаах тооромос эт таммалаан түһэрин эрэҥкэдийэ кэтэһэбит, күүтэбит. Анды диэн уйаара-кэйээрэ биллибэт муора кыыла буоллаҕа. Тутуспут туһаайыытынан сөмөлүөт курдук көбүс көнөтүк көтөн күпсүтэр. Биһиги кураанах чыккымайбыт, кунньалгыбыт курдук бадараан-идэрээн аайы уҥа-хаҥас куймаҥнаабат. Киирдэҕинэ акаарытык киирэр, билигин аҕай кубус-кураанаҕынан көрөн турбут халлаан оройуттан, эмискэ субу хараарыс гына түһэллэр. Иҥиир-ситии, кырылас куорсун кынаттарынан кыһыгырата сапсынан, хохуоралаах тумустара, атахтара кытаран, түөстэрэ кылабачыйа харааран, аһарар диэни билбэккэ, уотунан уһуура олорор дурдалары үрдүнэн саккыраан таммалыы-таммалыы көбүс-көнөтүк көтө туруохтара. Ордон хаалбыттара бараахтыыллар.
Ээ, биһиги, кэтэһиини баҕас кэтэһэбит. Таах сытыахтааҕар барыны бары баллыгыраһабыт. Саамай бэһиэлэйбит, ортобутугар сытар көр-күлүү хаата, норуот тыйаатырын артыыһа, эмэнсийэ барбыт Эрбэһин Бааска саҥа таһаарыа эрэ кэрэх, Көөчөөн Көрүн тимэҕэ сөллөр, “быара суох” барабыт.
– Көөчөөн Көрө диэбиккэ дылы, биирдэ атаһым Аркадий Новиков хоноһолоон барбыттаах, – Эрбэһин Бааска кэпсээнин саҕалыыр. “Дьээ-эрэ, дьээ-эрэ!” бөҕө буоллубут. – Ол киэһээ өлүү болдьох икки хоноһолоннубут. Кэргэним балта кэлбитэ. Кыратык “сухуойдуу-сухуойдуу” бэрт үчүгэйдик киэһээ чээйбитин иһэ олордохпутуна, Аркадий буруйдаммыт киһи курдук умса көрө олорон, ыскаатары тарбыы-тарбыы: “Мин кыра соҕустук ылыыкпын. Онон үпкүтүн-харчыгытын, туох мааны маллааххытын ыраах ууруҥ, эрдэттэн сэрэтэбин”, –диэбитин кырдьыктана сыстым ээ. Хата эмээхсиним: “Ээ, бүт. Биһиги ыал оннук киһи ылар үппүт да суох! Эн да буолларгын, бу биһилэхпин тарбахпыттан хайдах устаргын көрүллүө!” – диэн саҥарбатах оҥордо.
Аһаан-сиэн, наадабытыгар таһырдьа тахсан киирэн, ону-маны баллыгыраһа олордохпутуна, эмээхсиним саалаҕа дьыбааҥҥа орон оҥорорун Аркадийым бэрт үөннээхтик көрбөхтүү-көрбөхтүү, түөһүн тарбана-тарбана: “Биһиги, хоноһолор, хоонньоһон утуйар инибит”, – дии-дии эмээхсиним балтын диэки мылаарыҥнаан ылбытыгар, биирдэрэ: “Ээ, бар, эйигинниин хоонньоспоппун хайаабаппын!” – диэн өһүргэнэн өрө татыаккалана түстэ. “Дьахтартан абааһы көрүллэр диэн, дьэ, ити ээ, – Аркадийым өрө тыынан, кэтэҕин тарбана-тарбана, – саатар түүлбэр дьахтары синньигэс биилиттэн былгыччы кууһан, сымнаҕастык, сылаастык утуйдарбын”, – дии-дии суорҕанын бүрүнэ тардынан кэбистэ. Инньэ гынан, атаһым ол түүн утуйар уубутун уйгуурдан турар.
Оттон биһиги “быара суох” баран, адреналин бөҕөнү иҥэринэ сыттахпытына, уонча анды түһүөхчэ түспэккэ, хоруолларбыт үрдүлэринэн куһугураһа турдулар…
Биэтэс Билээхэп
0
0
Навигация по записям
Олоҥхо ыһыаҕын көрсө саҥа килиип сүрэхтэннэ (видео)
Арктика улуустарыгар уматык харгыһа суох тиэрдиллэр буолуоҕа
Маны ааҕыҥ
Наһаа күүскэ долгуйумаҥ…
Биэтэс Билээхэп: Аныгы Дапсылар, Багдарыын Сүлбэлэр наадалар
Биһиэнэ буолан баран, кэм да аһара дайбатыылаах…
Биэтэс Билээхэп: “НОРУОДУНАЙ ПЕДАГОГИКА” АҺЫЫТА-НЬУЛУУНА
Биэтэс Билээхэп: БАЙАНАЙГЫТ ИМНЭННИН
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Уопсастыба
АЛРОСА Хотугу сир норуоттарын оҥоһуктарын быыстапка-дьаарбаҥкатыгар ыҥырар
Сонуннар
Лена Иванова: «Волонтердарбыт көмөҕө кэлэ охсоллоро хайҕаллаах»
Сонуннар
Надежда Селютина: «Алданнар дьыаланан өйүүллэр»
Уопсастыба
Таһаҕаһы өрөһөлүү тиэммит «УАЗ» регистрацияттан уһуллубут. Тоҕо?
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: [email protected], [email protected]
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Бүгүн, сэтинньи 10 күнүгэр, дойдубутугар быраабы араҥаччылыыр уорган үлэһиттэрин күнэ бэлиэтэнэр. Бэлиэ түгэни туһанан, бүгүн Чечня эйэлээх олоҕун түстээбит, билиҥҥи баһылыктарын төрөппүт аҕата, чеченнэр киэн туттар, аатырбыт киһилэрин – Ахмат Кадыровы – кытары сирэй көрсөн илии тутуспут, ол дойду дьалхааннаах кэмнэригэр үрдүкү дуоһунаска сылдьыбыт саха киһитин туһунан сэһэргиэхпин баҕардым. Кыргызстан аатыттан кыттар, Саха сирин көҥүл тустууга Олимпиадаҕа эрэлин, наука дуоктарын, полиция хапытаанын иитэн таһаарбыт дьоллоох дьиэ кэргэн аҕа баһылыга, ис дьыала миниистирин солбуйааччытынан, ыстаап начаалынньыгынан, Үөһээ Бүлүү оройуоннааҕы суутун судьуйатынан үлэлээбит Петр Васильевич Лазарев – бүгүҥҥү ыалдьыппыт.
Информация о материале
Дмитрий Иванов
Дмитрий Иванов
10.11.22 10:07
Просмотров: 217
Интервью
Ыалдьыт
хаһыат
Персона
Бүгүн, сэтинньи 10 күнүгэр, дойдубутугар быраабы араҥаччылыыр уорган үлэһиттэрин күнэ бэлиэтэнэр. Бэлиэ түгэни туһанан, бүгүн Чечня эйэлээх олоҕун түстээбит, билиҥҥи баһылыктарын төрөппүт аҕата, чеченнэр киэн туттар, аатырбыт киһилэрин – Ахмат Кадыровы – кытары сирэй көрсөн илии тутуспут, ол дойду дьалхааннаах кэмнэригэр үрдүкү дуоһунаска сылдьыбыт саха киһитин туһунан сэһэргиэхпин баҕардым. Кыргызстан аатыттан кыттар, Саха сирин көҥүл тустууга Олимпиадаҕа эрэлин, наука дуоктарын, полиция хапытаанын иитэн таһаарбыт дьоллоох дьиэ кэргэн аҕа баһылыга, ис дьыала миниистирин солбуйааччытынан, ыстаап начаалынньыгынан, Үөһээ Бүлүү оройуоннааҕы суутун судьуйатынан үлэлээбит Петр Васильевич Лазарев – бүгүҥҥү ыалдьыппыт.
– Петр Васильевич, хантан төрүттээххиний?
– 1951 сыллаахха от ыйын 28 күнүгэр Аммаҕа күн сирин көрбүтүм. Бииргэ төрөөбүт убайдаахпын. Аҕам сэрии кыттыылааҕа этэ, ийэбин кытары тапсыбакка кыра эрдэхпинэ арахсыбыттара, онон аҥаардас ийэҕэ иитиллибитим. Аҕата суох үөскээбит буолан, уулуссаҕа элбэхтэ тэлбистээбитим, онон оччоттон олох дьалхаанын билбитим, хара үлэҕэ мускуллубутум. Үлэлээбит ыырым олус киэҥ, арааһа, мин курдук үлэлээбит киһи суоҕа да буолуо – үс отделга милииссийэ начаалынньыгынан, үс холуонньаҕа начаалынньыгынан, Арассыыйа ИДьМ бөлөҕүн салайааччытын бастакы солбуйааччытынан үлэлээбитим.
– Милииссийэҕэ хайдах сыстан барбыккыный?
– 1979 сылтан Ис дьыала уорганыгар киирэн үлэлээбитим. 1979 сыллаахха СГУ-ну ньиэмэс тыла учуутала идэлээх бүтэрбитим. Бастаан КГБ-га, омук тылын билиим үчүгэйин эҥин учуоттаан, үлэҕэ ылыах буолбуттара. 4-с кууруска сылдьан кинилэргэ тиийбиппэр, КГБ-лар «баартыйаҕа киир» диэбиттэрэ, ол эрээри университекка баартыйаҕа устудьуону ыла барбатахтара. Онон баартыйата суох буолан, КГБ-га киирбэтэҕим. 1981 сыллаахха Магадааҥҥа Бүтүн Сойуустааҕы юридическай институту «Судебно-следственно-прокурорская специализация» диэн идэлээх кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитим. 1987 сыллаахха Аммаҕа оперативнай үлэҕэ начаалынньыгы солбуйааччытынан анаабыттара, онтон 1989 с. ИДьМ академиятыгар үөрэттэрэ ыыталлар, ол кэннэ Аллайыахаҕа начаалынньыгынан анаабыттара. Уопсайынан, милииссийэ сулууспатын бары үктэлин туораабытым.
– Петр Васильевич, эйигин Чечняҕа тиийэн, тойон буолан олорбута диэн кэпсээбиттэрэ ээ...
– 2003-2004 сс. ИДьМ бөлөҕүн бастакы солбуйааччытынан үлэлээбитим. Сүрдээх эппиэтинэстээх сыл этэ: балаҕан ыйыгар – Ахмад Кадыров, ахсынньыга – Госдума, оттон 2004 сыл кулун тутарыгар Владимир Путин быыбардара буолуталаабыттара. Ол иһин дойдуга улахан бэлитиичэскэй дьаһаллар ыытыллар буоланнар, ити федеральнай бөлөх тэриллэн дьалхааннаах Чечняҕа үлэлиирэ. Мин иннибинэ ити дуоһунаска Волгоград, Ярославль дьоно салайан олорон, ити улахан бэлитиичэскэй дьаһаллартан дьаарханан, дуоһунастарыттан аккаастанан кэбиспиттэр этэ. Эппиэтинэһэ бэрт диэн. Теракт эҥин буолар түгэнигэр, «көтө-көтө барар» буоллахтара. Кинилэр аккаастаммыттарын кэннэ, миигин анаабыттара. Ол иннигэр 2002 сыллаахха Москубаттан ИДьМ улахан иниспиэктэрскэй хамыыһыйатын ааһабын. Онно бэлиэтии көрөн, миниистир Александр Назаровка тахсан, «Лааһарабы алта ыйга, наада буоллаҕына биир сылга, Чечняҕа ыытыҥ» диэбиттэр этэ. Инньэ гынан, ИДьМ бөлөҕүн салайааччытын маҥнайгы солбуйааччытынан тиийэбин. Ити – генерал дуоһунаһа. Сыл аҥаара сулууспалыыр кэммэр ити үөһэ эппит, дойдуга улахан суолталаах быыбардары ыстарбакка, туох да улахан быһылааны таһаарбакка, барыта этэҥҥэ ааһарын толорбутум. Путин талыллыбытын кэннэ, хантараагым бүппүтэ. Миэхэ «Петр Васильевич, өссө сыл аҥаарыгар хаалбаккын дуо?» диэн этии киллэрбиттэрэ. Дойдулаах, дьонноох, оҕолордоох киһи батыммытым. Сахам сиригэр төннөөппүн кытары, ыам ыйын 9 күнүгэр, Кыайыы параадын кэмигэр улахан теракт буолар. Онно Ахмат оҕонньор өлөр, генерал Баранов атаҕа суох хаалар... ИДьМ бөлөҕө 2,5 тыһ. киһилээх этэ, субъектартан барыларыттан кэлэллэрэ. Алта ый иһигэр 25 араас-араас субъектан командировкаланаллара. Мин үлэлиир кэммэр Саха сириттэн ким да мин курдук дуоһунаска сылдьыбатаҕа. Аны туран, мэлдьи буоларын курдук, салайааччытааҕар ордук солбуйааччыта үлэлиир. Салайааччыҥ сыҥааҕа эрэ хамсыыр, наада буоллаҕына, илии баттыыр. Киэһэ аайы ыстаапка 20-чэ генерал кыттыылаах, байыаннайдары кытары мунньахтыыбыт. Мин ИДьМ систиэмэтинэн оперативнай субуокканы биэрэн дакылааттыырым. Чечня диэн оччолорго иэдээн дойду этэ, этэргэ дылы, сэрии сэбэ өрө күүгүнээн олороро. Онон байыаннайдар соҕотоҕун хаһан да сылдьыбаттар, иннигэр миинэ иитэн, тоһуурдаан да турар түгэннэрэ бааллара. Тыын мананыыта. Оччолорго олохтоох милииссийэ уонна биһиги, федераллар, бэрээдэги көрөн олорбуппут.
– Олохтоохтор федералларга сыһыаннара хайдах этэй?
– Чеченнэр бэйэлэрин сирдэригэр атын дьон хаардыы хаамарын, баҕар, соччо сөбүлээбэттэрэ да буолуо, истэрэ буһар буолуохтаах. Ким дойдутун тэбистэрэрин уруйдуоҕай? Ылан да көрдөххө, 3 ыйга, сыл аҥаарыгар тиийбит генерал, силовик сыһыана соччо истиҥэ да суох. Блокпоска эҥин турар дьон сорох түгэҥҥэ олохтоохтору хаадьылаан, сорох суобаһа суох бэрик да үктэтэ сатаан кэбилэнэр буоллахтара. Олохтоохтор күнүһүн үөрэ-көтө сылдьар курдуктар, оттон киэһэтин атын маасканы кэтиэхтэрин сөп. Биирдии-иккилии буолан маҕаһыыҥҥа да киирбэккин, уончалыы эрэ буоллахха биирдэ. Ытан кэбиһиэхтэрин сөп буоллаҕа. Олохтоох милииссийэ үлэһиттэрэ эмиэ бэйэ дьонугар соччо интэриэһэ суох буолааччылар, арай улахан боевиктары эҥин уодьуганныырга туора турбаттар.
– Эйигин кытары тойоттор кэккэлэригэр бэйэҥ курдук саха сирэйдээх баара дуу?
– Элбэх омук бэрэстэбиитэлэ сулууспалаабыта. Татаардар, башкирдар эҥин элбэхтэр этэ. Азиат суоҕа.
– Ахмат Кадыровы сирэй көрөн кэпсэттэҕиҥ дии?
– Оннук, олус чугастык да билсибэтэрбин, үлэ сиэринэн хаста да мунньахтарга илии тутуһан турабын. Ахмат Абдулхамидович Чечня бастакы хампаанньатыгар Арассыыйаны утары барбытын билэр буолуохтааххыт. Онтон кэлин бэлиитикэ уларыйбытын өйдөөн, дойдутугар эйэлээх олох түстэнэрин туһугар үлэлээбит киһи. Онон бастаан кинини ФСБ-лар тургутан көрөн, кэтии-маныы сылдьыбыттара. Мин кинини киһи быһыытынан олох сирбэппин. Оннук улаатымсык эҥин буолбатах, бэрт боростуой киһи этэ. Сахалыы судургутук эттэххэ, сопхуос салайааччытын курдук таһымнааҕа. Сатабыллаах салайааччы, үөнэ-күрдьэҕэтэ суох, бэрт аһаҕас киһи этэ. Федераллары кытары сыһыана оһуобайа. Чечня ыстаабын начаалынньыга полковник Дакаев диэн бэрт өйдөөх, боростуой киһилиин үлэлээбиппит. Кини – олохтоохтору, мин федераллары салайабыт. Дакаев Омскайдааҕы милииссийэ оскуолатын бүтэрбит, бэйэ киһитэ буоллаҕа. Уопсайынан, Чечня оччотооҕу салалтата киһи быһыытынан үчүгэй дьон этилэр.
Сэһэргэһиини сиһилии «Ил Түмэн» хаһыат 44 №-гэр ааҕаарыҥ.
0
0
0
0
0
0
SAKHAPARLIAMENT.RU
Подписывайтесь
на наш канал в telegram
и Будьте всегда в курсе
свежих новостей!
Подписаться
Читайте также
Альбина Филиппова: «Мы все любим делать вместе»
03.12.22 10:19
Становясь лучше с каждым рисунком
03.12.22 09:38
Окоемов сыдьааннара тэнийэллэр
25.11.22 09:52
Петр Шамаев: «Наша молодежь отличается особой активностью»
11.11.22 13:14
Венера Якупова: «Когда выстраиваешь диалог власти и народа,…
11.09.22 18:25
Академия будущего готовит людей к инновационным профессиям
03.09.22 19:09
В Реабилитационном центре для детей с ОВЗ наблюдаются…
11.08.22 19:44
По велению сердца
11.08.22 15:48
Комментарии (0)
Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.
Оставьте свой комментарий
Опубликовать комментарий как Гость.
Имя (Обязательно)
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Оставляя комментарии на сайте «Сахапарламент.ру», я подтверждаю, что согласен с пользовательским соглашением сайта. правилами и условиями.
Отменить
Отправить комментарий
Другие новости
Политика
«Боотур» ыччат спартакиадатын финала
Бу күннэргэ, ахсынньы 8-10 күннэригэр, Дьокуускайга «Боотур» добровольческай этэрээт…
08.12.22 15:39
Уопсастыба
Михаил Николаев 85 сааһын көрсө Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат III кэнгириэһэ
Ахсынньы 4-14 күннэригэр Саха Сирин бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев 85…
08.12.22 14:39
Общество
2023 год станет Годом родного языка в Сунтарском улусе
Сегодня, 8 декабря, в ходе очередной сессии Улусного (районного) Совета депутатов глава…
08.12.22 14:00
Уопсастыба
Саха Сирин дьоруойдара — «Кыайыы сирэйэ» бырайыакка
Арассыыйаҕа Аҕа дойду дьоруойдарын күнүн көрсө, Саха Сириттэн Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу…
08.12.22 11:39
Ил Түмэҥҥэ
Ил Түмэн дьокутааттара нэһилиэнньэни кытта көрсүһүүлэрин графига таҕыста
Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев 2022 сыл тохсунньу 7 күнүнээҕи 156 №-дээх…
08.12.22 10:29
Политика
Принят законопроект, уточняющий нормы контроля за ввозимыми в РФ пестицидами
Государственная Дума на пленарном заседании 7 декабря приняла в первом чтении…
08.12.22 09:52
Все новости
Топ новости
Становясь лучше с каждым рисунком
03.12.22 09:38 711
Оҕо эрдэхтэн олоҥхолоотоххо, кыра эрдэхтэн кыттыстахха...
01.12.22 14:53 698
“ҺӨҔҮҤ” быыстапкатын көрөн сөҕүҥ
02.12.22 15:38 682
Элбэх кинигэ ааптара, айымньылаах үлэhит Габышева Парасковья Прокопьевна
06.12.22 16:46 640
Амма тыатын кэрдиитин туһунан киинэ сүрэхтэниитэ
01.12.22 19:00 555
Дьохсоҕон олоҥхоһутун истэр дьоро киэһэ
03.12.22 22:21 530
Сокуон уонна суобас этиитинэн
03.12.22 17:48 434
Более 10 тысяч "детей столетия" в Якутии получат 100 тысяч рублей
05.12.22 15:20 423
И.Л. Кондаков 165 сылыгар научнай-практическай кэмпириэнсийэ
01.12.22 15:11 403
Якутия получит 1,5 млрд рублей для развития социальной инфраструктуры
03.12.22 10:34 382
Спецпроекты
Спецпроекты
Акция «Я люблю тебя, Мама!»
76 лет Великой Победы
Якутия Помнит/Саха Сирэ умнубат
Новости
Политика
«Боотур» ыччат спартакиадатын финала
Общество
2023 год станет Годом родного языка в Сунтарском улусе
Политика
Принят законопроект, уточняющий нормы контроля за ввозимыми в РФ пестицидами
Об издании
Редакция
Обратная связь
Реклама и услуги
Подписка
Спецпроекты
Архив
Пользовательское соглашение
16+
SAKHAPARLIAMENT.RU © 2020 | Сетевое издание «Саха Парламент». Все права защищены
Учредитель: Аппарат Государственного собрания (Ил Тумэн) РС(Я)
Адрес редакции: 677027, Республика Саха (Якутия), г. Якутск, ул. Кирова, д.18, блок В
Главный редактор: Христофорова М.Н.
Телефон редакции | Факс: +7 (4112) 40‒22‒10
Электронная почта редакции: [email protected]
Регистрационный номер ЭЛ № ФС77-78176 от 20 марта 2020г. выдано федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (Роскомнадзор)
Все права на материалы, опубликованные на сайте www.sakhaparliament.ru, принадлежат редакции и охраняются в соответствии с законодательством РФ.
Полное или частичное использование текстовых и иных материалов с сайта Sakhaparliament.ru на иных ресурсах в сети Интернет и в социальных сетях разрешается только с согласия редакции сайта и гиперссылкой на материал сайта Sakhaparliament.ru.
|
oscar
|
Күндү ааҕааччыларбыт 2021 сыл 2-с аҥаарыгар чэпчэтиилээх сурутуу саҕаланна🙌🏻 Муус устар 5-15 күннэригэр тапталлаах хаһыаккытыгар "Кыымҥа", сөбүлүүр сурунаалларгытыгар "Күрүлгэҥҥэ" уонна "Байдамҥа" удамыр сыананан сурутуоххутун сөп 🙌🏻 Чэпчэтиилээх сурутуу почта бары салааларыгар ыытыллар 🙌🏻 Маны таһынан, дьиэттэн тахсыбакка 8924-563-65-88 нүөмэргэ эрийэн мобильнай баанынан уонна Q-кодунан сурутуоххутун сөп 🙌🏻 Саха тыллаахха тыын - "Кыым" ✨
“Кыымы” дьиэттэн тахсыбакка сурутар өссө биир ньыма!
Күндү ааҕааччылар! “Кыым” хаһыаты дьиэттэн тахсыбакка олорон аадырыска диэри сурутар өссө биир ньыма баар буолла. Ол – куар-кодунан (QR-код)!
Хайдах сурутабыт?
Билигин хамнас, биэнсийэ барыта баан каартатыгар түһэр. Оттон баан каарталаах дьон баһыйар үгүстэрэ “Мобильнай баан” сыһыарыытын туһаналлар.
1. “Кыымы” сурутар туһугар “Мобильнай баан” сыһыарыыга киирэҕит.
2. “Платежи” диэни талаҕыт.
3. Экран үөһээ уҥа муннугар баар куар-код ойуутун эбэтэр “Оплата по QR или штриходу” диэни баттыыгыт. Сөпкө баттаатаххытына, экраҥҥытыгар хаартыскаҕа түһэрэр QR-код анал рамката тахсыаҕа.
4. Ол рамканы ити көстөр түөрт муннуктаах хара ойууга туһаайаҕыт. Болҕойуҥ! 1-кы зонаҕа олорооччулар бастакы, иккискэ олорооччулар – иккис ойууну “тыктараҕыт”. Ойууну сөпкө туһаайдаххытына, тута ааккытын-суолгутун, аадырыскытын суруйар сирэйгэ киириэххит.
5. Дааннайы толорор сир үөһээ өттүгэр “ООО “Медиагруппа “Ситим” диэн сурук тахсыаҕа. Ол анныгар ААА, олорор аадырыскытын (индексэҕит, улуускут, нэһилиэккит, уулуссаҕыт аатын, дьиэҕит нүөмэрин) суруйаҕыт.
6. “Оплатить” диэни баттыыгыт. Бүттэ! “Мобильнай баан” сыһыарыыта төлөбүр сууматын зонатын көрөн бэйэтэ ааҕан таһаарар. Эһиги төлөбүр сууматын суруйаргыт ирдэммэт.
7. Ити кэннэ 2021 с. от ыйыттан саҕалаан суруппут “Кыымҥыт” кэлэрин күүтэҕит.
Күндү аҕа саастаах доҕотторбут, бары ааҕааччыларбыт! Бэйэҕит кыайан суруппат буоллаххытына, оҕолоргутуттан-сиэннэргититтэн, аймах-билэ дьоҥҥутуттан көрдөһүҥ. Кинилэр итини бары сатыыллар.
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Антирейтинг: Сатамматах маршруттар
Дьокуускайбыт барахсан үбүлүөйдээх сылга ох курдук оҥостон, кустук курдук кууһанан, киэргэнэн-симэнэн туруон оннугар, хаһааҥҥытааҕар да киртийэн,…
Уопсастыба
Мобилизация сыыһалара
Быыбар туһунан саҥа санаалар
Патриоттар уонна “элиитэ” (Саҥа уларыйыы туһунан санаалар)
Сахалыы сонун элбиирин харгыстыыр биир курус көстүү
Оҕоҕо туһуламматах үөрэх кинигэтэ кимиэхэ нааданый?
Болҕомто киинигэр
Дьон
Нарыйаана Данилова: "Бойобуой доҕотторун туһугар олоҕун толук уурда"
Сынньалаҥҥа
“Ыллыыр Мыраан” муора кытылыгар Абхазияҕа сынньалаҥҥа ыҥырар!
Тириигин күн уотуттан харыстаа
Үрүлүйэр үрүҥ илгэ туһунан
Уста сахалыы кээмэйдэрэ
Истиҥ эҕэрдэ
Үбүлүөйгүнэн эҕэрдэ!
СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын дьокутаата, “Ил Түмэн” бэчээт кыһатын генеральнай дириэктэрэ - сүрүн эрэдээктэрэ Мария Николаевна Христофорова үбүлүөйдээх сааһын бэлиэтиир.
70 сааскынан истиҥ эҕэрдэ!
Күндү кэллиэгэбитин, ытыктыыр доҕорбутун Владимир Николаевич Федоровы 70 сааскын томточчу туолбуккунан ис сүрэхпититтэн эҕэрдэлиибит!
Эҕэрдэни кытары "Ситим" медиа бөлөх, "Кыым", "Күрүлгэн эрэдээксийэлэрэ"
Истиҥ эҕэрдэбитин этэбит
Ытыктыыр киһибитин Анатолий Никитич Осиповы 80 сааскынан сүһүөхтээх бэйэбит сүгүрүйэн туран эҕэрдэлиибит!
Эҕэрдэни кытары кытары оҕолоруҥ, кийииттэриҥ, күтүөтүҥ, сиэннэриҥ, хос сиэниҥ, аймахтарыҥ, чугас дьонуҥ!
Эҕэрдэ бастыҥын аныыбыт
Таптыыр эдьиийбитин Маргарита Ильиничнаны 65 сааскынан эҕэрдэлиибит!
Эҕэрдэни кытары Дьокуускайтан балтыҥ дьиэ кэргэнэ
Айымньы
Аһаҕас эттээх атаһым
Санаа кэрчигэ
Олохпун оҥостуохпун баҕарабын
Гороскоп
ГОРОСКОП. Алтынньы 24-30 күннэрэ
Умнуллубат мөссүөн
Мытаах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Григорьева Мария Саввична орто дойдуттан барбытын туһунан иһитиннэрэбит
Күндү иһирэх ийэбит, эбээбит, хос эбээбит, тыыл бэтэрээнэ, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕын огдообото, Мытаах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, «Ийэҕэ махтал» бэлиэ хаһаайката
Киһи кэрэмэһэ, саха саарына Бүөккэ Саабыс сырдык мөссүөнэ умнуллуо суоҕа
Алексеев Петр Саввич Үөһээ Бүлүү улууһун Боотулу нэһилиэгэр 1957 сыллаахха от ыйын 25 күнүгэр төрөөбүтэ. 1976 сыллаахха Хоро орто оскуолатын бүтэрэн баран, ол сыл Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ытык иэһин толорон сулууспалыы барбыта.
Нам улууһун бочуоттаах олохтооҕо Николаев Егор Семенович күн сириттэн күрэммитин иһитиннэрэбит
Бырастыылаһыы ыам ыйын 26 күнүгэр 10 чаастан "Некрополь" кэриэстэбил саалатыгар буолар. Аадырыһа: Дьокуускай к., Сергеляхскай шоссе 5 км 2/8 №-дээх дьиэтэ.
Аҕа дойду сэриитин, тыыл үлэтин бэтэрээнэ Нина Афанасьевна Герасимова күн сириттэн күрэммитинэн дириҥ кутурҕаммытын тиэрдэбит
Ахсынньы 27 күнүгэр 95 сааһыгар күн сириттэн күрэммитинэн, дириҥ кутурҕаммытын тиэрдэбит. "Ситим" медиа-бөлөх бары үлэһиттэрэ.
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : [email protected]
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Ханнык баҕарар геометрическай фигура иэнин мээрэйдээһин диэн — иэнэ мээрэйдэнэр фигураҕа хас квадратнай единица баарын булуу буолар. Геометрическай фигуралар иэннэрин мээрэйдииргэ ити фигуралары тэҥнээн көрөр туспа мээрэйдэр баар буолуохтаахтар. Оннук мээрэйдэринэн метргэ дуу, дециметргэ дуу, сантиметрга дуу, миллиметрга дуу тэҥ өрүттээх квадраттар буолаллар. Улахан иэннэри мээрэйдииргэ километрга тэҥ өрүттээх квадрат мээрэй буолуон сөп. Ханнык эмэ уста единицата өрүттээх квадрат квадратнай единица диэн ааттанар. Онон квадратнай метр, квадратнaй сантиметр, квадратнай километр о. д. а. диэн единицалар бааллар, ол мээрэй единицата буолар квадрат өрүтүн метринэн дуу, сантиметрынан дуу, километрынан дуу мээрэйдииртэн тутулуктаах.
ПалеткаПравить
Ханнык эмэ фигура иэнин адьас туочунандык мээрэйдиир наадата суох эбэтэр иэнэ мээрэйдэнэр фигура кытыыта токур линиянан чэрчилэммит буоллаҕына, кини иэнин мээрэйдээһиҥҥэ палетка диэн оһуобай прибор туттуллар. Палетка — масштабтаах квадратнай сетка. Кини квадратын өрүтэ хайа талбыт, холобур 1 см, өрүттээх буолуон сөп. Палетканы курдары көстөр пластинкаттан оҥороллор. Бу пластинка мээрэйдэнэр фигура үрдүгэр саба ууруллар. Бастаан бэриллибит фигура иһигэр сытар бүтүн квадраттары ааҕыллар. Онтон фигура контура быһа охсон ааһар квадраттарын ааҕыллар. Ситэтэ суох квадраттар биир квадрат аҥарынан ааҕыллаллар. Онон иэнэ мээрэйдэнэр фигураҕа барыта хас квадрат баарын суоттаан таһаарыллар. Палетка көмөтүнэн иэннэри ити курдук мээрэйдээһин туочунайа суох, сылаалаах. Ол иһин практикаҕа иэннэри ордук туочунайдык булар тупсаҕай ньымалар туттуллаллар. Ол ньымалар кэрчиктэр усталарын сатаан мээрэйдээһиҥҥэ уонна туспа формулалары туһаныыга олохтоноллор.
Көнө-муннук иэнэПравить
Көнө-муннук олоҕор уонна үрдүгэр биирдии сантиметрдаах кэрчиктэри бэлиэтиэҕиҥ уонна бэлиэтэммит точкалартан көнө-муннук өрүттэригэр параллельнай буолар гына көнөлөрдө ыытыаҕыҥ. Оччоҕо көнө-муннук квадраттар сеткаларынан (палетканан сабар курдук) сабыллар. Маннык палекткаҕа хас квадрат киирэрин, о.э. көнө-муннук иэнин буларга кини олоҕун устатын көрдөрөр чыыһыланы көнө-муннук үрдүгүн көрдөрөр чыыһылаҕа төгүллүөххэ наада. Кылгастык бу курдук этиллэр: көнө-муннук иэнэ кини олоҕо үрдүгэр төгүллэммит үөскэмигэр тэҥ.
ЛитератураПравить
Никитин Н. Н. Геометрия: 6-8 кылаастарга үөрэнэр кинигэ. — Якутск: Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1963.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Балаҕан ыйын 17 - 18 күннэригэр С.С. Васильев-Борогонскай аатынан улуустааҕы киин, "Сыккыс", Мындааба, Хомустаах библиотекаларын специалистара, Дьокуускай куораттааҕы музыка уонна Саха сирин норуоттарын фольклорун музейын үлэһитэ Громова О.Н. буоланнар Таатта улууһун Чөркөөх бөһүөлэгэр суруйааччы, тыл үөрэхтээҕэ, общественнай деятель, саха советскай литературатын төрүттээччи П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылыгар аналлаах «Ойуунускай уонна мин нэһилиэгим» республикатааҕы бырайыакка кыттан кэллилэр.
Бастакы күн библиотекардар П.А. Ойуунускай аатынан Чөркөөх орто оскуолатын үөрэнээччилэрин кытта көрүстүлэр. Киин библиотека кыраайы үөрэтэр салаатын сэбиэдиссэйэ Павлова О.Н. «Ойуунускай уонна Чараҥ ыһыаҕа», «Сыккыс» библиотекара Готовцева А.Н. «Дорообо, туйгун кыыс, Өрүүчэ» хоһоон геройа Олесова И.Д. олоҕо, үлэтэ» диэн бэсиэдэлэри аахтылар. Оҕо библиотекатыттан Гоголева Н.В. поэт олоҕун , айар үлэтин туһунан викторина ыытта, Громова О.Н. П.А. Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхотун Колесов Г.Г. эталоннай толоруутугар олоҥхо- мультипликационнай дьүһүйүүнү көрдөрдө. Салгыы делегация Чөркөөхтөөҕү П.А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбыннас историятын музейыгар сырытта, нэһилиэнньэни кытта көрсөн лекция аахта.
Иккис күн Уус-Алдан библиотекардара поэт айымньыларынан туруоруллубут памятниктары сөҕө –махтайа көрдүлэр, сайылык алааһыгар Тохтобулга, төрөөбүт алааһыгар Муҥха Дэлбэрийбиккэ сылдьан үөрэммит оскуолатын , буор кута көмүллэ сытар сирин, төрөөбүт, олорбут балаҕанын, ийэтин, аҕатын уҥуохтарын көрдүлэр. Салгыы Аргунов И.А. аатынан Ытык - Күөллээҕи киин библиотека коллективын кытта төгүрүк остуолга кытыннылар. Бу сырыы биир саамай умнуллубат түгэнинэн библиотекардар Ойуунускай төрөөбүт алааһыгар, поэт айымньыларынан памятниктар тастарыгар, кини өлбөт –сүппэт хоһооннорунан литературнай монтаһы видеоҕа устан үйэтитиилэрэ буолла.
|
oscar
|
Сэтинньи 16 — Билиҥҥи Перу сиригэр Кахамарка кыргыһыытыгар Франсиско Писарро салайар 200 киһилээх испанецтар этэрээттэрэ инка ыраахтааҕытын Атауальпа 7000 киһилээх харабылын албыҥҥа киллэрэн кыргыбыттар уонна ыраахтааҕыны бэйэтин аманаат оҥостубуттар. Атауальпа босхолонорун толугар биир хоһу кыһыл көмүһүнэн уонна аттынааҕы хоһу үрүҥ көмүһүнэн толорон биэрбиттэрэ. Кыһыл көмүс ыйааһына 6 туонна буолбут. Испанецтар толугу ылан баран Атауальпаны өлөрбүттэр. Оттон көмүһү ылбыт саллааттар үгүстэрэ индиэйэстэри утары эбэтэр бэйэ-бэйэлэрин кытары сэриилэргэ сотору кэминэн өлбүттэр.
|
oscar
|
Колтовской П.С. этэринэн Алыһардаах удаҕан-Анна Дмитриевна Иванова эргэ истиилинэн кулун тутар 3 күнүгэр 1848 сыллаахха төрөөбүтэ. Эһэтэ Тугун Уйбаан 1785 сыллаахха, аҕата Миитэрэй 1815 сыллаахха төрөөбүттэр. (2016 сыллаахха Дьокуускайга тахсыбыт Василий Николаев, Марк Григорьев «Кырыкыйдар» диэн кинигэлэриттэн ылылынна).
Лүүчүҥҥэ чаччыыналаабыт, (эдэр сааһыгар өлбүт) удаҕан дьахтар ойохтоох Колтовской Дмитрий Иванович диэн киһи олоро сылдьыбыт, кини эдэр сааһыгар өлбүт. Аана эһэтин Тугун Уйбаан аатынан араспаанньата Иванова буолбут.
Бастакы түһүмэх.
Аана бэйэтэ маннык кэпсээбиттээх эбит: «Тоҕустаахпар тулаайах хаалан баран, аймахтарбытыгар Кукаайык Ньукулайдаахха иитилинним. Кукаайык улахан кыыһа буккуллан ыалдьар. Ол сылдьан көрдөхпүнэ, ыалдьа сытар дьахтар оронун инниттэн хамсалаах табах буруотун курдук күөх өҥнөөх буруо унаарыс гынан хаалар этэ», — диэн.
Бу Кукаайык Ньукулай, Жирков Николай Никифорович, туох төрүттээх-уустаах киһи этэй? Төрүт эһэтэ Туоҕа Боотур быраатын уола Дардаҕар (Дагдаҕар) Боотур. Туоҕа сааһыран баран кэлбит. Дардаҕар саҥа сиппит киһи кэлсибитэ үһү.
Дардаҕар уола Мэлтэгэр Боотур. Мэлтэгэртэн Болуоһунньук (үскэл, модьу диэн тыл) төрүүр. Болуоһунньук үйэтигэр нуучча миэрэтэ кэлбит. Болуоһунньук сүрэхтэнэн Силиип диэн ааты ылбыт, Мукучу нэһилиэгин маҥнайгы кинээһэ буолар.
Болуоһунньук улахан уола Күүстээх Көстөкүүн-Жирков Константин Филиппович уһуннук Мукучу нэһилиэгэр кинээстээбит. Күүстээх икки олоххо олорбут киһи. Маҥнайгы кэргэнэ Олена — Лүүчүн маҥнайгы кинээһэ Николай Жирков кыыһа. Николай аҕата Дьолуодай ойуун Петр I ыраахтааҕы ыалдьан өлөөрү сыттаҕына, Саха сириттэн Петербурга айаннаан испит түөрт ойууннартан биирдэстэрэ буолар. Көстөкүүн маҥнайгы кэргэнэ Олена өлбүтүн кэннэ Үөһээ Бүлүү улууһуттан Хаҥалас буолаһын кинээһэ Еким Тарагаев уола Бытыгый кыыһын Марфа Игнатьеваны ойох ылбыт. 1782 с. сэтинньи 7 күнүгэр бэргэһэлэммиттэр (2012 сыллаахха Дьокуускайга тахсыбыт Петр Максимов, Марк Григорьев «Лүүчүннэр» диэн кинигэлэриттэн ылылынна).
Көстөкүүн икки дьахтартан уон оҕолоох: алта уол, түөрт кыыс. Көстөкүүн алта уолуттан кыралара Ботоох Микииппэр диэн эбит. Бу уол Көстөкүүн иккис кэргэниттэн Марфа Игнатьеваттан төрөөбүт. Ботоох-Жирков Никифор Константинович, Орто Бүлүү улууһугар биир болдьоххо кулубалаабыт, нэһилиэгэр уһуннук кинээстээбит киһинэн биллэр.
Ботоох түөрт уоллаах, олортон аччыгыйдара ити Аананы ииппит Кукаайык-Жирков Николай Никифорович буолар. Кукаайык Ньукулай Мукучу нэһилиэгэр биэс болдьоххо кинээстээбит. Орто Бүлүү улууһугар биир болдьоххо кыра кулубанан үлэлээбит киһи эбит.
Аана олох кыһалҕатын билбэккэ улаатан дьон хараҕар быраҕыллар кыыс буола улааппыта. Аҕата эрдэ өлбүтэ. Кыыс уон биир сааһын туолуута дьону кытта аһаспат, киһини кытта кэпсэппэт, кыраттан да киҥнэнэр, доҕордоспот, бэйэтин көрүммэт, сууммат-тарааммат буолбута. Дьүһүнэ-бодото, майгыта куһаҕан өттүгэр уларыйбыта (А.Е. Пахомова). Бэйэтэ биллибэт ыарыынан ыалдьан ийэтин улаханнык куттаабыта. Уһуйтараары Өөккөөчөөн ойуунтан көрдөспүттэригэр:
«Ити мин кыайан уһуйбат удаҕаным буолар аналлаах, кини 23 мутугунан үрдүк олорор. Санааҕытыгар Басхырдаан эбэтэр Маҥаас кырдьаҕастарыттан көрдөһүҥ, баҕар ол дьон кыайан уһуйуохтара буолуо», — диэбит. Ийэтэ Евдокия чугас аймаҕыттан, кинээһиттэн Никифор Николаевтан кыыһын эмтэтэригэр көмө көрдөөбүтэ. Тулаайах хаалбыт ыалга кинээс элбэх көмөнү оҥорон абыраабыта. Лүүчүҥҥэ олорор аймахтара Хаарпа ойуун үс түүннээх күн кыыран баран: «Үөһээттэн туттарыылаах удаҕан буолуоҕа. Орто дойдуга эмиэ хабааннаах. Аллараа дойдуга суох, онно кыырар анала суох. Биир кыыс оҕо сырыытын сылдьыаҕа. Билигин да суолу билэрэ буоллар иннибитигэр түһэ сылдьыах эбит. Билигин Дохсурума удаҕан диэн ааттанар. Үөһээ дойдуга Иэйэхсиккэ, Айыыһыкка, Күрүө Дьөһөгөйгө, Ала Мылахсыҥҥа барыларыгар тиийэр алгыстаныа. Кэлин аата-суола аан дойдуга тарҕаныа, суон сураҕа иһиллиэ», — диэн баран Хаарпа, Аана төбөтүгэр силлии-силлии имэрийбитэ, абын-хомуһунун биэрбитэ. Аана Хаарпа ойуун, алгыыр бириэмэтигэр уҥа өттүгэр дьалбыыр тутуурдаах олорон, алгыһын үүт түһэрэн иһэрэ. Хаарпа алҕаан-домноон баран:
«Оҕом, Аана, дьиҥнээх оҕо бэйэҕиттэн кэлэр тускута суох буолаахтыыра буолуо диэн көрүүлэнним», — диэн эппит (В.А. Кондаков).
Никифор кинээс Хаарпа «атаҕын соболоҥун» үчүгэйдик төлөөбүт. Сотору Аана үтүөрэн, дьонун үөрпүт. Ыҥырыыларга сылдьан дьону, сүөһүнү эмтээн аата киэҥник тарҕаммыт. Кыыс олус кэрэ дьүһүннээх буолан, чугастан, ыраахтан кэргэн кэпсэтэр дьон үксээбиттэр. Кыыс кимиэхэ да сөбүлэҥин биэрбэтэх. «Үчүгэйдик олорор ыал уолугар кэргэн тахсыбаккын», — диэн ийэтэ мөҕөр буолбут. Анна Дмитриевна ийэтин кытта кыыһырсан баран быраата Николай көмөтүнэн Бэстээх күөл соҕуруу өттүгэр Хайыҥда кытыытыгар дьиэ туттан онно олохсуйар, хас да чаҕары тутар.
Саха уһулуччулаах учуонай-топономиһа Багдарыын Сүлбэ суруйбутунан «киһини удаҕан бадьыыстаабытын ойуун кыайан төлөрүппэт». Удаҕаны хайа да бэйэлээх ойуун кыайан сиэбэт. Оннук түбэлтэни биһиги ааҕааччыбытыгар кэлин кэпсиэхпит. Алыһардаах удаҕантан чугас ойууннар куттаналларын, утары саҥарбаттарын туһунан Орто Бүлүү таҥаратын дьиэтин аҕабыыта Иннокентий Синицын консистория суутугар үҥсүү суруйбута баар («Ил Түмэн», 2006 с.).
КӨМӨЛӨҺӨӨЧЧҮЛЭРЭ
Аана 1888 с. тохсунньу 31 күнүгэр 35 саастаах Николай Павловка (Сыгынньах ойууҥҥа) Бүлүү куоратын таҥаратын дьиэтигэр кэргэн тахсан бэргэһэлэнэр, балачча уһуннук олороллор да оҕоломмоттор. Кэтэһэ сатаан баран Чохуу аҕатын ууһуттан кыыс оҕону ииттэ ылаллар. Бэйэлэриттэн оҕото суох да буоланнар, Даша диэн кыыһы көрөн-маанылаан иитэллэр. Бу кыыстара хороччу улаатан, ынах хомуйар буолтун кэннэ Аана, дьэ, ыарахан буолар. Ол туһунан Бычаан уола Сыымай Түмэппий кэпсиир: «Наһаа утуйар буолбут. Ыалдьаҕын дуо диэн ыйыппыттарыгар — суох, хат буолан ханайа сылдьабын», — диэн эппиэттээбит. Саас кэргэнэ Сыгынньах ойуун суох кэмигэр Аана сарсыарда эрдэ туран, титииккэ тахсыбыт. Ол тахсан уһаабытын иһин, биир чаҕар дьахтара титииги өҥөйөн көрбүт. Онуоха Аана: «Кииримэ!» — диэн хаһыыра түспүт. Дьахтар куттанан ааны саба баттыыр, ол чыпчылыйыах түгэнигэр манныгы көрбүт. Аана сыгынньахтанан баран олорор үһү, иннигэр от тэлгэнэ сытарыгар улахан баҕайы алыһар балык сытар үһү. Аана өр буолбат, дьиэҕэ киирэр уонна: «Хотуой, били эргэ даба ырбаахыны уонна биир саҥа ырбаахыны ылан кулу эрэ», — диэбит. Бэйэтэ суол ааныгар турар үһү. Онуоха дьахтар тугу эппитин аҕалан биэрбит. Ону харбаан ылаат, титиигэр тахсыбыт. Тахсан эргэ даба ырбаахытыгар оттору-мастары, балыктары суулаабыт, саҥа ырбаахытын кэтэн кэбиспит уонна ол таһаҕаһын дьиэтиттэн балачча ыраах баар дүөдэҕэ илдьэн кистээбит буолуохтааҕын сэрэйэллэр. Барарыгар доҕор дьахтарыгар: «Хотуой, мин кэлэ иликпинэ титииккэ сылдьаайаҕын», — диэбит.
Өр соҕус буолан баран Аана кэлэр. Дьахтарыныын эмиэ титииккэ тахсаллар. Ол-бу от тобоҕун, кири-хаҕы хомуйан торбуйах тириитигэр суулаабыттар, ол эрэ кэнниттэн Аана били сууламмыт таһаҕаһын туппутунан дүөдэтин диэки барар. Ол баран балачча уһаан кэлэр. Таҥна сылдьыбыт эргэ таҥастара суохтар, барыта саҥаны таҥныбыт. Сууммут-тарааммыт көрүҥнээх уонна этэр: «Хотуой, били баҕайыга ол-бу буолла диэн кэпсээйэҕин, манньатын эйиэхэ тугу да биэриэ суоҕа», — диэбит (ити кэргэнин Сыгынньах ойуун туһунан сэрэтэр).
Ааналаах уол оҕону иитэ ылаллар, Уйбаан диэн ааты биэрэллэр. Уйбаан араспаанньата иитиллибитинэн Барыыһап, айбыт аҕата Мэхээлэ. Онон толору аата Борисов Иван Михайлович буолбут. Дьоҥҥо биллэр аата Мэхээт уола Уйбаан. Кини аҕатын удьуордаан кус быһыйынан, ат бөҕөһүнэн, оһуокайдьыт, тойуксут быһыытынан биллибит, аатырбыт-сураҕырбыт киһи (НА РС(Я). Ф. 141. Оп. 4. Д. 245).
Икки сыл ааһар. Икки сыл буолан баран, Аана иһэ эмиэ биллэрдик улаатар. Эмиэ эргитэн утуйан тахсар. Ити күһүн биир киэһэ кэргэнигэр Сыгынньах ойууҥҥа этэр: «Доҕоор, бу дьиэҕэ мэнээк тугу гына олоруоххунуй, ол миигин кэтэһэ сытаргыттан туох да туһа тахсыа суоҕа. Дьон өрүс арыытын күөллэригэр киирэн муҥхалыы бараллар үһү, кинилэри кытта барыс. Эмис бөдөҥ собо сиэ этибит». Ону истээт кэргэнэ муҥхаһыттары кытта өрүс арыытын күөллэригэр бултуу барсар.
Кэргэнэ барта икки хоммутун кэннэ, көмүлүөк оһох уотун күөдьүтэн баран, хотонугар киирэр. Ол киэһэ Ааналаахха Бүүччүн Бүөтүр кэргэнэ хоно сытар эбит.
Аана хотоҥҥо киирбитин хоноһо дьахтар көрө сыппыт. Сотору буолаат хотон иһиттэн ньуу-ньаа саҥа иһиллибит. Дьахтар ыксаан, ойон туран хотону өҥөйөн көрөр. Арай тымтык уотугар көрдөҕүнэ, Аана сыгынньахтанан баран күкүргэ олорор эбит, дьахтар иннигэр от тэлгэнэ сытар, ол үрдүгэр улахан баҕайы тураахха дуу, суорга дуу маарынныыр көтөр олорор эбит. Хоноһо дьахтары көрөөт Аана хаһыыра түһэр. Дьахтар куттанан дьиэҕэ төннөн киирэн оронугар сытар. Ол сыттаҕына, хотон иһигэр үс төгүл суордуу саҥа иһиллибит.
Өр соҕус буолан баран, Аана дьиэҕэ киирэр уонна чаҕар дьахтарыгар: «Хотуой, били таҥаһы аҕал эрэ». Чаҕар дьахтар кыырар тэрилин аҕалан биэрэр. Аана суол ааныгар туран кыырар. Ис хоһооно үтэйэр курдук. Кыыран бүтэн баран, тымтай ылан хотоҥҥо киирэр уонна тугу эрэ суулаан угар, аҕалан суол ааныгар уурар, чаҕар дьахтарын ыҥыран ылан, кулгааҕар тугу эрэ сибигинэйэр уонна сытынан кэбиһэр. Чаҕар дьахтар тымтайы ылан тахсар, өр соҕус буолан баран, киирэн утуйар.
Сарсыарда Аана кыайан турбат, сытан эрэн: «Хотуой, ити ыалдьыт дьахтары аһатан баран, ампаартан аста ылан үтэ кэһиилээн ыыт», — диэбит уонна хоноһо дьахтарга: «Ити ким көмөлөс диэн ыҥырбытыгар киирэн, өҥөйөн көрөн, инники дьылҕаҕын тоҕо үктээтиҥ», — диэбит үһү.
Кырдьык, оччолорго эдэрчи дьахтар дьиэтигэр төннөн кэлэн уһаабатах. Ойоҕостотон ыалдьан өлөн хаалар (бу дьахтар уола Сыымай Түмэппий кэпсээнэ).
Ол иһин Куба Сиэбиттэн ааттаах-суоллаах Хаарпа ойуун бииргэ төрөөбүт быраата Ньукуу баай уола Сонтуорка ойууну ыҥыттараллар. Ойуун кэлээт көрүү көрүүлэнэр. Үс атахтаах төгүрүк сирэйдээх остуол оҥотторор уонна таҥаһынан муостаҕа тиийэ саба бүрүйтэрэр. Аана быыһанаатын кытта Сонтуорка ойуун туох эрэ суулааҕы тутан аҕалан бүрүөһүннээх остуол анныгар угарга дылы гыммыт. Ол укпут сиригэр кэмпиэт, саахар бытарытан таммалатан биэрбитигэр, туох эрэ тумсунан тоҥсуйарын курдук, тобугурас тыас иһиллибит. Ол тыаһы истэ сытан Аана: «Ол да иһин миигиттэн туох киһилии оҕото төрүө буоллаҕай», — диэн муҥатыйбыт.
Билгэ-Игнатьев кэпсииринэн, үс хонон баран, айыыһыт аттанар күнүгэр, Сонтуорка ойуун суор оҕотун кыбынан таһааран ортоку сэргэҕэ соҕуруу диэки хайыһыннаран олордубут уонна Аҕа Суору ыҥырбыт. Дьон бары үтэйиини көрөөрү таһырдьа тоҕу сууллан тахсыбыттар, оттон Аана оронугар олорон хаалбыт. Ойуун дьиэ аанын нэлэччи астарар уонна: «Аана, бу Хахсааттыыр Хара Суорунтан оҕоҕун айбыт аҕатыгар үтэйэн эрэбин, ыл, көрөн хаал», — диир. Инньэ диэн баран Сонтуорка ойуун быыстала суох дүҥүрүн лүҥсүйбүт, алгыы-алгыы кутуран дьигиһиппит. Ити курдук үс тоҥ күөс быстыҥа тохтоло суох кыыран бүтүүтүн саҕана, Суор оҕотунуун туруору дайбаан үөһэ халлаан диэки көтөн куһуйа турбуттар. Мустубут дьон суор оҕотун харахтарыттан сүтэриилэрин саҕана, ойуун былаайаҕынан чарапчыланан өрө хантайан туран: «Ийэҥ ыҥырдаҕына үөһэттэн кэлээр, сүллэрдииригэр көмөлөһөөр», — дии хаалар. Сонтуорка ойуун дьиэҕэ кыырбытынан киирбит уонна аал уоту аһата-аһата Аананы имэрийэн-томоруйан домнообут. Түмүгэр эппит: «Миигиттэн төһө да үрдүкү буолларгын, эйигин эмтиир дьылҕалаах-ыйаахтаах эбиппин», — диэн. Аана дьоно Сонтуорка ойууҥҥа улаханнык махтаналлар, бэрик-туһах биэрэн ыыталлар.
Дьэ, итинтэн ыла кини атын аналлааҕа, туспа дьылҕалааҕа дьонугар-сэргэтигэр өссө биллэн, ырааҕынан-чугаһынан сурах-садьык киэҥник тарҕаммыт. Эдэр удаҕаҥҥа сүөһүтэ турбатах, оҕоҕо өлүүлээх, араас ыарыылаах, чэ, быһата олохторо огдолуйбуттар, истиһэ-истиһэ, элбэхтик сылдьар, көмө көрдөһөр буолбуттар. Сүллэрдииригэр Суор уола улаханнык көмөлөһөр эбит. Ол туһунан Аана эмээхсин кырдьан олорон этэрин эдэр сылдьан истибит олохтоох кырдьаҕастар бары биирдик кэпсииллэрэ.
Хомуйан оҥордулар: М.П. Григорьев, А.А. Павлов.
«Алыһардаах Аана» кинигэттэн быһа тардыы.
«Айар» кинигэ кыһатыгар бэчээттэнэн тахсыбыта.
1
0
Навигация по записям
Августина Попова: «Төрөөбүт тылбар өйүм-санаам сааһыланар эрэ кэмигэр эргилинним…»
Кэпсээн: Хомолто
Маны ааҕыҥ
“Хомуллубатах дэлээнэлэри хаартыскаҕа түһэрэн ыйыыра”
«Уһуйаан оҕотун энциклопедиятын» кытары Билии дойдутугар айан
«Уруум таптала»
Ааттыын да сүдү
Кыра диэмэҥ, иһигэр буорахтаах!
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Чэгиэн
Өрөспүүбүлүкэҕэ эбии 75 киһи ыарыйда
Үөрэх
СӨ үөрэҕин уонна билимин миниистирин педагог-сүбэһиттэрэ үлэлэрин саҕалаатылар
Сүрүн
Тымныы полюһугар Өймөкөөҥҥө бүгүн сарсыарда 60 кыраадыс бэлиэтэннэ
Сонуннар
Дьаамаҕа түспүт киһини быыһаатылар
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: [email protected], [email protected]
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Олоҥхо күнүн чэрчитинэн «Олоҥхо Саха фольклорун кылаан чыпчаала, уус-уран тыл алыба, кэрэтэ» тэрээһин программата
|
oscar
|
МБОУ "Ытык-Кюельская средняя общеобразовательная школа №2 имени Д.А. Петрова" МР "Таттинский улус" РС (Я)
ShowShow
Skip to content
МБОУ "Ытык-Кюельская средняя общеобразовательная школа №2 имени Д.А. Петрова" МР "Таттинский улус" РС (Я)
25.01.2021 01.02.2021 Posted in 100 - летию полного кавалера ордена Славы Д.А. Петрова.
Дмитрий Ананьевич Петров
08.07.1921-08.11.1971
олоҕун олуктара
1921 сыл от ыйын 8 күнэ
Тааттыныскай нэһилиэккэ Таастаах алааска күн сирин көрбүтэ
Таатта улууһа
1931-1936 сс.
Ньимиидэҕэ Ананий Черкашин дьиэтигэр начальнай оскуола аһыллыбыта, онно 2-с группаҕа быһа киирбитэ.
Таатта улууһа.
1936-37 сс.
Ытык-Күөлгэ бэһис кылааска үөрэммитэ.
Таатта улууһа
1937-39 сс.
В. И. Ленин аатын сүгэр Уолба 7 кылаастаах оскуолатыгар үөрэммитэ.
Таатта улууһа
1939-1940 сс.
Дьокуускай куоракка культпросвет оскуолаҕа экзамен туттаран 1 курска киирбитэ.
Дьокуускай к.
Алтынньы, 1940 с. – муус устар, 1941 с.
Тааттатааҕы райисполком, социальнай харалта инспектора.
Таатта улууһа
Муус устар 1941 с.-кулун тутар, 1942 с.
Тааттатааҕы “Бойобуой” промартыал счетовода.
Таатта улууһа
1942 сыл кулун тутар
21 саастаах комсомолец Дмитрий Петров төрөөбүт дойдутун көмүскүү, баҕа өттүнэн, фроҥҥа барбыта.
Забайкальскай байыаннай уокурук. Станция Даурия
Кулун тутар – сэтинньи, 1942 с.
Забайкальскай байыаннай уокурук. 65-с стрелковай полка. Стрелок.
Забайкальскай байыаннай уокурук.
Сэтинньи, 1942 с. – алтынньы, 1943 с.
Московскай байыаннай уокурук. 10-с учебнай снайперскай биригээдэтэ. Курсант-снайпер.
Ивановскай уобалас, Гороховецкай оройуон
Алтынньы, 1943 с.-тохсунньу, 1944 с.
Сержант. Харьковскай байыаннай уокурук. Брянскай фронт.
11-с танковай корпус Волновахскай биригээдэтин ротатыгар автоматчик-десантник.
Харьков к.,
ст. Лазовенко
Тохсунньу, 1944 с.- муус устар 1945 с.
Ком отдел I Белорусский фронт, 65-с Волновахскай танковай бригада, 11-с танковай корпус, 3-с танковай батальонун 2-с автоматнай ротата.
Польша, Германия
1944 сыл от ыйын 20 күнэ
Украинаҕа Арҕаа Буг өрүһү туорааһыҥҥа хорсун быһыытын иһин Албан Аат III степеннээх орденын ылбыта.
Украина
1945 сыл олунньу 2 күнэ
Германияҕа Треттин дэриэбинэни ылыы иһин кыргыһыыга Албан Аат II степеннээх орденынан наҕараадаламмыта
Германия
1945 сыл муус устар 16 күнэ
Германияҕа Хоэнштейн диэн сиргэ, улаханнык бааһыран туран, өстөөх ДЗОТ-ун суох гынан, уһулуччу геройдуу быһыыны көрдөрөн Албан Аат орден толору кавалера буолбута
Германия
Муус устар 1945 с. – атырдьах ыйа 1946 с.
Соҕуруу Ураллааҕа (Южноуральскай) байыаннай уокурук.1662-с №-дээх эвакогоспиталь
Чкаловскай уобалас,
Бузулук к.
1946 сыл алтынньы
Төрөөбүт Тааттатыгар төннөн кэлбитэ.
1947 с.
Дмитрий Петров Александра Гаврильевна Осипованы көрсөн ыал буолбуттара.
Таатта улууһа
Алтынньы 1946 с.-алтынньы 1947 с.
Пенсионер.
-*-
Алтынньы 1947с.-кулун тутар 1948 с.
Чурапчы военкоматын военнай остуолун (отделын) начальнига.
-*-
Кулун тутар-балаҕан ыйа, 1948 с.
Пенсионер.
-*-
Балаҕан ыйа 1948 с.-от ыйа, 1949 с.
Оройуон музейын директора.
-*-
От ыйа, 1949 с.-ахсынньы, 1950 с.
“Коммунист” оройуон хаһыатын корреспондена (литературный сотрудник).
-*-
Ахсынньы, 1950 с.-олунньу 1953 с.
Райсовет. Райторг сэбиэдиссэйэ.
-*-
Олунньу-алтынньы 1953 с.
Пенсионер.
-*-
Алтынньы 1953 с.- кулун тутар 1958 с.
Райсовет. Райплан комиссиятын бэрэссэдээтэлэ.
-*-
Кулун тутар 1958 с.- сэтинньи 1959 с.
“Коммунизм” колхуос бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта.
-*-
Сэтинньи 1959 с.-кулун тутар 1960 с.
Тааттатааҕы ССКП РК инструктора.
-*-
Кулун тутар 1960 с.
Тааттатааҕы ССКП РК секретарын көмөлөһөөччүтэ.
-*-
1970 с.
“Саллаат сулуһа” кинигэтэ күн сирин көрбүтэ.
1971 сыл сэтинньи 8 күнэ
Сэриигэ ылбыт баастарыттан күн сириттэн барбыта, көмүс уҥуоҕа Ытык Күөлгэ Кыайыы площадыгар хараллыбыта.
ОСКУОЛАҔА ҮӨРЭММИТ СЫЛЛАРА.
Дмитрий Ананьевич Тааттыныскай нэһилиэк Ньимиидэ үрэх үрдүгэр Таастаахха 1921сыл от ыйын 8 күнүгэр төрөөбүтэ.
1931сыллаахха Ньимиидэҕэ Ананий Черкашин дьиэтигэр начальнай оскуола аһыллыбыта, онно 2-с группаҕа быһа киирбитэ.
Маҥнайгы учуутала Петр Алексеевич Уваров.
Дмитрий Ананьевич үөрэнэр сылларыгар кыра эдьиийигэр Маайаҕа сыста сылдьыбыта. Төрөппүттэрэ эрдэ өлбүттэрэ. Оскуолаҕа үөрэнэр кэмигэр дьиэлэрэ 2 оһохтооҕо. Ол маһын илиилэринэн тыаттан эрбээн, атынан тиэйэн киллэрэллэрэ. Сүөһүлэригэр бэйэлэрэ оттуур этилэр. Биир кураан сайын тыа кучутун кытта оттообуттара.
Дмитрий Ананьевич Ньимиидэ алааһыгар баар начальнай оскуола 4 кылааһын бүтэрэн баран, 1936-37 сыллаахха Ытык-Күөлгэ бэһис кылааска үөрэммитэ. Оскуола эргэ таҥара дьиэтигэр баар эбит.
1936-37 үөрэх сыла, Ытык-Күөл с.
Онтон оройуон биир кырдьаҕас В. И. Ленин аатын сүгэр Уолба 7 кылаастаах оскуолатын 6 кылааһыгар үөрэнэ киирбитэ уонна онно бүтэрбитэ. Оччотооҕу Уолба оскуолата оҕону үөрэтиигэ — иитиигэ биир үчүгэй үлэлээх оскуоланан биллэрэ.
Дмитрий Ананьевич суруйар: “Уолба оскуолата мин туҥуй өйбүн-санаабын аан бастаан уһугуннарбыт эбит. Итиннэ сылдьан аахпытым үгүс саҥа кинигэлэри. Олортон ордук Н. Островскай “Ыстаал хайдах хатарыллыбыта”, Л.Войнич “Тигээйи” диэн кинигэлэрэ өйтөн-санааттан умнуллубаттар”.
Киинэни аан бастаан Уолбаҕа үөрэнэ сылдьан көрбүтэ. ““Чапаев!. Саҥарар киинэ диэн оччолорго биһиэхэ сабыс-саҥа кэлбит э. Кулууп суоҕа, онон киинэни оскуола дьиэ көрүдүөрүгэр көрдөрөллөрө. Оо, ол үөрүүтүн эриэхсит! Герой обраһа, Чапаев хара буурката туох эрэ кынаттаах кыыл курдук тэлээрэн, маҕан атынан ойутан иһэрэ… Чапаев хорсуна…”
Оскуолаҕа «Прожектор» диэн эркин хаһыата уонна илиинэн суруллар литературнай сурунаал тахсар этилэр. Бу сурунаалга Дмитрий Ананьевич «Д. Петров» диэн илии баттаан, тиһигин быспакка, хоһоон суруйан таһаартарар буолара.
Дмитрий Ананьевич оҕо эрдэҕиттэн сытыы, сыыдам туттунуулаах, бэйэтин кыанар, элбэх саҥалаах, тустан, сүүрэн, илии-атах оонньуутугар тэҥнээхтэрин булбат этэ. А.Л. Данилов, журналист ахтар: “Хаһан эрэ Уолба оскуолатыгар 6-7 кылааска үөрэнэр кыракый хатыҥыр уолчаан холооно суох сымсатын, кытыгыраһын бары сөҕөр этибит. Хайа да бэйэлээхтик түүрэ харбаан ылан баран сиргэ бырахтаххына, Митя Петрову охтордоҕум буолуо диэбэккин. Бэркэ гыннар туруйалыа, сири-буору харбаталаан ылыа. Оччо сүһүөхтээх уонна сымса оҕо этэ кини”.
Оскуола оҕолоро күһүн-саас ынах түүтүнэн мээчик оҥостон «Маарка» (лапта) диэн оонньууну сөбүлээн оонньууллара. “Былаах былдьаһыыта”, “Кыыртаах кус”, “Бырыычыка” диэн сүүрүүлээх-көтүүлээх оонньууларга Дмитрий Ананьевич атаҕынан кытыгырас, бэйэтин кыанар, сымса буолан, биир бастыҥ оонньооччу буолара.
1939 сыллаахха сааскы каникулга Дмитрий Ананьевич табаарыһынаан Ваня Боппосовтыын Ытык-Күөлгэ киирэн, 10 км хайыһарынан күрэхтэспиттэр, иккиэн 48 мүн кэлэннэр 2 миэстэ буолбуттар.
Дмитрий Ананьевич олоҕо Ворошилов аатынан колхозка, Таастаахха ааспыта. Ити учаастак оҕолоро үксүгэр өрөбүллэргэ дьиэлэригэр баран өрөөн баран, бэнидиэнньиккэ сарсыарда эрдэ туран сатыы, ардыгар хайыһарынан оскуолаларыгар олох да хойутаабакка бары кэлэллэрэ. Учууталларын көрсөөт да бэргэһэлэрин устан, дорооболоһоллоро, тириппит төбөлөрө буруолуу турара (урут дьону кытта дорооболоһорго хайаан да бэргэһэни устуллуохтаах диэн үөрэтэллэрэ).
Дмитрий Ананьевич оҕолорго лидер этэ, үөрэҕэр лоп курдук орто этэ. История уруогун олус сөбүлүүрэ, мэлдьи актыыбынайдык кыттара.
Итини тэҥэ комсомольскай, пионерскай тэрилтэлэргэ ханнык баҕарар үөрэнээччи араас мунньахха, сбордарга актыыбынайдык кытталлара. Сэрии иннинэ оҕолорго комсомолец учууталлар байыаннай походтары, байыаннай ырыалаах араас оонньуулары ыытар үгэстэрэ баара. Онно кыра кылаастарга улахан оҕолор «командир» буола оонньууллара. Ону Дмитрий Ананьевич наһаа үчүгэйдик салайан оонньоторо.
Үгүс үөрэнээччилэр ГТО, ПВО, ГСО норматын туттараллара. Дмитрий Ананьевич барытын ситиһиилээхтик туттарара. 1938-1939сс бэс ыйыгар 7-с кылааһын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ. Күһүн куоракка культпросвет оскуолаҕа экзамен туттаран 1 курска киирбитэ. Итиннэ кыайан үөрэнэр кыаҕа суох буолан, салгыы үөрэммэтэҕэ.
БОЙОБУОЙ СУОЛА
ГЕРОЙ УОННА УЛУУСТААҔЫ “КОММУНИСТ” ХАҺЫАТ.
Дмитрий Ананьевич Петров аата аан бастаан улуустааҕы “Коммунист” хаһыат 1945 сыл муус устар 30 күнүнээҕи нүөмэригэр ахтыллыбыта. “Таатта ньургун уолаттара” диэн ааттаах бэлиэтээһиҥҥэ “оройуонтан 37 киһи хорсуннук сулууспалаан советскай правительство наҕараадатын ыллылар” диэн суруллубут. Ол иһигэр “Д. Петров үһүс степеннээх Слава орденынан наҕараадаламмыт” диэн бэлиэтэммит.
Кини 1946 сыллаахха сэрииттэн ыараханнык бааһыран кэлбитэ. Буойун хорсун быһыыларын бастакынан сиһилии Ф. Находкин сырдаппыта. Ол курдук 1946 сыл алтынньы 11 күнүгэр “Коммунист” хаһыакка “Албан аат геройа” диэн ааттаах ыстатыйата тахсыбыта. Автор саллаат бойобуой суолун, хорсун быһыыларын биир дойдулаахтарыгар арыйбыта.
1959-60 сылларгаДмитрий Петров “Коммунист” хаһыакка корреспонденынан үлэлээбит. Өссө оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан Митя Петров литературнай куруһуокка сылдьыбыт. “Прожектор” диэн оскуола хаһыатыгар бэйэтэ хоһоон айан таһаарар эбит. Ол туһунан бииргэ үөрэммит оҕолорун ахтыыларыгар баар. Сэриигэ сылдьыбытын туһунан 1970 с. “Саллаат сулуһа” диэн автобиографическай кинигэтин суруйбута. Ити барыта кини суруйар баҕалааҕын, дьоҕурдааҕын көрдөрөр.
“Коммунист” хаһыакка “Д. Петров” диэн илии баттааһыннаах барыта 11 ыстатыйа баар эбит. Хаһыат сорох нүөмэрдэрэ суохтар, онон сорох ыстатыйа суох буолуон сөп.
Сүрүннээн оччотооҕу колхозтар олохторун, үлэһиттэрин, үлэ-хамнас тустарынан суруйбут. Ол курдук үчүгэй үлэлээх дьон, кинилэр сатабылларын туһунан “Опытыран иһэр сылгыһыт”, “Данилов оҕонньор үтүөкэн бачыыма”, “Колхоһу бөҕөргөтүүгэ коммунист үлэтэ уонна кэскиллээх баҕа санаата” о.д.а. ыстатыйаларыгар сырдаппыт. Холобура: “Ворошилов” аатынан колхоз 70 саастаах үлэһитэ В. Л. Данилов, аҕыс күн устата 6,5 гектар сири илиинэн охсон, атыттары социалистическай күрэхтэһиигэ ыҥырбыт; “Большевик” колхоз председателэ Г. П. Максимов үлэтэ хайҕаммыт: үлэһиттэргэ дьиэ туттарбыт, маҕаһыын аспыт, оруос бурдук, турнепс ыстарбыт, колхозтаахтар олохторо тупсарыгар кыһаллыбыт.
Итэҕэстэри туоратар туһуттан“Бэчээти тарҕатыы куһаҕан туруктаах” диэн почта үлэтэ мөлтөҕүн суруйар, хаһыат сүтэрэ элбэх, дьон суруйтарбыт хаһыаттарын оннугар атын хаһыат кэлэр эбит. “Директор кабинетыгар уонна мастарыскыайга” диэн ыстатыйаҕа МТС-ка ыһыы саҕана техника ремона суох турарын, үлэһиттэр күн уотугар сыламныы олороллорун, салайааччы Ф. Гула кыайан үлэни тэрийбэтин суруйар. “Кыһыл күүс” колхозка 21 ынах өлбүтүн, үлэһиттэр арыгылаан өрүүллэрин, былаан туолбатын ”Итэҕэстэр туоратылла иликтэр” диэн ыстатыйаҕа арыйбыт, онон салалта дьаһал ылыан наада диэбит.
Сэрии ыар содулларын этинэн хаанынан билбит буойун эйэлээх олох иһин туруулаһар санаатын “Истин санааны этэн туран”, “Дьол иһин, көҥүл иһин” уонна да атын ыстатыйаларыгар эппит. “Сэрии иэдээнин, сэриигэ өлбүттэри умнумуоҕуҥ” диэн ыҥырар. Америка, Англия биһиги дойдубутугар утары тураллар, саҥа сэриини баҕараллар диэн суруйар. Бу ыстатыйа төһө да 68 сыл анараа өттүгэр сурулуннар, син биир билиҥҥи олохпутугар чугас курдук.
Дмитрий Ананьевич олоҕун бу кэрчигин чинчийэн 2-дээх ЫКОО 7 кылаас үөрэнээччитэ Дедюкин Максим “Д. Петров “Коммунист” хаһыат корреспондена” диэн дакылааты суруйбута.
“Истиҥ санааны этэн туран” Д. Петров ыстатыйата 1950 сыл, от ыйын 7 күнэ.
«Данилов оҕонньор үтүөкэн бачыыма» 1949с, от ыйын 15 күнэ.
Д.А. Петров туһунан 1950сыл, сэтинньи 21 күнэ.
«САЛЛААТ СУЛУҺА»
Аҕа дойду улуу сэриитэ ааспыта 75 сыл ырааппытын да иһин, Арассыыйа, Саха сирин дьоно хаһан даҕаны умнубат, билигин даҕаны сэрии суодаллаах тыынын, кэмин кинигэлэртэн, памятниктартан, сэриигэ сылдьыбыт, кыайыыны уһансыбыт сэрии, үлэ ветераннарыттан, сэрии кэмин оҕолоруттан билэбит.
Биир оннук оччотооҕу дуорааны кэнэҕэски ыччакка суруйан хаалларбыт кэриэс кинигэнэн буолар Албан аат орден толору кавалера Дмитрий Ананьевич Петров cуруйбут автобиографическай ахтыылартан турар «Саллаат сулуһа» кинигэ (1970).
Автор кинигэтин күндү доҕотторугар – тапталлаах Тааттатын охсуһууга уонна үлэҕэ умайбыт ньургун уолаттарыгар Советскай Союһун Геройа Федор Матвеевич Охлопковка уонна гвардия младшай лейтенаныгар Иннокентий Васильевич Кузьмиҥҥа анаабыт.
Албан аат уордьан толору кавалера Д.А. Петров уонна Советскай Союз Геройа Ф.М. Охлопков.
Учуутал, үс бойобуой уордьаннаах И.В.Кузьмин
Журналист Андрей Данилов Дмитрий Ананьевичка кинигэтин суруйарга көмөлөспүтэ, кинигэҕэ «Хорсунтан хорсун саха эбэтэр автор туһунан аҕыйах тыл» киирии тылы суруйбут.
Журналист А.Л. Данилов.
Журналист Андрей Данилов дьиэ кэргэнин кытта. 1969 с.
Автор бэйэтин туһунан сэһэнин төрөөбүт дойдутун кэрэ бэйэлээх айылҕалаах сиргэ турарыттан саҕалаабыт. Төрөппүттэрин туһунан ахтыбыт. Ийэтэ Балааҕыйа иистэнэрин, сымнаҕас, элэккэй майгылааҕын ахтар, бэрт үчүгэйдик суруйар:
Бу дойду дьоҕус арыы тыаларыттан биирдэстэрин арҕаа сирэйигэр, айан суолун кытыытыгар, былыр үс ыал олорбут эбит. Ол – Мэхээлэ Байбаллыыкап, Дьаакыптаан Кылаайап уонна мин аҕам Алаанньыйа Бөтүрүөп диэннэр.
Ортоку дьиэ – биһиэнэ. Илин диэкинэн ааннаах хотонноох балаҕан. Оҕуруотун иһигэр дьоҕус соҕус икки ампаардаах. Кыстыкпытыгар итинтэн ордук тутуу суоҕа.
Дьонум бэрт дьадаҥы ыал этилэр. Аҕам Ананий, мин түөрт саастаахпар, саас муус устар саҕана кунанын айааһыы сылдьан чигдигэ бүөрүн көтүрү бырахтаран улаханнык аһааҕыран, сайын от ыйын саҕана өлбүтэ. Кини төрдө билиҥҥитинэн Үс-Амма нэһилиэгэр Соҕуй Амматыгар Түөнэкэй диэн сиргэ олохтоох удьуор уус, киэҥ ыырдаах булчут Олоһуйалартан эбитэ үһү. Ону ууһаабыта буолуо, аҕам бэрэстээк ууһун бастыҥа, болуотунньук чулуута эбитэ үһү. Былыргы киһиэхэ бэрт ырааҕынан тэлэһийэр эбит. Ананий Черкашин диэн табаарыһыныын Охотскайга тиийэ болуотунньуктаабыт.
Ийэм Балааҕыйа Дьиэрэҥнээхтэн төрүттээх элбэх оҕолоох дьадаҥы Кэккэлэтэр уола Өндөрөй Дьөгүөрэп орто кыыһа эбитэ үһү. Дьадаҥы ыал кыыһа буолан, кыра эрдэҕиттэн таҥаһын-сабын туомун бэйэтэ абыахтана, туостан иһит-хомуос тигэ идэлэммит. Ыал буолан баран, ол идэтин өссө сайыннарбыта. Мин өйдүүрбэр туостан арааһынай дьарҕаа ойуулаах иһиттэри тигэн муҥа суох санатарын умнубаппын. Кини илиититтэн ынах ыыр, уу баһар ыаҕайалар, үүт кутар чабычахтар, быдараахтар, матааччах уо.д.а. оһуорданан-бичиктэнэн тахсаллара. Суҥтан, сылгы сиэлиттэн ситии хатара, иһит тигэригэр ситиитигэр оҕуруо тиһэрэ. Хайа уонна туой көһүйэлэри эллээн оҥорор идэлээҕэ. Көһүйэ буорун кини Туойдаах хайатыттан аҕалтарара.
Аҕабыт өлбүтүн кэннэ ийэм эрэйдээх ити курдук дьоҥҥо иистэнэн эдьиийдэрбин уонна миигин иитэрэ. Онтон сэттэ сааспын туолуубар ас барбат буолан өлбүтэ.
Ийэбин балачча өйдүүбүн. Ийэм эрэйдээх наар мин санаабын көтөҕөр, наар миигин үчүгэйгэ угуйан, арааһы була сатыы-сатыы кэпсиир идэлээх этэ.
Дмитрий Ананьевич ийэтэ төһө даҕаны кыра эрдэҕинэ өлбүтүн иһин кини туһунан сырдык өйдөбүлү үйэтин тухары илдьэ сылдьыбыт, сэриигэ киирэригэр ийэтин санаата күүс көмө буолбут.
Оннооҕор немецкэй фашистары утары күөн көрсөр мүччүргэннээх түгэннэргэ, хааным хамсаатаҕына, ийэм эрэйдээҕи саныы түһэрим. Кини: «Оҕом чобоо киһи буолуо» — диирин өйдүүрүм уонна ону ийэм ытык кэриэһин, кини миигин алҕаабыт кэриэс-хомуруос тылларын курдук саныырым. Оччоҕо күүспэр күүс эбиллэн, санаабар санаа салҕанан, уон оччо уоҕура түһэрим, буулдьа да хоппот, уот да сиэбэт, ууга да тимирбэт олоҥхо бухатыыра – буойун, ама, мин инибин дэнэрим. Ити курдук күүстээх эбит, көр, ийэ кэс тыла, кини кэриэһэ. Мин биири хайаан даҕаны лоп-курдук этиэх этим: күүстээх санаа хаһан баҕарар үчүгэй, хаһан баҕарар туһалаах. Ийэм, үөрэҕэ суох саха дьахтара, миэхэ оннук өйү-санааны иҥэрэ сатаабыт эбит буоллаҕа дуу диэн билигин таайа саныыбын. Ол иһин ийэм кэриэһэ миэхэ күндү. Ол кэриэс миигин олоххо арчылыыр, кыайыыга арыаллыыр.
Д.А. Петров уоттаах сэриитэ 1944 сыл кулун тутарыгар саҕаламмыта. Ол туһунан кини маннык суруйар:
Баҕабыт дьэ туолбута: кулун тутарга танкаларбытын тимир суол тиэнэн, тус арҕаа айаннаабыппыт. Оччолорго Украина столицата Киев саҥа босхоломмут этэ, сэрии Арҕаа Украина сиригэр бара турара
Новоград-Волынскайга тиийиибит саҕана немец самолеттарыгар түбэстибит. Өстөөх хас да самолеттара, хардары-таары халаатыы сылдьан, бомбалаатылар. Бомба эстиитин, сэрии тыаһын-ууһун мин аан бастаан онно иһиттим. Тимир суол станциятыгар дуолан баһаар турда. Биһиги ааһа айанныы турбатыбыт, тохтоон, ол уоту умуруорустубут.
Герой Польша границатыгар Арҕаа Буг өрүс туоруур кыргыһыыга хорсун быһыытын иһин Албан аат орден 3-с степенин ылбыта. Ону кини маннык бэлиэтиир:
1944 сыл от ыйын 20 күнэ, 11-с танковай корпус Арҕаа Буг өрүскэ тоҕо ааҥнаан тиийбитэ. Арҕаа Буг кыра соҕус өрүс. Саха сирин өрүстэриттэн, холобур, Аммаҕа маарынныыра эбитэ дуу. Бэрт ньыла биэрэктээх. Уутун күлүктүүр хойуу иирэтин кэрдэн кэбиспиттэр. Чычаас баҕайы. Сүүрдэн дьырылыы сытар таас оломнордоох. Дойдубут ытык чэрчитэ – кыраныысса манан ааһар эбит.
Өрүһү ортолоон истэхпитинэ, эмискэ өстөөх ракетата сандааран таҕыста. Биллилэр. Үрдүк хара сыыртан пулемет ытыалаан күпсүйдэ, миналар иһирдилэр. Уҥуоргу кытыл эмискэччи уотунан, өһөх буруонан оргуйа, ыһыллаҥныы түстэ. Аны синэ биир, харса суох түһүнэн кэбистибит. Мин ручной пулеметтаахпын, хас даҕаны дискэни солбуйдум. Кытыыны булаат, сыыр аннын диэки былдьастыбыт. Онтон үөһэ диэки гранаталары тамнаатыбыт.
Ураа-а!!!
Модун хаһыыны кытары сыыры өрө ыстанныбыт итиэннэ, өстөөххө бокуой биэрбэккэ, траншеятыгар саба сырсан тиийдибит.
Дьэ, манна буолла үтүө ныһыйсыы. Автомат кылгас уочарата, граната эстэрэ, бэстилиэт таһыргыыра, прикладынан сырбатыһар бүтэҥи тыас, араас омугунан саҥарсыы, ыһыы-хаһыы, ынчык – барыта туох да ааттаах тулуйбат куугунугар холбосто.
Итини тутатына билбэккин. Кэнники, хапсыһыы бүппүтүн кэннэ сынньалаҥҥар түлэс-балас санаан аһараҕын.
Ол түүнү быһа, сарсыарда күн уоттана ойуор диэри сэриилэспиппит.
Командирдар биһигини сынньапатахтара, — чугас соҕус ханнык эрэ дэриэбинэ көстөн турара, ону атаакалаан ыларга, платцдармы кэҥэтэргэ бирикээстээбиттэрэ. Тохтоло суох атаакалаан испиппит. Сөп-сөп хаптайа-хаптайа, хонуу устун саба сырсан киирбиппит.
11-с танковай корпус уонна 2-с танковай армия инники кимэн киириилэригэр ити операция улахан суолталаммыта. Хорсуннук кыргыспытым иһин миэхэ Албан аат үһүс степеннээх орденын туттарбыттара. Ону таһынан, от ыйын 22 күнүгэр Кылаабынай Верховнай Командующай И.В. Сталин махталын туппутум.
Дмитрий Ананьевич ахтыыларын бу курдук түмүктүүр:
Сэрии диэн тугун-ханныгын Америка ыччата биллин. Аҕа дойду бүтүннүүтэ биллин. Биллин уонна бобустун!
Оччоҕо аны сэрии буолуо суоҕа.
Кылгас ахтыыларбын уонна сорох саныыр санааларбын, ыччаты кытары кэпсэтэ таарыйа, суруйдум.
Тааттабыт сиригэр Герой туһунан өйдөбүнньүктэр
Библиографическай испииһэк
Дмитрий Ананьевич Петров ахтыылара
Сэрииһит буола уһаарыллыы : (ахтыы) / Д. А. Петров // Самныбат саргы саллааттара. – Дьокуускай, 1980. – С. 166 — 174.
Саллаат сулуһа : (Ахтыылар. Санаалар) / Д. А. Петров ; [А. Л. Данилов лит. суруйуута; художник В. Н. Игнатьев]. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1991. – 72 с.
“Иннибит диэки – Берлиҥҥэ!” / Д. А. Петров // Они штурмовали Берлин / С. С. Аржаков. – Якутск, 2004. – С. 43-46.
Дмитрий Ананьевич Петров туһунан кинигэлэр
Избеков, Д. Д. Полный кавалер ордена Славы / Д. Д. Избеков. – Якутск : Якуткнигоиздат, 1965. – 36 с.
Павлов, Д. Н. Үс төгүл албан ааттаах : сэрииһит дьиҥнээх олоҕуттан поэма / Дмитрий Павлов. – Дьокуускай : Сахаполиграфиздат, 2000. – 104 с.
Албан аат орден толору кавалера : (Ахтыылар) / хомуйан оҥордо Д. Н. Павлов. – Дьокуускай : Сахаполиграфиздат, 2001. – 96 с.
Албан аат уордьанын толору кавалера / хомуйан оҥордо А. Д. Петрова. — Дьокуускай : Бичик, 2006. – 160 с.
2. Кинигэлэргэ
Кавалер ордена Славы трех степеней № 194 : (из наградного листа на Петрова Д.А.) // Вклад народов Якутии в дело Победы : в 2 т.– Якутск, 1968. – Т. 1 : Якутяне на фронтах Великой Отечественной войны Советского Союза / сост. Д. Д. Петров . — С. 260-261.
Петров, Д. Д. В окончательном разгроме гитлеровского рейха : [упоминается Д. А. Петров] // Вклад народов Якутии в дело Победы : в 2 т.– Якутск, 1968. – Т. 1 : Якутяне на фронтах Великой Отечественной войны Советского Союза. — С. 322-335.
Андреев, Г. И. Солдатская слава / Г. И. Андреев, И. Д. Вакуров. — Москва, 1971. — Кн. 3. — С. 178-179.
По зову Родины // По велению сердца : (очерки о воинах-якутянах, сражавщихся на фронтах Великой отечеств.войны, 1941-1945 гг.) / Василий Сомов. — Якутск, 1974. — С. 125-135.
Албан аат орден толору кавалердара. Петров Дмитрий Ананьевич // Кыайыы боотурдара : ахтыылар уонна очеркалар / хомуйан оҥордулар : Н. И. Иванов, Д. Г. Павлов ; М. Г. Старостин ойуута. – Дьокуускай, 2000. — С. 16.
Гурьев, К. Н. Петров Дмитрий Ананьевич // Сержанты-якутяне – участники Великой Отечественной войны 1941-1945 гг. : (Боевые пути, подвиги, биографические справки) / К. Н. Гурьев ; художник М. Г. Старостин. – Якутск, 2000. – С. 118-122.
Пестерев, В. И. Полный кавалер ордена Славы Д. А. Петров // История Якутии в лицах / Владимир Пестерев. – Якутск, 2001. – С. 258-260.
|
oscar
|
Бу күннэргэ “Тыгын Дархан” киинэни сойбот сонун оҥоһуннубут – ыал аайы ырытыһыы, киэһэ аайы кэпсэтии. Сүрүн оруолу толорбут Ньургун Бэчигэни суруналыыстар алаадьы курдук эргитэ сылдьан сырдаттылар. Оттон “Киин куоракка” бүгүҥҥү ыалдьыппытын эр киһи быһыытынан билиһиннэрэргэ сананныбыт.
Лоп бааччы саҥалаах, устар ууну сомоҕолуур сэргэх сэһэргэһээччибит саргылаах санааларын сааһылыырга сорунан, олоҕун кэрдиис кэмнэрин кэрчиктэргэ арааран кэккэлэттибит.
Ньургун Бэчигэн Таатта Баайаҕатыттан силистээх-мутуктаах. Татьяна Николаевна, Дмитрий Гаврильевич Неустроевтарга улахан уолунан күн сирин көрбүтэ.
Ийэлэрэ уолаттарыгар киэһэ аайы “Манчаары ырыатын” ыллаан эйээрэрэ. Онон кинилэр дьиэлэригэр күн аайы туус маҥан аттаах Манчаары көтүтэн киирэрэ, “Уол оҕо, охтума, аккыттан сууллума!” диэн тыллар ыраахха диэри дуораһыйаллара.
–Ийэм, бэйэтэ Мэҥэттэн төрүттээх буолан, биһиэхэ биһигин ырыата ити этэ. Оччолорго кыра бырааттарбар ыллыырын өйдөөн хаалбыппын. Ол кэмтэн ыла харахпар балаҕан уонна боотур сырыылара, ат үрдүгэр олорор эр киһи көстөр буолбута.
Ийэ тыл илгэтин иҥэрбит уһуйааччыларым
–Бэһис кылаастан саха тылын, литературатын учуутала Егорова Маргарита Романовна кылааспыт салайааччыта буолбута. Хас биирдии уруогар саха суруйааччыларын айымньыларынан киэҥ ырытыыны таһаарара. Ким туох көрүүлээҕэ, толкуйа онно биллэрэ. Учууталбыт бу ньыматынан санаабытын аһаҕастык сайа этэргэ үөрэппитэ.
Оскуола кэнниттэн Култуура уонна искусство коллеһыгар киирбитим. Телевидение уонна араадьыйа үлэтин тэрийээччи салаатыгар үөрэммитим. Кураторбыт Федорова Сардана Николаевна уһуйбута, такайбыта үгүс.
Үөрэхпин бүтэрэрим саҕана төрүт култуураҕа уһуйааччы Охонооһой Сэмэнэбис Федоров “миэхэ кэлэн үөрэн” диэн ыҥырбыта. Күөн туттар ытык киһим сахалыы тыыны иҥэрбитэ. Ис тыыммын, турукпун таба көрбүтэ буолуо дии саныыбын.
Онтон Арктикатааҕы култуура уонна искусство институтун кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитим, “этнокультурнай кииннэр салайааччылара” диэн идэни ылбытым.
Ааппын халлаантан ылбатаҕым
–Ааппын уларытар туһунан испэр тута сылдьыбытым ыраатта. Бастаан Ньургун эрэ диэн уларытар санаалаах этим. Онтон “Тыгын Дархаҥҥа” уһуллан баран, бэйэбит туһунан историялаах, үгэстэрдээх, сиэрдээх-туомнаах омукпут диэн санаа саҕыллан, сахалыы ааттанар туһунан баҕам күүһүрбүтэ.
Ньургун диэн ааты халлаантан ылбатаҕым. Сахалыы ааттар үөдүйүөхтэриттэн ийэм төрөөбүт-күммүнэн ыйбынан Ньургун диэн ааттыыр буолбута. Дьиэбит эрэ иһигэр, киэҥ эйгэҕэ таһаарбакка.
Устудьуоннуу сылдьан төрүт култуура салаатыгар сахалыы ааттаһарбыт. Биир доҕорум ыам ыйын 15 күнүгэр төрөөбүт, оттон мин – 16-с чыыһылаҕа. Онон сахалыы ааппыт – Ньургун. Сүбэлэһэн баран, мин Ньургун, оттон кини Ньургустаан буолбуппут.
Биир сыл сайыҥҥы сынньалаҥмар дойдубар тахсыбыт кэммэр телеграмма кэлбитэ. “Приглашаетесь на роль Ньургун Боотура” диэн ис хоһоонноох этэ. Онтон ыла ыһыахтарга кыттан барбытым. Туймаада ыһыаҕар Ньургун Боотур буоларым.
Бэчигэн Миитэрэй диэн хос эһэбит дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэр таптал аата этэ. Баайаҕаҕа биһигини Хабыычалар диэн ааттыыллар. Ону өссө дириҥэтэн, хос эһэм аатын араспаанньа оҥоһуннум. Хос эһэбит Бэчигэн Миитэрэй ыырдарынан сылдьан бултуубут. Ааппын уларытыахпыттан өбүгэм сирдиир курдук буолла. Урут хара көлөһүммүтүн тоҕон, туохха да тиксибэт, тутан олорон куоттарар түгэннэрдээх буоларбыт. Быйыл остуоруйа дойдутун курдук бултуйдубут, Байанайбытыттан бэриһиннэрдибит.
Сахаларга абааһы суолун муннарыы диэн өйдөбүл баар. Киинэҕэ улахан дьону оонньуур сэттээх-сэмэлээх диэн этэллэр. Билигин урукку да, билиҥҥи да ааппынан ааттыыллар, онон бутуур тахсар. Айар бөлөххө бары Ньургун дииллэр, оттон биир дойдулаахтарым, доҕотторум үөрэнэ иликтэр.
Булт абылаҥа
–Оччолорго, арааһа, сэттис кылааска үөрэнэбин. Аҕам саатын биэрбэт, көҥүллээбэт этэ. Саатын сейфэҕэ ууран туруорара. Уолаттар бэйэбит бултуу бараары, ол сейфэни олуйааһыннаах эҥин буолбута (күлэр). Аҕабыт көтөрү-сүүрэри, кыылы-сүөлү кытта эйэлээх, сытыары сымнаҕас майгылаах киһи. Ол эрээри уолаттарын эр киһи сиэринэн иитээри, бэйэтинэн холобур буолаары, батыһыннара сылдьара. Абаҕабыт Гаврил Гаврильевич – булт диэн баран муннукка ытаабыт киһи, урут оскуолаҕа “Байанай” диэн куруһуоктаах этэ. Онон сааскы, күһүҥҥү куска бары тутуспутунан сылдьарбыт.
Бастакы булдум туһунан кэпсээтэххэ, аҕабын кытта хаама сылдьан түбэспиппит. Наһаа кыраһыабай кус диэн өйдөөн хаалбыппын.
Оҕо сылдьан аһыныгас буолан эбитэ дуу, булт абылаҥын соччо өйдөөбөт эбиппин. Киһи кэмэ кэлэр, силигэ ситэр эбит. Билигин да өлөрө-өһөрө диэн буолбакка, айылҕаны кытта алтыһаары, бары сиэри-туому тутуһан сылдьабын.
Толкуйданар, ырыҥалаан көрөр, санаабын сааһылыыр, соҕотохсуйар кэмнэрдээхпин. Оннук кэмҥэ миэхэ өбүгэлэрим сирдэрэ-дойдулара күүс биэрэр.
Туйахтаахха эмиэ сылдьабын
–Биирдэ үрэҕи туоруур муостаҕа саабын туора ууран баран олорбутум. Үүтээммититтэн чугас кэрийэ сылдьыбытым быһыылаах. Арай тугу эрэ толкуйдуу олордохпуна, чуп-чугас икки көҕөн кэлэн түстэ. Уолуйан хааллым. Хайдах эрэ аһынным, ыппатым. Онтон тиийэн дьоммор кэпсээбиппэр: “Байанайгын куоттарбыккын”, – диэтилэр. Итинник түгэҥҥэ, киһи өһөс санаата киирэн эбитэ дуу, кыһыйан дуу, бултуох-алтыах баҕата уһуктар эбит. Билигин куска-хааска эрэ буолбакка, туйахтаахха эмиэ сылдьабын.
Аймах-уруу дьоҥҥо биһиги көлүөнэбит үксэ уол. Оҕо эрдэхпититтэн, этэргэ дылы, моҕотойдооһунтан саҕалаан, билиҥҥэ диэри бары суксуруһа сылдьабыт.
Араадьыйаҕа үлэлиир сылларбар бастаан 2005 сыллаахха “Булт абылаҥа” диэн биэрии таһаарбытым. Онтон “Байанай” сурунаал тэрийээччитэ Юрий Петрович Борисовтыын билсэн, кэпсэтэн бииргэ үлэлиэххэ, көмөлүөххэ дэспиппит. Онон “Байанай” диэн авторскай биэрии күн сирин көрбүтэ. Сүрдээх элбэх киһи ыалдьыттаабыта. Булт эрэ диэн буолбакка, эр киһини, уол оҕону иитии-такайыы уустук боппуруостарыгар эмиэ ылсыбыппыт.
Куйах кэтэрбин түһээбитим
–Тыгын Дархан оруолугар толкуйдаан баран сөбүлэспитим. Киһи ылла да, тута сөбүлэспэт оруола. Хас да күн сыта-тура испэр илдьириппитим. Биир түүн түһээбитим. Арай балаҕаҥҥа баарбын, көмүлүөк оһох холумтанын иннигэр олоробун. Чаҕардар куйахпын кэтэрдэллэр. Саастаах киһи сэппин-сэбиргэлбин арыынан сотор, алгыһын аныыр. Кэнним диэки ойоҕолуу мааны бэйэлээх үс саха далбар хотуна олорор. Киэргэллээхтэр, симэхтээхтэр. Тугу эрэ отур-ботур сибигинэһэллэр. Ону иһиллии сатыыбын. Ол олорон “маарынныыр” уонна “майгынныыр эбит” диэн тыллары иилэ хабан ыллым. Бу түүлүм сөбүлэһэрбэр тирэх буолбута.
“Тыгын буол”
–Артыыс идэтэ суохпун. Куурус, маастар-кылаас көрдүү сатаабытым, ону Никита Иннокентьевич боппута. Бэйэҥ тыыҥҥын илдьэ сырыт, дьон киэнин ылыныма. Тыгын буол. Оччоҕуна тахсыа”, – диэбитэ.
Хас биирдии сыанаҕа бэйэм олохпор ханыылыы көрөн, сөп түбэһиннэрэн, санааҕа ылларбыт, туоххаһыйбыт кэмнэрбин, ардыгар хомойбут да түгэннэрбин хостоон таһааран барытын бэйэм нөҥүө иккистээн аһарыммытым.
Романы хаста да сыныйан аахпытым. Тыгын мындыр, оҕуруктаах өйдөөх, сэриинэн эрэ ииригирбит киһи буолбатах этэ. Эйэнэн кыайбатаҕын күүс өттүнэн өтөйөргө күһэллибитэ. Этэ сатаабытын, ылымматахтарын хайдах гыныай. Кэмэ, үйэтэ оннук этэ. Уус-уран айымньы буолан, киэргэтии да баар буолуон сөп. Баһылай Харысхал Даланы архыыбы үөрэппититтэн, чинчийбититтэн, билэриттэн саллар этим диэн сөҕөн-махтайан кэпсээбитин сэргии истибитим.
Норуот киинэтэ
–Киинэбит киэҥ эйгэҕэ таҕыста. Сүрүннээн дьон сэҥээриитин ылла, көрөөччү ылынна. Никита Иннокентьевич 9 чаастаах матырыйаалы устан бэлэмнээтэ. Барыта икки аҥаар чааска баппат. Режиссербут бу үлүгэр сүдү улахан бырайыагы хайдах курдук төбөтүгэр буһара сылдьыбытын айбыт таҥара бэйэтэ эрэ көрөн турдаҕа. Олус элбэх киһи кытынна, кырдьык даҕаны, норуот киинэтэ. Режиссербут дьоммутун-сэргэбитин көрдөрүөхпүтүн наада диэн баҕа санаалаах. Кэлин, үп көрүлүннэҕинэ, сериал буолан тахсыахтаах.
История кэрэһилииринэн, нууччалар кэлэллэригэр Тыгын лаппа сааһырбыт киһи диэн суруллар. Режиссербут Тыгын Дархан күөгэйэр күнүн көрдөрөр соруктааҕа. Худуоһунньукпут Петр Бояркин: “Тугуй, троҥҥа олоруом дии санаабытыҥ дуо?” – диэн күлбүтэ. Уунан-хаарынан, бадараанынан, тымныыны тымныы диэбэккэ, хайалаах сирдэргэ кытта тиийэ сылдьыбыппыт. Хайдахтаах курдук кэрэ сиргэ олоробутуй диэн көрөөччү да кэрэхсээбит буолуохтаах.
Куйахпыт, таҥаспыт-саппыт – көстүбэт фронт үлэһиттэрин үтүө өҥөлөрө, Дария Петровна Дмитриева, Петр Бояркин, Дмитрий Мухин ситиһиилэрэ. Илии-атах, көмөлөһөөччү элбэх этэ. “Мосфильм” үлэһиттэрэ пластмасса буоларын сэрэйбэтэхтэр, тоҕо тимир тыаһаабатый дии санаабыттар. Оннооҕор идэлээх дьон быһаарбатахтар. Пластмасса да, муос да буолбутун иһин, өр кэтэ сырыт диэтэххэ, сылаалаах соҕус, киһи илистэр этэ. Дьон бачча үп көрүллүбүтэ, чахчы, барыахтаах сиригэр барбыт диэн итэҕэйбиттэрэ.
История мөккүөрдээх. Ону хасыһымыахха. Уус-уран айымньынан уһуллубут киинэ буоларын өйдүөххэ.
Дьылҕа Хаан кыайбаты биэрбэт
–Саха эр киһитэ отутугар өйүн тутар дииллэр. Уол оҕо ханна тиийбэтэҕэ-түгэммэтэҕэ баарай? Биир күн ат уорҕатыгар, биир күн ат өрөҕөтүгэр диэн кырдьык. Мин отут сааспар түспэтийиэм диэн бырагыраама курдук оҥостубутум. Ону толорон, ол кэмтэн олоҕу атыннык көрөр буолбутум. Киһи бэйэтэ кэмэ кэллэҕинэ ситэр. Хас биирдии киһи тус-туспа өйдөөх-санаалаах, иитиилээх. Ол иһин ким хайдах ылынарынан, өйдүүрүнэн буолуо.
Кэннибин хайыһан көрдөхпүнэ, олоҕум Тыгын оруолугар бэлэмнээбит курдук. Түһүү-тахсыы, кэлии-барыы, таҥнарыы, кэлэйии – барыта баарга дылы. Дьылҕа Хаан киһиэхэ кыайбатын мээнэ биэрбэт. Киһи санаатынан олорор. “Киһи – санаа кулута” диэн этии баар. Өллүм-хааллым, бүттүм-остум диэтэххэ, олоҕуҥ суола, чахчы, оннук салаллар. Ол иһин инникигэ эрэллээх, сырдык ыралаах буолуохтааххын. Үөһэттэн ыыппыт тургутуулары хайаан да туоруохтаахпын диэхтээххин. Кыах баарынан, үүтүн-хайаҕаһын көрдөөн, булан.
Араадьыйаҕа “Былыргыны сэгэтэн”
–Аҕам саастаах дьон уруккуну-хойуккуну ахталларын-саныылларын, кэпсэтэллэрин, анааралларын мэлдьи сэргии истэбин. Билиэхпин-көрүөхпүн олус баҕарабын. Сороҕор барытын ырытыһыахха, дьүүллэһиэххэ диэтэххэ, бириэмэ да суох курдук. Уруккуну хасыһан истэҕиҥ аайы билбэтиҥ, ыйытарыҥ улам элбээн иһэр. Кэҥээн, хас да салааҕа арахсан, хайдыһан хаалар. Киһи сааһын ситтэҕинэ кэмэ кэлиэхтээх быһыылаах. Ол иһин өссө да билиэм-көрүөм иннибэр дии саныыбын. Ыйыталаһыам, чинчийиэм. Арай аҕам саастаах дьоммут суох буолан хаалыахтара диэн ытырыктатабын. Баар кэмнэригэр түгэни мүччү туппакка, баттаһыахха наада. Урут-уруккуттан боотурдары интэриэһиргиибин. Үһүйээннэри, номохтору, күүстээх дьон туһунан кэпсиир “Былыргыны сэгэтэн” диэн араадьыйаҕа рубрикалаах этим. Санаам сытар, чугас буолан ылсыбытым.
Быһах охсор баҕа санаам туолла
–Оҕо сылдьан спордунан, үҥкүүнэн дьарыктаммытым. Ийэм: “Уруһуйдуур дьоҕургун сайыннарбатыҥ, куоласкын туһамматыҥ, ыллаабатыҥ”, – диир. Оҕолор туойунан ону-маны оҥороллоругар ымсыырар этим. Абаҕам Гаврил Гаврильевич, кини уола Юрий, бииргэ төрөөбүт быраатым уһаналлар.
Быһах охсон көрбүт киһи диэн санаабын өр иитиэхтии сылдьыбытым. Былырыын киинэҕэ уһуллан бүтэн, арыый иллэҥсийэн, дьэ, ылсарга туруммутум. Монтаж кэмэ буолан, куоракка кэлэ-бара сылдьыбытым. Бииргэ төрөөбүт быраатым Николай уонна тастыҥ убайым Юрий сүбэ-ама буолбуттара. Бастакы быһахпын Мандар кыһатыгар үһүөн көмөлөөн охсубуппут. Иккиспин – бэйэм.
Бүтэрэ охсон, тургутан көрөөрү омун-төлөн бөҕө буолбутум. Быһахпын Мандар Ууска көрдөрө тиийбиппэр, убайым: “Баайаҕалар, уопсайынан, хайдах эрэ дьоммут ээ. Ылсыбыппыт барыта хайдах табыллан иһэрий?” – диэбитэ. Быһахпын бу күһүн туйахтаахха сылдьан тургуттум.
Өй, сүрэх мөккүөрэ
–Киһи баарын тухары, олоҕун устата хайата сөпкө этэрин билбэт. Өй, сүрэх икки мөккүөрэ өрүү баар буолуоҕа. Мин сүрүннээн сүрэҕим этэрин истиэхпин баҕарабын эрээри, өй кыттыһара эмиэ үгүс. Хайата баһыйарый диэ... Сүрэҕим тугу этэрин истэргэ, сөбүлээбиппинэн, санаам сытарынан олорорго дьулуһабын. Өй кэми кытта дьүөрэлэһиэн сөп. Ханнык кэмҥэ олороргунан, ханнык көлүөнэ киһитэ буоларгынан тутулуктаах дии саныыбын.
Киин куоракка өйдүүн-санаалыын сынньанар сирим – мыраан.Төрөөбүт дойдум килбэйэр киинин үөһэттэн көрөн олорон толкуйдуурбун, ырааҕы-киэҥи анаарарбын туохтааҕар да ордоробун. Ол иһин үксүн соҕотоҕун тахса сатыыбын. Куллатыга уонна Бүлүүлүүр суол диэки сөбүлээн сылдьабын.
Күүспүт – өбүгэлэрбитигэр
–Киһи бу Орто дойдуга суолун-ииһин, аатын-суолун хааллараары кэлэр. Биир тылынан эттэххэ, ытык иэһин төлөөрү.
Сирбитин-дойдубутун, айылҕабытын харыстыахпытын наада. Аҕам саастаах ытык дьоммутун хоннохпут анныгар укта сылдьан, кэпсэтэн-испэтэн, дойдубут историятын үөрэттэрбит ханнык диэн санаалаахпын. Биһиги Баайаҕабыт урут Байаҕантай улууһун киинэ эбит, Өймөкөөҥҥө диэри тайаан сыппыт. Биир бэйэм ураты тыыннаах дойдуттан төрүттээхпинэн киэн туттабын.
Өбүгэлэрбит сирдэрин сөргүтүөххэ, кэлэр көлүөнэҕэ хаалларар туһугар кыһаллыахха. Цивилизация төһөнөн сайдар да, төрдүгэр төннөр диэн баар. Биһиги арыычча эрдэ, туохпут да улаханнык сүтэ-симэлийэ илигинэ, өйбүтүн-санаабытын онно туһаайыахтаахпыт. Манан мин хос эһэм хаама сылдьыбыта дии саныыр буоллаххына, ол сиргэ чиҥник турар буоллаххына, тирэҕиҥ өссө күүһүрэр. Ол иһин күүспүт өбүгэлэрбитигэр сытар дии саныыбын.
Биһиги ыһыллыы-тоҕуллуу, уларыта тутуу кэмигэр улааппыппыт. “Айыы үөрэҕэ” умна быһыытыйбыппытын иккистээн сөргүппүтэ. Билиҥҥи оҕо, ыччат көҥүл. “Пепси”, “сүппүт көлүөнэ” дииллэригэр сөбүлэһиэхпин баҕарбаппын. Хас биирдии кэм бэйэтин дьонун, дьоруойдарын таһаарар. Онон кэлэр көлүөнэҕэ эрэлим улахан.
Кинигэттэн тэйдибит, сматрфоҥҥа, гаджекка көһөн хааллыбыт. Ыччат хантан хааннаахпытын, кимтэн кииннээхпитин саатар быһа холоон биллиннэр, интэриэһиргээтиннэр, онно биһиги киинэбит төһүү күүс буолуо диэн айар бөлөх баҕа санаатын тиэрдэбин.
Ньургуну кытта балтараа чаастаах кэпсэтиибит хайдах да биир балаһаҕа баппат, онон хаһыакка, этэргэ дылы, быһа охсор быһаҕаһын, хайа охсор аҥаарын хаалларан, саамай сүрүнүн таһаардыбыт.
Ньургун Бэчигэн тус архыыбыттан, “Тыгын Дархан” бырайыак хаартыскаларын сэргии көрүҥ.
Сонуннар
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Устуоруйа билимин дуоктара, бэрэпиэссэр, Гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар кыһалҕаларын институтугар Археология уонна этнография салаатын сэбиэдиссэйэ РОЗАЛИЯ ИННОКЕНТЬЕВНА БРАВИНА аатын үгүс киһи билэр буолуохтаах. “Кыымҥа” кини уонна кини хамаандатын үлэтин дөрүн-дөрүн сырдатааччыбыт, интэриэһинэй булумньулар тугу кэпсииллэрин ааҕааччыларбытыгар билиһиннэрээччибит. Кэлиҥҥи эспэдииссийэҕэ Саха сирин туох баар географическай балаһатын барытын кэрийбиттэр: киин Саха сирин (Амма, Нам, Уус Алдан, Хаҥалас, Дьокуускай куорат), Бүлүү сүнньүн (Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньурба, Сунтаар, Мииринэй), ону тэҥэ Саха сирин соҕуруу өттүн (Ленскэй улууһа) уонна хотуну (Абый, Усуйаана, Новосибирскай арыылара). Ыалдьыппыт бэйэтэ сэһэргиир, ааҕыҥ.
Үс сүрүн булумньубут
Бүтэһик эспэдииссийэ устата археология 25 саҥа пааматынньыга көһүннэ. Матырыйааллара анаалыс бара иликтэр. Олортон 3 улахан суолталаах пааматынньыгы тоһоҕолуохха сөп. Бастакынан, Столбовой диэн арыы, (сабаҕалааһын быһыытынан) саамай хотугу таас үйэтээҕи пааматынньык буолуон сөп. Иккиһинэн, Туймаада хочотуттан петроглифтар – неолит кэминээҕи. Уруһуй сорҕото эрэ баар. 1-2 тыһ. сыл анараа өттүнээҕи кэм диэн сабаҕаланар. 7 фигура көстөр. Онно киһи үҥэ турара уонна ойуун курдук киһи баар. Салгыы ити петроглифтар үөрэтиллиэхтэрэ. Туймаада дьон-сэргэ сылдьар-хаамар сирэ. Ол да буоллар, билиҥҥэ диэри ити курдук кистэлэҥнэрин биир-биир арыйан иһэр. Өлүөнэ туруук хайалара устатын тухары суруктаах. Дьиҥэр, кэрэхсэбиллээх, кэскиллээх үлэлэр күүтэллэр. Бүтэһик көстүү – саха култууратын былыргы пааматынньыктара. Санатар буоллахха, былырыын Дьокуускай куоракка Ярославскай уулуссаҕа “Учуутал бульвара” тутулларыгар “Логовая” диэн пааматынньык көстүбүтэ. Быйыл Новосибирскайга Билим академиятыгар Ядернай физика инситутугар радиоуглероднай эспэртиисэҕэ ыыппыппыт. “Логовойга” хас да араҥа баар. Онтон биирэ саха эрдэтээҥҥи кулун атах култуурата. XIII-XV үйэлэри көрдөрдө. Ол аата сахалар эрдэттэн олорбуттар эбит. Саха төрдүн-төбөтүн үөрэтиигэ улахан суолталаах булумньу.
Кулун атах култуурата саҥалыы хараҕынан
Былырыын Нам улууһугар “Нэлэгэр” диэн пааматынньыгы булбуппут. Ол түмүгүн билээри Новосибирскайга анаалыска ыыппыппыт. Асфальт-бетон собуота кумах хаһа сылдьан эргэ өтөх сирин булар. Ол көстүбүт сири ырытан көрбүппүт, XI-XIII үйэ тахсан кэллэ! Кулун атах култууратын XIII-XV үү. диэн кэмин-кэрдиитин ыйарбыт, онтубут XI үйэҕэ диэри эрдэлээн биэрдэ.
Кулун атах култууратын арыйбыт биллиилээх учуонай Анатолий Гоголев саҥа дааталары сэҥээрдэ уонна соһуйбата. Тоҕо диэтэххэ, чахчы даҕаны, Байкаал кэтэҕинээҕи уонна аттынааҕы кэлии биистэр II-III үйэлэрдээҕи суоллара көстөр. Өлүөхүмэҕэ баар Улахан Сэгэлэҥнээх диэн сиргэ оҕус уҥуоҕа көстүбүтэ. Ол аата II-III үйэлэргэ оҕуһу иитэр дьон баар эбит. Ону тэҥэ кытай манньыата, ох саа муос бытархайдара көстөллөр. Ол аата былыр Саха сирэ сабыылаах, ким да барбат-кэлбэт сирэ-уота буолбатах. Олох оргуйан олорбут. Кэнники кэмҥэ элбэҕи этэр дьикти көстүүлэр биир-биир тахсан иһэллэр. Аҕыйах сыллааҕыта Өлүөнэ үс хочотугар – Эркээнигэ, Туймаадаҕа, Эҥсиэлигэ кулун атах олохсуйуута (поселение) өссө даҕаны көстө илигэ. Дьэ, билигин хойуутук булан, кэмин-кэрдиитин быһаартарабыт. Туймаада, Эркээни булумньута XIV-XVI үйэлэри көрдөрбүтэ. Ол аата олох эрдэтээҥҥи олохсуйуу буолар: Амманан Алданы нөҥүөлээн Намҥа кэлбит курдуктар. Биһиги генетиктэри кытары үлэлэһэбит. Кинилэр “этнические маркеры” диэн тиэрминнээхтэр. Ол аата ыарыылары үөрэтэллэр, холобур, саха үөстээх, кырдьан баран истэрэ мөлтүүр, о.д.а. ыарыылар. Генетиктэр чинчийиилэрин түмүгүнэн, бу ыарыылар XIII үйэттэн бааллар. Ол аата сахалар XIII үйэҕэ норуот быһыытынан бааллар. Тута хантан эрэ күөрэйэн үөскээн хаалбат буоллахтара. Биһиги эрабыт бастакы үйэлэриттэн араас уустар, биистэр киирэн, дьапталҕа буолан, саха үөскүүр.
“Черная археология” уонна үлэбитин утарар дьон тугу сыыһарый?
Муус устарга, ыам ыйыгар уоппускаҕа барабыт, ол кэннэ сайыны быһа хаар түһүөр диэри эспэдииссийэҕэ сылдьабыт. Мин 1974 сыллаахтан сылдьабын, эһиил 45 сылым буолар эбит. Бу кэпсии олорор кэммэр, сорох дьоммут Бүлүүгэ эспэдииссийэҕэ сылдьаллар. Олус аҕыйахпыт. Аны, мээнэ киһи хаһыы оҥорбот, анал “открытый лист” диэн ылабыт. Ол оннук илииһи туппут киһи тарбахха баттанар. Аны, ол быыһыгар, сыа быыһыгар былчархай буолан, “чернай археология” элбээтэ. Металлы көрдүүр тиэхиньикэ атыылаһан баран, былыргы өтөхтөрү кэрийэллэр. Булбут малларын кэлиэксийэлииллэр эбэтэр атастаһаллар. Сорох дьон атыылыыр. Ардыгар биһиги институппутугар аҕалаллар. Бу булумньу олус интэриэһинэй да буоллар, билим эйгэтигэр киирэригэр сыаннаһын, суолтатын сүтэрэр. Биһиги малы хантан булбуппутун, култуурунай араҥаҕа төһө дириҥҥэ сытарын отчуоттуубут. Аны, киһи илиитинэн таарыйыа суохтаах. Бэрчээккинэн ылан, тута салапааҥҥа угабыт. Оччоҕо биирдэ эрэ анаалыс сөптөөх түмүгү биэрэр. Быраабыла кытаанах.
Ааспыкка кыргыс култууратыгар сыһыаннаах тэрили булан аҕалбыттара. Ити артефакт, дьиҥэ, олус сэдэх ээ! Ол култуура дьоно олорбуттара үһү, өлбүт киһини уматаллара үһү диэн – барыта үһүйээн эрэ. Ол үһүйээни бигэргэтэр туһааннаах археология матырыйаала көстө илик диэххэ сөп. Ону ол дьон Саха сириттэн буллубут дииллэр даҕаны, баҕар, Красноярскайтан атыыласпыттара буолуо дии. Тыыппакка, хаспакка тута тыллаабыттара буоллар, саха устуоруйатыгар өссө биир улахан арыйыы буолуох этэ. Бу курдук быһыы-майгы тахсыбатыгар олохтоох дьаһалта, нэһилиэнньэ улахан болҕомто ууруохтаах.
Археолог үлэтигэр ардыгар ымсыыраллар, мэлдьи мүччүргэннээх сырыылаах, чэпчэки дии саныыллар. Ол гынан баран, бу олус уустук үлэ. Ардаҕы ардах диэбэккэ, бадарааннаах ыарахан айаннары туоруубут, күнү-күннээн балааккаҕа хонобут, сииккэ, тымныыга утуйабыт. Оннук тиийбиппитин кэннэ сорох дьон үлэбит суолтатын өйдөөбөт, утарар. Ол туһунан бу саас НКИХ биир биэриитигэр сырдаппыттара. Аныгы XXI үйэҕэ, үөрэх-билии сайдан турдаҕына, өй-санаа тэҥҥэ сайдыахтаах дии саныыбын.
Суруга суох омук археология нөҥүө дьиҥ төрдүн быһаарыан сөп. Өйдөөн-төйдөөн сыһыаннаһалларыгар баҕарабыт.
Дьонноох киһи тутайбат эбит
Олус элбэх киһи биһигини өйдүүр, улаханнык өйүүр. Ис сүрэхпиттэн махтаныам этэ. Уус Алдаҥҥа Тандаҕа бара сылдьыбыппыт. Улуус баһылыгыттан саҕалаан түмэл, оскуола үлэһиттэрэ бары саба түһэн көмөлөспүттэрэ. Бириэмэбит ыгым буолан, оскуол оҕолорун көмөлөһүннэрбиттэрэ. Николай Тарскай илдьэ сырытта. Тиит Арыыга тиийбиппит – кыраайы үөрэтээччи Александр Турантаев сирдьит буолла. Хаҥалас Нөмүгүтүгэр биллэр кыраайы үөрэтээччи, устуорук Прокопий Ноговицын мэлдьи кыттыһар, көмөлөһөр.
Аммаҕа кыраайы үөрэтээччи Николай Лукин “суол оҥоруу кэмигэр былыргы көмүү тахсан кэллэ” диэн тыллаабыта. Онно тиийбиппит, былыргы дьахтар көмүүтэ: 15 см. туоһахталаах, ыйытыы бэлиэтин курдук быһыылаах бороболуоха ытарҕалаах, моойугар симэхтээх. Онтон Горнайга урут булуллубут пааматынньыктар туруктарын бэрэбиэркэлии баран кэллим. Онно Сиинэ заповеднигар Суруктаах хайа баар. Бэрдьигэстээх 2 №-дээх С.Данилов аатынан орто оскуолтын оҕолоро “Сүмэ” диэн билим лабаратыарыйалаахтар. Кинилэри кытта хаһыс да сылбытын үлэлэһэбит. 3 сыллааҕыта Күөрэлээххэ туой иһит көстүбүт сиригэр бииргэ үлэлээбиппит. Онон хас сир аайы ити курдук өйүүр дьон баарыттан сэмээр үөрэбин. Ити курдук устуоруйабыт хартыыната арылыччы тахсарыгар, инникитин төрдүбүтүн-төбөбүтүн билэн, тирэхтээх буоларбыт туһугар бары биир санаанан үлэлэһэ турарбытыгар Сахам сирин дьонун ыҥырабын.
Түмүк оннугар
Розалия Иннокентьевна эспэдииссийэттэн аҕыйах эрэ хонуктааҕыта кэлбитин, ыксаабычча сынньатар да бокуой биэрбэккэ, күөйэ тутан кэпсэттибит. Онон, бу булумньулар тиһэх чопчу түмүктэрэ анаалыс кэннэ биирдэ биллэр. Эспэртиисэни этэҥҥэ ааһан, саха устуоруйатыгар өссө саҥа өрүттэри арыйдар диэн күүтэ, алгыы хаалабыт. Уонна түгэнинэн туһанан, баар-суох археологтарбытыгар махтанабыт, ситиһиини баҕарабыт!
Сардаҥа Борисова
кэпсэттэ.
Тарҕат:
Ситимнээх ыстатыйалар
Археология интэриэһинэй хаһыылара
“Тыал буолан” сүппэтэхтэр
Дириҥ Үрэх сааһын чуолкайдыахтара
Гарвардка Өлүөнэтээҕи археология эспэдииссийэтин сэҥээрэллэр
Умнуллубут киэргэллэр
ЭСПЭДИИССИЙЭ: түмүктэр уонна толкуйдар
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Сонуннар
“Смарт” бибилитиэкэҕэ “Кыым” хаһыаттан аныгы инсталляция турда
Дьокуускайга бу күннэргэ 203 кыбаарталга турар “ҺӨҔҮҤ. Саха тыла - худуоһунньук…
Бэлиитикэ
Тос маастарын биэрдэ
Уопсастыба
Ийэ тылбыт дьылҕата – бэйэбит илиибитигэр
Сонуннар
«Кыым» хаһыат Ньурбаҕа ааҕааччыларын кытары көрсүстэ
Сонуннар
Хатырыкка - Өрөспүүбүлүкэ искибиэрэ
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : [email protected]
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Быйыл киин куораппыт сүрүн суолун – Ленин аатынан проспегы тупсарыыга балысхан үлэ ыытыллара былааннанар.
Үлэни барытын үс түһүмэххэ арааран оҥоруохтара: Кулаковскай уул. саҕалаан ЛОРП дьиэтигэр диэри (1800 м); Краснояров уул. саҕалаан Кулаковскайга диэри; ЛОРП-тан Хабаров уул. диэри (1076 м). Проспект устунан суол асфальт бүрүөһүнэ барыта уларыйыаҕа. Хапытаалынай өрөмүөҥҥэ тротуардары кытта уларытыахтара – уопсай өрөмүөннэнэр сир иэнэ 142203,20 кв.м. буолуоҕа.
Сатыы сылдьар дьон тротуарын гранитнай билиитэнэн тэлгиэхтэрэ. Үксэ сиэрэй өҥнөөх буолар. Тротуардары, сквердэри уонна болуоссаттары араас-араас ньыманан билиитэнэн бүрүйүөхтэрэ – эйгэлэр зонаҕа арахсалларын чуолкай бэлиэтиир сыаллаах үлэ ыытыллыаҕа.
Проспект икки өттүнэн 2 м кэтиттээх бэлэсипиэтинэн айанныырга анаммыт суол баар буолуоҕа. Велодорожка уопсай уһуна 3,6 км буолара былааннанар. Суорун Омоллоон, Хабаров, Чернышевскай суолларыгар баар бэлэсипиэт суолларын кытта силбэһиэҕэ. Велодорожка араас өҥнөөх асфаалынан бүрүллүөҕэ.
Бырайыакка 200 уот остуолбатын уларытыы киирэ сылдьар. Саҥа светодиоднай уот ситимэ тардыллыаҕа. Оптуобус тохтобулларын павильоннара бары биир истиилгэ олоҕуран оҥоһуллуохтара. 11 тохтобултан 3-һэ сылаас буолар (“Киин” кинотеатр, “Доҕордоһуу болуоссата”, “Лена” кинотеатр). Сорох тохтобуллары миэстэтин уларытыы айан куттала суох уонна тохтобуллар ыккардылара тэҥ буоларын туһугар ыытыллар.
Массыына парковкатыгар 390 миэстэ былааннанар.
Сонуннар
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
“Хаачыстыбалаах уонна куттала суох айан суоллара” национальнай бырайыак чэрчитинэн Дьокуускайга 85 суол өрөмүөннэннэ уонна оҥоһулунна.
Ааптар: Киин Куорат
“Ил Дархан Айсен Николаевы кытта Дьокуускай суолларын көрүү-истии, үлэлэтии тула көрсөн кэпсэттибит. “Хаачыстыбалаах уонна куттала суох айан суоллара” национальнай бырайыак үбүлээһининэн биһиги куораппытыгар 85 суол оҥоһуллубут, тротуардар, газоннар тутуллубуттар. Аны маны барытын сөптөөхтүк көрүөххэ-истиэххэ наада, онуоха үбүлээһин быһаарыллыахтаах. Айсен Сергеевич тустаах биэдэмистибэлэри кытта үлэлээн, 2023 сылга бу суоллары көрүүгэ үбүлээһини тобуларга сорук туруорда”, - диэн баһылык “ВКонтакте” социальнай ситимҥэ быһа эпииргэ кэпсээтэ. Баһылык быһа эпиирин толору манна көрүөххэ сөп: https://vk.com/id710173374.
Сонуннар
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
USA Today («Ю-эс-э́й-түдэй» диэн ааҕыллар, сах. «АХШ бүгүн») — бүтүн дойдуга тарҕанар күн аайы тахсар АХШ хаһыаттарыттан бастакылара, күн аайы 2 мөлүйүөнтэн тахса тирааһынан тахсар.
«USA Today» эрэдээксийэтин дьиэтэ.
Эл Ньюхарт диэн урбаанньыт Вашингтоҥҥа олохтообута. Бастакы нүөмэрэ 1982 сыллаахха балаҕан ыйын 15 күнүгэр тахсыбыта. «USA Today» тахсыан иннинэ АХШ-ка хас биирдии бөдөҥ куоракка бэйэтин хаһыата сабардыыр этэ. Ньюхарт бэйэтин хаһыатыгар нация бииргэ буолуутун өрө туппута. Эрэдээксийэ колонкатын тэҥэ утары санааны этэр дьон колонкалара баара.
«The Wall Street Journal» уонна «The New York Times» курдук дьыалабыай хаһыаттар истииллэриттэн атыннык өҥнөөх ойуулаах, бөдөҥ диаграммалардаах тахсар буолбута, биллэр дьон, спортсменнар олохторун киэҥник сырдатар этэ. Социология ыйытыктарыгар болҕомтотун уурбута.
СигэлэрПравить
Хаһыат ситим-сирэ
Бу компаниялар уонна тэрилтэтэ туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Саха киһитэ этэ, балыга суох сатаммат. Биһиги ыал миин испэтэхпитинэ, соркуой сиэбэтэхпитинэ аһаабыт курдук санаммаппыт. Куоракка олохсуйбуппут ыраатта, идэһэбит суох, ол эрээри хайаан да дьылы туоруур эппитин кууһунан атыылаһабыт. Урут билэр дьоммутунан эбэтэр биллэриинэн буларбыт. Кэлин улуустан ылбат буоллубут – тиэйэн аҕалар киһи көстүбэт, массыына булар уустук.
Биир сыл бассаабынан биллэрии булан, дьиэбитигэр олорон эрэ идэһэлэннибит диэн үөрбүппүт. Онтубут кырдьаҕас сүөһү этэ түбэспитэ. Тииһэ суохтар “аармыйалара” эрэйи көрбүттэрэ. Ыстаан ыллаҥнатыы. Куһаҕан үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, күөххэ үктэниэхпитигэр диэри сыһа-соһо сылдьан сиэбиппит.
Үс сыллааҕыта ыксаан, эмиэ биллэриинэн булбуппут. Биир эдэр уол бэлэм кууллаах эти аҕалан биэрбитэ. Барыта кырбастана сылдьара. Эмиэ сыа диэн сыстыбатах, көнньүнэн өлбүт сүөһү этэ буолан биэрбитэ.
Онтон ыла кэлэйэн, кэһэйэн, бэйэбит көрөн, талан ыларбыт ордук диэн түмүккэ кэлбиппит. Хайыахпытый, сыл аайы Бааһынай ырыынагын диэки хаамабыт. Кыһын өрүс суола аһылларын, эт дэлэйэрин, сыана түһэрин күүтэбит. Икки ый инниттэн харчы мунньунабыт, дьонум биэнсийэлэриттэн кыралаан ууруналлар.
Былырыын кыһын ийэлээх аҕам биир күн ох курдук оҥостон ырыынактарыгар айаннаабыттара. Күнү быһа аҕылаан, тоҥон-хатан, син булбуттар этэ. Киэһэ астаммыппыт – эппит хоргунунааҕар төбүрэҕэ элбэх буолан салыннарбыта. Дьэ, дьикти! Төһө да бас – утары тахса турар. Аны этэ кытаанах, хас эмэ чааһы быһа буһарбыппыт. Ол аайы эппит сиик курдук симэлийэр, куурар, уолан иһэр. Туох этигэр түбэстибит диэн соһуйуу бөҕө. Хайа алааска мэччийбит сүөһү буолаахтыа? Көрдөххө, син сэнэх этэ ээ.
Дьоҥҥо кэпсээбиппитигэр: “Бүрээт этэ буолуо”, – диэн быһа-бааччы быһааран кэбиспиттэрэ. “Эмиэ албыннаттаххыт”, – диэбиттэрэ. Ама, саха атыыһыттара саастаах дьону сирэйэ-хараҕа суох балыйан тугу абыраммыттар үһү? Аҕабыт: «Оҕус этигэр түбэстибит быһыылаах», – диэхтээбитэ. Ити кини бүтэһик кыһына буолаахтаабыта...
Албас арааһа, «сымала» реклама, айдааннаах дьаарбаҥка
Быйыл күһүн Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иннигэр өрөбүл аайы ыытыллар дьаарбаҥкаҕа атахпыт илдьибитин бэйэбит да билбэккэ хаалбыппыт. Сибиэһэй эт сыаната 750 солк. тиийэр этэ. Иккитэ эргийэн, хата, үстэ-түөртэ күөс өрүнэр эппитин булуммуппут. Табаара бүтэн эрэр, хомуна турар киһиттэн 550 солк. түһэрсэн ылбыппыт.
Килийиэн итэҕэйбэт буолла. Кэлии эти сыанатын үрдэтэн, “маннааҕы” диэн ааттаан атыылыыллар дии саныыр. Итиннэ сиэри таһынан сымала курдук реклама эмиэ буруйдаах буолуон сөп. Кырдьык, сорох атыылааччылар, табаардарын батара сатаан, араастаан албаһыраллар. Холобур, дьэдьэни Амма, сугуну Алдан, собо Кэбээйи эрэ киэнэ, эмис эт Чурапчы, хортуоппуй Өлүөхүмэ диир идэлээхтэр. Төһөтө кырдьыга-сымыйата биллибэт. Оннооҕор оҕурсуну “Саюри” диэн атыылыыр буолбуттар. Сыанатын төһө эмэ үрдэтэн... Сирэйдэрэ кытаран да көрбөт.
Соторутааҕыта Ил Түмэн дьокутаата Павел Ксенофонтов Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иннигэр ыытылла турар дьаарбаҥкаҕа сыана сиэри таһынан барбытын туһунан санаата социальнай ситим нөҥүө тарҕаммыта. “Тыа хаһаайыстыбатын уонна Предпринимательство министиэристибэлэрэ тугу көрөллөрүй?” – диэбитэ. “Беспределга” быһаарсарга туруммут этэ. “Чектээх буоллаххытына, мин ааппар сурукта суруйуҥ”, – диэн быыбардааччыларын ыҥырбыта. Дьокутаат ылсыбыт дьыалатын ханна тиэрдибитин билээри, социальнай ситимҥэ ыйыллыбыт нүөмэригэр эрийэ сатаатым, кыайан тиийбэтим.
Ааспыт нэдиэлэттэн дьаарбаҥка тоҕо эрэ Кырдьаҕас куорат оройуонугар ыытыллар буолбут. Ол иннинэ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иннигэр күө-дьаа үлэлии турбут атыы-эргиэн аҕыйах хонугунан тыаһа-ууһа суох атын сиргэ көһөн күккүрээбитэ туспа таабырын...
Сергей Петрович Латышев, фермер:
–Килийиэн эрэммэт буолуута диэн кыһалҕаны көрүстүм. Бородууксуйабыт дьиҥнээхтии маннааҕы диэн итэҕэйбэттэр. Хайдах да барыларын итэҕэтэр кыахпыт суох.
Мин санаабар, оҥорон таһаарааччылар уонна атыылаан эргинээччилэр бэйэлэрэ эмиэ буруйдаахтар. Нэһилиэнньэни минньигэһэ суох кэлии этинэн аһаталларын түмүгэр биһиги, чахчы төрүт олохтоох бородууксуйаны атыылыыр дьон, эрэйдэннибит.
Холобур, ынах этин холо 480 солкуобай. Атыыга бытааннык барар. Дьон көрө кэлэллэр уонна 100 % олохтоох эт буоларын итэҕэйбэттэр. “Арааһа, бүрээт этэ быһыылаах”, – дииллэр. Миэнэ буоларын хайдах быһаарабын? Хаартыска таһаарабын, суруйабын, хотоннорбун көрдөрөбүн. Син биир. Амсайан да көрбөккө, кэлии эт дииллэр.
Кэлэйбит килийиэннэр кэпсээннэрэ
Елена Егорова, үлэһит:
– Чааһынай маҕаһыынтан эт атыыласпытым. “Маннааҕы” диэбиттэрэ. Кэлии эттэн туох да атына суох. Амтана суох, миинэ барбат, эрэһиинэ курдук. Арай сыаната эрэ ыарахан. Мин санаабар, олохтоох бородууксуйаны кэлиини кытта буккуйан атыылыыллар быһыылаах. Тоҕо диэтэххэ, сороҕор үчүгэй эккэ түбэһэбин.
Егор Дмитриевич, куорат олохтооҕо:
–Биирдэ ырыынактан эт атыыласпытым. Саха дьахтара Уус Алдан этэ диэбитэ. Карточкабынан төлөөбүтүм. Дьиэбэр кэлэн ыйаан көрбүтүм. 283 солкуобайы балыйбыт этэ. Ол аата ырыынакка ыйааһыннаах сылдьыахтаахпыт дуо?
Леонид Андреевич, биэнсийэлээх:
–Биһиги маҕаһыынтан, ырыынактан атыыласпат буолбуппут ыраатта. Хас да ыал буолан кыттыһан, илин эҥээргэ олорор билэр дьоммутуттан атыылаһабыт. Арай суол аһылларын өр күүттүбүт. Ол иһин “Идэһэ” дьаарбаҥкатыгар сылдьыбыппыт. Сыана олус ыарахан. Аҕыйах күн эргэ эппитин сиир инибит. Ынах арыыта атыылаһан баран дьиэлээбиппит. Миэстэнэн ылар буоллахха эрэ чахчы олохтоох бородууксуйа диэн билиэххэ сөп. Штампалаах эҥин буолар. Кырбаһынан ылан балыйтараллар. Уонна кэлии эт арыый хараҥа, сыата түргэнник сойор. Сытын кытта атыҥырыыбын.
Светлана, дьиэ хаһаайката:
–Бурятия, Новосибирскай, Алтай этэ диэн өссө син дии. Бразилияттан, Аргентинаттан аҕалбыт эттэрэ буолбатаҕар баһыыба. Дьэ, онно төһө өр сыппыта биллибэт. Уопсайынан, сирэйэ-хараҕа суох албынныыр буоллулар. Ол иһин эрэммэт буоллахпыт. Амур хортуоппуйа Өлүөхүмэ аатырар. Ити кэннэ итэҕэйиҥ!
Баҕалаах балык
Кэпсээнтэн кэпсээн. Бэс ыйын бүтүүтэ собо сиэхпитин баҕаран, ийэбин кытта эмиэ ырыынакпыт диэки айаннаабыппыт. Дьэ, аһыахха баҕа баһаам! Иккис этээскэ тахсаат да турар кыыстан баҕалаах балыкпытын атыыласпыппыт. Сыаната ботуччу – киилэтэ 350 солкуобай. Силбитин быһа ыйыстан баран ылбыппыт. Көрдөххө, сибиэһэй, өссө күөх окко сууламмыт. Киэһэ астаммыппыт, пахай да, былырыыҥҥы балык эбит. Ити хайдах гынан албынныылларый? Дэлби хомойбуппут, кэлэйбиппит. Сатаан атыыласпат буолбуппут дэспиппит. Аҕыйах хонугунан Мэҥэ Хаҥаластан ийэм билэр киһитэ собо уонна кус кэһии ыыппыта. Үөрдэхпитиэн! Харахпыт уутун онон соттубуппут. Дьэ, астына аһаабыппыт.
Итинэн буоллаҕына, кырдьык, хантан эрэ кэлбити “маннааҕы” диэн үҥүлүтэллэр дуу диэх санаа үөскүүр. Харчыга хараҥаран, килийиэннэри кэлэтэн, аҥаардас албынынан төһө ыраатаары?
Интэриниэт хаартыскалара
Сонуннар
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
"Саха олимпиадата" диэн норуокка ааттанар спортивнай күрэхтэһиилэр Уус Алдан Бороҕонугар тыҥааһыннаахтык бара тураллар. Дьокуускай хамаандата куһаҕана суохтук саҕалаата.
Ааптар: Киин Куорат
Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыгар Дьокуускай хамаандатыгар Диана Адасько чэпчэки атлетикаҕа икки кыһыл көмүс мэтээли аҕалла. Кини 100 уонна 200 м сүүрүүгэ бастаата.
Стритболга дьахталлар хамаандалара 1 миэстэ, гиирэни анньыыга Лена Иванова 1 миэстэ, 10 км сүүрүүгэ Николай Копырин 2 миэстэ, 400м сүүрүүгэ Диана Тартахинова 2 миэстэ, гиирэни анньыыга Захар Кузьмин 3 миэстэ, Владимир Оленов 1 миэстэ буоллулар.
Киин куорат хамаандатыгар эрэлбит улахан!
Сонуннар
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
…Ханнык да тиэмэҕэ биир сүрүн санаа (идея) баар буолуохтаах; олоххо баартан суруйар буоллаххына, эн маны фотография курдук устума, эн кинини бэйэҥ идеяҕынан сырдатан, уус-уран айымньы күүһүнэн дьүһүннээн көрдөр. Идеятын, caнaaҕын толору суруй, толору тэнит, форманан хааччахтаама, идеяны дьүһүннээбэт форма наадата суох, идеяны көрдөрөөрү форма оҥоһуллар, идеяны тыыннаах дьүһүннүүргэ, бу дьүһүн тас көстөр көстүүгүн биэрэргэ, ол онно эрэ форма суолтата улаатан тахсар. Уус-уран айымньыга идея суолтата форма суолтатын бастыыр, ол эрээри умнума: сыгынньах идея, формата суох идея, уус-уран айымньыны биэрбэт, иккиэн арахсыспат ситимнээхтэр, идеяттан айымньы дьүһүнэ тахсар, идеяттан тахсар дьүһүнэ эмиэ бу идея сүнньүнэн көрөн сөптөөх форма бэриллэр. Айымньы дьыалата — улахан улуу дьыала буолар, онон айар үлэбит, культурабыт үрдээтэҕин ахсын, үрдүк кэрдиискэ тахсан иһиэхтээх. Биһиги төрүт сорукпут – олоххо инники этэрээт буолан иһиэхтээхпит.
Былатыан Ойуунускай.
Уус-уран тыл эдэр үлэһиттэрин бөлөхтөрүн соруктара. –
П. А. Ойуунускай. Айымньылар. 7 том. –
Якутск: Як.кн-ое изд-во. – С.103.
Саха сирэ «Кыра Тыгыннанна»
Илиибэр «буруолуу» сылдьар “Кыра Тыгын” диэн кинигэни тутан олоробун. Бу Антуан Де Сент-Экзюпери «Маленький принц» остуоруйатын Нора Гал нууччалыы тылбаастаабытын Елена Слепцова-Куорсуннаах сахалыы саҥардыбыт. Антуан де Сент-Экзюпери курдук бөлүһүөк суруйааччы остуоруйата аан дойдуга киэҥник биллэр. Бу остуоруйа дириҥ ис хоһооннооҕунан, муударайынан уонна сайаҕас санаалааҕынан уратылаах. Суруйааччы...
“Норуодунай суруйааччы буолар кыахтааҕа”
Биллэр суруйааччы, бэйиэт, тылбаасчыт Василий Васильевич Яковлев бүгүн төрөөбүтэ 85 сыла. Бу кэрэ-бэлиэ түгэнинэн, кини кэргэнэ Клара Трифоновна Кулаковскаяны кытары сэһэргэстим. Василий Яковлев олоҕун аргыһа, кэргэнэ Клара Кулаковская 82-с хаарыгар үктэнэн, билигин оҕолорун кытары Дьокуускай куоракка олорор. Клара Трифоновна ийэтинэн Чурапчыттан, аҕатынан Тааттаттан төрүттээх. Кини эһэтэ – саха литературатын...
Москваҕа – литературнайга үөрэнэ!
Саха ыччаттара Москваҕа, аатырбыт М.Горькай аатынан Литературнай институкка тылбаасчыт идэтигэр үөрэнэ баран эрэллэр. Онуоха тоҕо ураты болҕомто уурулларый, дии саныыр буоллахха, бу курдук тэрээһиннээхтик биһиги өрөспүүбүлүкэбититтэн 8 эдэр киһи лоп-курдук 45 (!) сыл анараа өттүгэр — 1974 сыллаахха, бу институт тылбааска салаатыгар үөрэнэ тиийбитэ. Ону барытын оччолорго Саха сиринээҕи Суруйааччылар...
ПОЭТ ТИҺЭХ СЫРЫЫТА
Саха норуодунай бэйиэтэ Леонид Андреевич Попов быйыл атырдьах ыйын 14 күнүгэр төрөөбүтэ 100 сылын туолар
Саха норуодунай бэйиэтэ Леонид Андреевич Попов быйыл атырдьах ыйын 14 күнүгэр төрөөбүтэ 100 сылын туолар. Леонид Андреевич Николай Гоголь «Тарас Бульба», Борис Полевой «Повесть о настоящем человеке», Александр Фадеев «Молодая гвардия», Александр Пушкин, Михаил Лермонтов, Владимир Маяковскай хоһооннорун сахалыы саҥардыбыт, Үлэ Кыһыл Знамята, “Бочуот Знага” уордьаннардаах суруйааччы...
Поэт Гаврил Андросов Казахстаҥҥа Лев Гумилев мэтээлинэн наҕараадаланна
От ыйын 4-5 күннэригэр Казахстан киин куоратыгар Нур-Султаҥҥа “Евразия киин куораттарын суруйааччылара” аан дойдутааҕы форумҥа саха поэта, “Чолбон” сурунаал сүрүн редакторын солбуйааччы Гаврил Андросов аан дойдуга биллэр учуонай, суруйааччы, историк, философ, географ, публицист Лев Гумилев мэтээлин тутта. Бу тэрээһини Казахстан Суруйааччыларын сойууһа уонна Нур-Султан куорат акиматын (мэриятын)...
Өбүгэлэрбит хаһан эрэ биир кутаа тула олорбуттара…
Биллэрин курдук, ааспыт сыл бүтүүтүгэр Азербайджан киин куоратыгар Бакуга, саха норуотун чулуу уола Былатыан Ойуунускай “Кыһыл Ойуун” кинигэтэ азербайджан тылынан тылбаастанан, бэчээттэнэн тахсыбытын туһунан биһиги ааҕааччыларбытыгар иһитиннэрбиппит. Саҥа кинигэни Улуу Ойуунускай убайбыт дойдутугар, Саха сиригэр билиһиннэрии, сүрэхтээһин, бэс ыйын 27 — от ыйын 1 күннэригэр Саха сиригэр ыытыллыбыт...
Норуодунай бэйиэт Иван Мигалкин 65 сааһын туолла
Иван Мигалкин — саха норуодунай бэйиэтэ, СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, СӨ үөрэҕириитин, бэчээтин, култууратын туйгуна, Уус Алдан, Нам, Үөһээ Бүлүү улуустарын, Мүрү, Лөгөй нэһилиэктэрин бочуоттаах гражданина, СӨ Президенин оҕо литературатыгар Амма Аччыгыйа аатынан бириэмийэтин бастакы лауреата, С.Есенин кыһыл көмүс, Н.Гумилев Улахан үрүҥ көмүс, И.Бунин, С.Маршак мэтээллэрдээх, 40-тан тахса кинигэ ааптара...
Норуодунай поэт Иван Мигалкин Анаабырга сырыыта
СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ Иван Мигалкин Анаабыр улууһугар оскуола ыҥырыытынан кэлэ сылдьан сэргэхситтэ. Иван Васильевич кэлбит күнүгэр “Чуораанчык” диэн оҕо уһуйааныгар сылдьыбыта. Кырачаан оҕолордуун уопсай тылы булбута, оҕо кинигэлэрин бэлэхтээн үөрдүбүтэ. Сарсыҥҥытыгар Сааскылаахтан 160 килэмиэтирдээх сиргэ сытар Лаптев муора кытыытыгар долган омук түөлбэлээн олорор Үрүҥ Хайаҕа...
Өксөкүлээх — Болгария түмэлигэр
Кулун тутар 26 күнүгэр Болгария Плиска куоратыгар А.Е.Кулаковскайга-Өксөкүлээх Өлөксөйгө "Музей Кириллицы" түмэлигэр, Аан дойду ааттаах-суоллаах суруйааччыларын кэккэтигэр, Саха Улуу суруйааччытыгар бюст туруорулунна. Аһыллыы сиэрин-туомун, алгыһын, түмүк оһуохайын Саха норуодунай артыыһа Дмитрий Артемьев толордо. Тэрээһиҥҥэ суруйааччы хаан уруу аймахтара: Раиса Реасовна, Лариса Реасовна Кулаковскайдар...
Дмитрий Апросимов 90 сааһыгар
Кулун тутар 22 күнүгэр эбэҥки дэгиттэр талааннаах бэйиэтэ, сэһэнньитэ, уруһуйдьута, фольклориһа Дмитрий Нестерович Апросимов (1929-1983) 90 сыллаах юбилейынан “Элбэх ыыччатым ааппын үйэтитэр...” ахтыы киэһэтэ буолан ааста. Ааҕааччыларга поэт Саргылаана Гольдерова-Саргы Куо дьүһүйүүтүн билиһиннэрэбит. Эбэҥки норуотун уһулуччулаах уола, бэйиэт, ойууһут, сээркээн сэһэнньит Дмитрий Нестерович Апросимов...
Первая
<<
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
>>
Последняя
ТЕЛЕКЛУБ
Аал Луук мас
Слово писателя: О времени и о себе
АКАДЕМИЧЕСКАЯ ТРИБУНА
АЙАН ААРТЫГАР
эдэр суруйааччы оскуолата
ОБЪЯВЛЕНИЯ, КОНКУРСЫ, ГРАНТЫ
Последние публикации
В Якутске презентовали переиздание эпоса о Нюргун Боотуре и перевод тувинского эпоса «Хунан-Кара»
В День Олонхо в историческом парке «Россия – моя история» презентовали переиздание полного собрания эпоса «Нюргун...
Наталья Харлампьева: «Дан старт на развитие национальных литератур»
Народный поэт Якутии Наталья Харлампьева приняла участие в заседании творческого совета Ассоциации писателей и...
Премию имени Алампа вручили деятелям культуры и искусства Якутии
В Доме дружбы народов им. А.Е. Кулаковского 14 ноября, в день рождения одного из основоположников якутской...
Поэтическая премия Андрея Дементьева принимает заявки от молодых авторов
«Дом поэзии Андрея Дементьева» при поддержке Правительства Тверской области объявляет о начале конкурсного отбора...
В Кызыле презентовали тувинский героический эпос «Хунан-Кара» на якутском языке
В столице Республики Тыва Кызыле презентовали издание тувинского героического эпоса «Хунан-Кара» на якутском языке...
|
oscar
|
Бу күннэргэ Санкт-Петербург куоракка устудьуоннар ортолоругар ыытыллыбыт Бүтүн Арассыыйатааҕы аһаҕас бастакы күрэхтэһии иитинэн, мас тардыһыытыгар устудьуоннар спортивнай холбоһуктарын (лига) тэрийэргэ сөбүлэҥ түһэристилэр. Холбоһугу көҕүлээччилэртэн биирдэстэринэн Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет буолар.
“Бүгүн мас тардыһыытыгар устудьуоннар спортивнай холбоһуктарын тэрийэр туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттастыбыт. Мас тардыһыытыгар холбоһук улахан суолталаах дии саныыбын: успуорт сомоҕолуур, спортсменнар, тириэньэрдэр, судьуйалар холбоһуктара тэриллэр. Ону таһынан, РФ Билимҥэ, үрдүк үөрэххэ министиэристибэтин бирикээһигэр олоҕуран, үөрэнээччилэр 85% тахсата успуордунан ситимнээхтик дьарыктаныахтаах. Күн бүгүн ХИФУ бу көрдөрүүнү ситистэ, биһиги дойду үрдүнэн атын кэккэ үрдүк үөрэх кыһаларын устудьуоннарын ахсаанын эмиэ эбэргэ дьулуһабыт. Биһиги университеппытыгар үөрэтии методикатын систиэмэтин тупсаран биэрэр уонна төрүт көрүҥнэри билим хараҕынан көрөн сайыннарар мас тардыһыытын хаапыдырата үлэлиир”, — диэн Анатолий Николаев этэр.
“Мас тардыһыыта сайдар, суолталанар. Маны успуорт бу көрүҥүн туһунан уһуллар уус-уран киинэлэртэн уонна норуоттар икки ардыларынааҕы түһүлгэлэргэ тарҕатыыттан көрүөххэ сөп. Биһиги устудьуоннарга успуорду тарҕатыынан дьарыктанар тэрийээччилэр буоларбыт быһыытынан, мас тардыһыытын үөрэ-көтө көрсөбүт уонна өйүүргэ бэлэммит”, — диэн РФ успуорка миниистирин сүбэһитэ, Арассыыйатааҕы устудьуоннар спортивнай сойуустарын бастакы вице-бэрэсидьиэнэ Роман Ольховскай этэр.
Бүтүн Арассыыйатааҕы мас тардыһыытын федерациятын бэрэсидьиэнэ Михаил Гуляев аан дойду үрдүнэн сыллата үгүс успуорт куттаах дьон сүрэҕин тутар диэн бэлиэтиир. “Успуорт бу көрүҥүн эрэллээхтик өрө анньыы биһиги сүрүн сорукпутун ситиһэрбитигэр эрэли үөскэтэр – Олимпиада бырагырааматыгар киллэриигэ. Мас тардыыһытын норуоттар икки ардыларынааҕы федерациятыгар 50 тахса национальнай федерациялар киирэллэр, Арассыыйаҕа 50-тан тахса эрэгийиэҥҥэ успуорт бу көрүҥүнэн дьарыктаналлар. Бу Бүтүн Арассыыйатааҕы мас тардыһыытын ситимнээх үлэтин түмүгэ”, — диэн ыйар. Ити туһунан ХИФУ пресс-сулууспата суруйар.
1
Маны ааҕыҥ
АЛРОСА социальнай бырайыактара
Намҥа Уйулҕа киинэ аһыллыаҕа
Хоруона кэнниттэн организмҥа уларыйыылары бэрэбиэркэлэтиҥ
Гроссмейстер сиэссийэтин кыттааччыларыгар турнир ыыттылар
Ил Дархан Москваҕа Экология миниистирин кытта көрүстэ
Төгүрүк остуол: «Саҥа нуорма «наливайкалары» бэрээдэктиэ дуо?» (онлайн)
Лента
14:00
АЛРОСА социальнай бырайыактара
13:30
Намҥа Уйулҕа киинэ аһыллыаҕа
13:00
Хоруона кэнниттэн организмҥа уларыйыылары бэрэбиэркэлэтиҥ
12:20
Гроссмейстер сиэссийэтин кыттааччыларыгар турнир ыыттылар
12:00
Ил Дархан Москваҕа Экология миниистирин кытта көрүстэ
11:30
Төгүрүк остуол: «Саҥа нуорма «наливайкалары» бэрээдэктиэ дуо?» (онлайн)
11:20
АХСЫННЬЫ 9 КҮНЭ – АРАССЫЫЙАҔА АҔА ДОЙДУ ДЬОРУОЙДАРЫН КҮНЭ
11:11
ИЛ ДАРХАН АЙСЕН НИКОЛАЕВ АҔА ДОЙДУ ДЬОРУОЙДАРЫН КҮНҮНЭН ЭҔЭРДЭТЭ
10:50
Коронавирустан 76 киһи үтүөрбүт
10:30
Александр Островскай уонна Саха тыйаатыра. Ситим быстыбат
10:00
Намнааҕы филиал кэбээйилэри абыраата
09:30
Сүөһүгүн страховкалаппытыҥ дуо?
09:15
“Саха сирэ” хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэригэр тугу суруйда?
09:00
Саха сирэ уонна Москва үлэлэрин кэҥэтиэхтэрэ
20:00
Саха киинэлэрин сокуоннайа суох тарҕатан буруйга тардылынна
19:30
Ыйыт-хоруйдуубут: Ыспыраапка ирдэммэт
19:30
Бүгүн байыаннай сулууспалаахтарга көмө ыытыллыаҕа
19:02
Анна Семенова: “Саахымат биһиги дьиэ кэргэн быстыспат сорҕото”
18:50
Биһиги оҕолорбут ЮНЕСКО Конвенциятын аан дойдутааҕы пуорумугар
18:30
Тоҥнуу кыһан сииргэ ханнык балык ордугуй?
Салгыы
РЕДАКЦИЯ ААДЫРЫҺА 677000, Дьокуускай куорат,
Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: [email protected], [email protected]
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.